De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

Aan 't meer.
Naar Paul Heyse.
(Vervolg en slot.)

Hij lei de pen neêr en luisterde naar de ziekekamer aan de overzijde. 't Heldere stemmetje van 't kind deed zich hooren, doch nu niet meer op angstig gejaagden, koortsigen toon, maar toch ongewoon op dit uur, waarop het gemeenlijk sliep. Hij hoorde toen de zachte stem der moeder en hare woorden schenen onmiddellijk de gewenschte uitwerking te hebben. Toen Eberhard binnentrad, was de kleine weêr in slaap. ‘Zij heeft juist van u gedroomd,’ zei Lucilie, hem met den liefsten glimlach aanziende. ‘Zij vertelde mij haar droom; gij hadt haar een wit lammetje met een rood lint gegeven, dat uit hare hand at. Toen zij 't reeds eene poos had, was 't haar eerst ingevallen, dat zij had vergeten u te bedanken. Nu moest ik u roepen, opdat zij hare schade zou kunnen in halen; ze was letterlijk ongelukkig dat ze dit verzuimd had!’

‘Waarom hebt ge mij niet geroepen?’

‘Ik zei haar, dat oom Eberhard van geen dank wilde hooren. Hij had ook mama iets geschonken, waarvoor zij hem nooit, gelijk ze zoo gaarne zou willen, zou kunnen danken. Wanneer Fransje weêr insliep, was dit den goeden dokter liever, dan alle dank. Toen hadt ge eens moeten zien, hoe spoedig 't lieve kind zich weer neerlei om te slapen, en nu ziet ge, dat het werkelijk reeds slaapt en 't voorhoofd geheel vochtig is. Het gehoorzaamt u zooals 't anders niemand doet.’

Peinzend aanschouwde hij 't stille gezichtje.

‘Jammer, dat ik geene vorstin ben,’ ging de schoone vrouw met een licht blosje voort. ‘Ik zou u dan den voorslag doen, u aan mijn hof te verbinden en mij als mijn lijfdokter overal te vergezellen. Want ik weet waarlijk niet, hoe we ons zonder u ooit weêr zullen behelpen. Ons kind zal niet verkouden worden, of ik zal u missen. En toch ben ik ook van den anderen kant haast weder blij, dat ik maar eene arme vrouw ben. De vorstin zou zich misschien verbeelden, u met goud en eer te kunnen vergelden, wat gij aan haar lieveling gedaan hebt. En ik zou 't gevoel niet willen missen, dat ik voor altijd in uwe schuld blijf.’

Zij reikte hem de hand, die hij ontroerd aan zijne lippen drukte. ‘Mevrouw Lucilie,’ zei hij in plaats van eenig antwoord, ‘'t is elf uur. Gij wordt afgelost en ik betrek de wacht.’

‘Neen,’ antwoordde zij opgeruimd, ‘ik ben niet zoo gehoorzaam als ons

[p. 435]

Fransje, of liever, mijn slaap gehoorzaamt mij niet zoo op 't kommando. Laat me nog een uur opblijven en, zoo ge niet moede zijt, lees me dan wat voor. Ik heb een deel van Goethe bij u gezien, en daar gij dien boven alle dichters vereert, zal het u niet ongevallig zijn, ook mij wat meer met hem bekend te maken. Want tot mijne schande beken ik, dat toen ik er gisteren in bladerde, daarin zeer veel nieuw voor mij was.’

‘Zooals gij wilt,’ zei hij. ‘Ongetwijfeld zal u echter 't meeste daarin eeuwig nieuw blijven, hoe dikwerf ge het ook moogt hooren. Mij ten minste gaat het niet anders.’

Hij haalde 't boek, het eerste deel der gedichten, en las nu, zonder keus, van de eerste af, met gedempte stem, zonder eene bijzonder kunstige voordracht. Nooit had hij het betooverende der eeuwige lente, die uit deze bloesems van jeugdigen hartstocht geurt, zoo rein en vol ondervonden. Hij durfde onder 't lezen niet opzien. Toen hij echter aan het ‘Jagersavondlied’ kwam en de laatste strofe nauwelijks kon uitbrengen, brak hij plotseling af, liet het boek op 't bed van 't kind glijden en stond haastig op.

‘Wat scheelt u?’ vroeg zij verschrikt.

‘Ga naar bed, mevrouw,’ antwoordde hij met het hoofd afgewend; ‘wek de meid, dat zij voor dezen nacht mijne plaats vervange, de lucht hier beklemt me zoo, dat ik in de open lucht moet. Ziet ge, 't wordt al beter, nu ik opgestaan ben. Ik wil nog een tochtje op 't meer maken.’

Dit zeggende ging hij heen en liet haar in de zonderlingste opwelling van allerlei gewaarwordingen achter, voor een raadsel, waarvan zij de oplossing niet wist te vinden.

Toen zij elkaâr des anderendaags vroeg ontmoetten, slaagden zij er in den onbevangen opgeruimden toon dadelijk weêr aan te slaan. 't Kind droeg 't zijne daartoe bij; 't had goed en verkwikkend geslapen; een bad, dat Eberhard zelf hielp bereiden in eene oude waschkuip der hospita, deed het zichtbaar goed en op nieuw in slaap vallen. Tegen den avond bracht de dokter van een wandeltocht allerlei varenkruiden, genzianen en bonte steenen meê, die hij op de rotsen gezameld had. Hij zat lang aan Frans e's bed, vertelde 't kind van vogels en andere kleine dieren, die boven in de wildernis huisden, en verheugde zich over de schrandere vragen, die 't kind, in zijn kussen opzittend en de schatten met groote oogen beschouwende, tot hem richtte. De moeder zat er met haar borduurwerk bij; buiten hoorde men 't vuur in den haard knetteren, waarop 't avondsoepje gekookt werd, en toen werd het avond. Ditmaal liet Eberhard zich zijne nachtwacht niet ontnemen. Maar van voorlezen was geene sprake meer.

En zoo ook de volgende avonden niet; en voornamelijk omdat zulk een strenge wachtdienst nu niet meer noodig was en de dokter met een rustig geweten in zijne kamer kon blijven. Ook op den dag, daar 't kind reeds eenige uren mocht opzitten, liet hij zich weinig meer zien, voer onder 't voorwendsel van te visschen naar het eiland aan de overzij, vanwaar hij dikwerf eerst in de duisternis terugkeerde, of klom langs de pijnboomen in de engte tot aan de ijsholen. De knecht, die eens op verzoek der moeder de laatste aardbeziën van den zomer daar was gaan zoeken, vertelde, dat hij den dokter op een steen had zien zitten, als een mensch, die met open oogen slaapt. Toen hij hem ‘goeden dag’ gewenscht had, was hij plotseling opgesprongen en daarop met een bloot hoofdknikje nog hooger opgeklommen. Blijkbaar was hij niet wel bij 't hoofd; dat had hij hem dadelijk op den eersten avond aangezien, toen hij zoo sufferig op de bank gezeten en niet naar eten of drinken gevraagd had.

Zoo bleef het verscheidene dagen. Hoe zichtbaarder de genezing van 't kind toenam, des te meer scheen de vroegere ziekte van den dokter weêr op te komen, waarvan hem 't plotseling ontwakend plichtbesef bevrijd had. 't Waren angstige dagen, en hij gevoelde dat hij een of ander besluit moest nemen.

Op zekeren voormiddag beklom hij, zonder 't eten af te wachten, daar hij Lucilie's treurig uitvorschende oogen niet meer verdragen kon, de steile bergengte, om voor de laatste maal een besluit te nemen. Een weg, dien hij heden voor 't eerst ontdekte en die over de[n] rotskam naar 't zuiden leidde, vervolgde hij, ondanks den drukkenden middaggloed, een paar uren ver. Hij behoefde slechts zoo door te wandelen, dan kwam hij 's avonds in een dorp aan, dat van 't meer door onbegaanbare ijsvelden gescheiden was. Dan was gebeurd, wat hem nu nog onmogelijk scheen, elk afscheid gespaard, en hij voor altijd verdwenen voor haar, in wier leven hij niets meer te doen had. Hij dacht er eene poos over na, dat dit het beste was, en vertrouwde zichzelven de kracht toe, om het uit te voeren. Toen hem naakte klippen den blik op 't meer beletten en de onvruchtbare bergwildernis hem omgaf, overmande hem zulk een gevoel van volkomene verlatenheid, dat hij niet verder kon, maar in de schaduw van een kalen top in 't heidekruid neêrzeeg. Met ijver zocht hij alles bij elkaâr, wat hem terug kon drijven: zijne papieren en dagboeken die hij achtergelaten had, den angst, dien hij Lucilie bereiden zou, de plicht, om ten minste voor haar vertrek en hare reis tot de naastbijgelegen stad zorg te dragen. Heden nog zou 't gebeuren, dit nam hij zich plechtig voor. Hij zou den knecht wegzenden, om een rijtuig te halen. Binnen vier en twintig uren moest alles gedaan en de scheiding onherroepelijk volbracht zijn, daarna kon er gebeuren wat er wilde.

Toen hij 't hieromtrent met zich zelven eens was, gevoelde hij zich lichter om 't hart en stond op, om zonder talmen den terugweg aan te nemen. Hij nam zich voor, om opgeruimd te zijn, en de weinige uren die hem nog gegund waren, met haar te genieten, alsof 't altijd zoo moest voortduren. Waarom had hij zich reeds zoo menigen dag verbitterd met gedachten aan datgene, wat zoo ver aan gene zijde lag?

Hij plukte een ruiker van geurlooze bloemen. Dien moest Fransje morgen meê op reis nemen. Al denkende legde hij 't grootste gedeelte van den terugweg af en verliet de bergengte, toen de drukkende middaggloed reeds voorbij was. Onder hem lag 't meer, door geen koeltje bewogen; met blanke kleuren weêrspiegelde het de strook weide aan de overzij, de pijnboomen aan de steile helling, en daarboven de naakte grauwe rotstoppen. Nu keek hij naar 't visschershuis, en zijn scherpe blik onderscheidde duidelijk elken balk op 't met steenen bezwaarde dak, de witgrijze kiekentjes, die op 't erf achter de hen rondtrippelden, en de wasch, die aan touwen te drogen hing. Van de menschen onder dit armoedig pannendak was niets te zien; om dit uur placht ieder in zijn hoek te zitten en bij een of ander gemakkelijk werkje in te dutten. Des te meer was Eberhard verbaasd, toen plotseling de huisdeur geopend werd en een gezicht, dat hem geheel vreemd was, in 't schelle zonlicht trad. 't Was een opgeschoten jongman in een licht zomergewaad, en met het gezicht onder een breeden strooien hoed zoo verborgen, dat er slechts een op militaire wijze geknipte baard te voorschijn kwam. De vreemdeling stond eene poos stil, alsof hij lucht en zon eens wou monsteren, en sprak toen druk, met het gezicht naar de opene huisdeur gewend. Niet lang daarna trad Lucilie ook buiten, zonder hoed, slechts onder een grooten parasol, die haar zacht gekleurd gezicht beschaduwde. Zij volgde den vreemde naar de bootjes, en onmiddellijk daarop zag Eberhard beiden in een smal schuitje over 't spiegelgladde meer naar 't eiland aan gene zijde varen. De vreemdeling hanteerde de roeispanen zoo flink, dat ze er spoedig aanlandden, waarop hij aan den oever sprong. Lucilie de hand aanbood en daarop met haar langs den oever arm in arm tusschen de berken in 't hooge riet drentelde, blijkbaar met het plan om 't kleine eiland om te wandelen. Eberhard's hart klopte zoo geweldig, dat hij tegen een dennenboom moest leunen, om de duizeling eerst te laten voorbijgaan.

Wie was deze vreemdeling, dat hij zoo vertrouwelijk met haar omging, dat zij om zijnentwil deed, wat zij haar helper en vriend al die dagen geweigerd had, - met hem eens op 't meer te spelevaren; - dat zij haar arm in den zijnen lei en, vroolijk koutend, naar 't scheen, naast hem wandelende, zelfs de zorg voor haar kind een uur lang alleen aan de meid overliet?

Wie hij ook zijn mocht, hij kwam juist te rechter tijd, om aan den droom een einde te maken, waarin de eenzame stilte hier allen had gebracht. Ongetwijfeld bracht hij, als een oud bekende, Lucilie alles weêr in herinnering, wat zij bij 't gevaar van haar kind vergeten had, hare betrekkingen in de wereld daarbuiten, hare vrienden en vereerders, herinneringen, die Eberhard vreemd waren, die haar tot den terugkeer in hare gewone omgeving noopten, waarmeê Eberhard niets gemeens had. Des te beter! Zoo wordt het beslotene nog meer bekrachtigd, en 't noodzakelijke gemakkelijker gemaakt. Want hij gevoelde maar al te wel, dat het hem onmogelijk was, haar bijzijn met een derde te deelen.

Met groote stappen liep hij 't steile pad af en kwam afgemat met knikkende knieën beneden bij 't huis aan. Hij zag, toen hij den hoek omsloeg, eene reiskoets naast de houtschuur staan, en in den stal, waarin 's winters de koeien stonden, twee paarden aan de krib. Zonder op de hospita te letten, die van verlangen scheen te branden, om hem 't nieuws meê te deelen, liep hij de kamer der kleine binnen, die aan haar tafeltje zat en met eene nieuwe pop speelde.

‘Oom Max is er!’ riep ze hem met een gezicht van vreugde stralend toe. ‘Hij heeft eene pop voor mij meêgebracht, die de oogen bewegen kan, toen heeft hij met mama gegeten en nu zijn ze naar 't eiland. Maar ze komen dadelijk terug, en oom Max wil ons in zijne koets meê nemen, maar mama heeft gezegd, dat ze niets deed, zonder dat gij 't goed gevonden hadt.’

‘Fransje,’ hernam hij en nam 't krullebolletje in beide handen, ‘zult ge toch een beetje van mij houden, al kan ik u ook zoo'n schoone pop niet geven, maar slechts een alpenruiker?’

't Kind zag hem met groote oogen aan. ‘Mama heeft gezegd, dat ik u naast onzen lieven Heer 't meest moet liefhebben, omdat ge mij 't leven gered hebt. Ik hou ook meer van u dan van alle menschen; alleen mama en onzen lieven Heer heb ik nog liever dan u.’

Hij boog zich naar 't lief gezicht en kuste de beide oogen van 't kind en 't bleeke mondje. ‘Ge hebt gelijk, Fransje,’ zei hij met eene bevende stem, ‘zij verdient het ook. Hier is de ruiker en groet mama.’

[p. 436]

Hij wendde zich van haar af en liep naar de deur.

‘Blijft ge niet?’ riep 't kind hem na. ‘Vertelt ge me niets?’

‘Later! later!’ was alles, wat hij er uit kon brengen. De meid, die juist weêr binnenkwam, wilde hem terughouden en keek verbaasd op over zijn ontsteld gelaat. Doch hij liep haar voorbij, stapte ijlings naar zijne kamer en grendelde de deur achter zich.

Toen hij alleen was, overweldigde hem een oogenblik de smart zoodanig, dat hij op een stoel neerzonk en 't snikken niet weêrhouden kon; zonder tranen te storten, ging zijne borst krampachtig op en neêr. Daarop vatte hij vastberaden al zijne geestkracht tezamen, drukte de vuist tegen zijn hart, als om het rust te gebieden, en maakte zich gereed, om het luttel reisgoed in zijne tasch te bergen. De schrijftasch liet hij er alleen uit, zette zich toen aan het tafeltje en nam werktuigelijk den brief aan zijn vriend in de hand, alsof hij er nog een postscriptum had bij te voegen. Hij kon echter de woorden niet vinden, lei den brief naast zich neêr en schreef toen op een wit blaadje een kort verhaal der ziekte, dat hij achter zou laten, ingeval het noodig mocht zijn, om nog een dokter te nemen. Onder 't schrijven vond hij er eene zekere voldoening in, dat hij in staat was, zich zoo helder uit te drukken en dat zijne hand de letters zoo flink en vast neêrschreef. ‘Het verstand is me er ten minste niet door ontnomen!’ zei hij luide bij zich zelven

Juist was hij klaar, toen hij een vluggen mannenstap hoorde naderen en er op zijne deur geklopt werd. Dit veroorzaakte hem eene onaangename gewaarwording. Verloochenen kon hij zich hier niet, en toch was 't hem veel waard geweest, om deze ontmoeting te vermijden. Hij deed dus de deur open met een gezicht, dat zeer geschikt was om een bezoeker af te schrikken. Doch de blonde vreemdeling, die met het opgeruimdste gelaat binnentrad, scheen op eene niet zeer welkome ontvangst voorbereid en niettemin besloten te zijn, om zich daardoor niet van zijn plan te laten afbrengen.

‘Mijn beste dokter,’ zei hij, met ongeveinsde hartelijkheid Eberhard's hand grijpende en levendig zijn hoofd schuddend, ‘ge moet mij verontschuldigen, als ik u ongelegen kom. Lucilie heeft mij reeds gezegd, dat men 't met u aan den stok krijgt, als men u een woord van dank wil zeggen. Maar 't baat u niets, ik laat me niet afschepen, ik ben soldaat, en bevreesd te zijn, zelfs voor een weldoener, zou mij tegen de borst stuiten. Daarom zeg ik u, op gevaar af van later met u te moeten duelleeren, dat ik mij voor altijd jegens u verplicht zal gevoelen en dat ge ten allen tijde over mij beschikken kunt als over uw oudsten vriend. Ge hebt een wonderwerk gedaan, beste dokter, niet alleen aan 't lieve kleine meisje, dat ik als een eigen kind lief heb, maar bovenal aan de moeder. Ik heb ze letterlijk niet herkend. Want zoolang haar man, mijn arme broeder, in 't gemeenzame graf op 't slagveld rust, is haar stille weduwenrouw zich gelijk gebleven. Wat hebben hare vrienden al niet beproefd, om haar weder wat levenslust te doen krijgen! Zeven jaren! mij dacht, dat het een schoone tijd was, om zelfs het meest gerechtvaardigd verdriet te doen slijten, en, onder ons gezegd, hoe hartelijk veel ik ook van mijn broeder hield, zijn deze zeven jaren me wat lang geworden. Lucilie was ook mijne liefde geweest, maar ik was de jongste en destijds een arme tweede luitenant; derhalve moest ik Victor den voorrang afstaan. Nu echter, dunkt mij, dat ik alle recht heb, om mijne ancienneteit te doen gelden; dunkt u dit ook niet, dokter? En niettegenstaande dit - al de jaren door ook niet 't minste glimpje hoop. Ik wou haar op deze reis naar 't slagveld vergezellen, eigenlijk hoorde ik er ook bij; maar daar was geene kwestie van! Dat werd rondweg afgeslagen! Laat ze maar eerst weêr terug zijn, dacht ik. Misschien maakt juist dit bezoek van 't graf er een eind aan. En nu wachtte ik op haar terugkeer of op een brief, en toen er veertien dagen en eindelijk drij weken verloopen waren, bekroop mij de angst, of haar misschien een ongeluk overkomen was; ik vroeg verlof bij mijn regiment en vervolgde haar spoor, tot ik haar eindelijk aan 't meer vond. Daar vind ik nu letterlijk eene geheel andere vrouw, die niet meer zoo afstootend koel en ontoegankelijk is. Hare dankbaarheid, dat het kind haar weêrgegeven is, schijnt haar met het leven weêr verzoend te hebben, en als 't zoover mocht komen, dat ik haar met een inniger naam dan ‘zwagerin’ mag toespreken - dan ben ik u alleen, beste dokter, daarvoor dank verschuldigd. Gij hebt het ijs gebroken, en dat gevoelt zij ook; zij spreekt van u met eene bezieling, dat men er haast jaloersch van zou worden, als men niet wist dat een dankbaar moederhart geneigd is te overdrijven.’

Op deze naïeve bekentenis volgde eene kleine stilte, gedurende welke de jonge officier de kamer doorstapte, aan 't venster trad en met de hand tegen de lage zoldering klopte.

‘En in dit ellendig hok hebt ge 't zoolang uitgehouden?’ begon hij weêr met een goedhartig lachje. ‘Waarachtig, zoo'n dokter is nog minder verwend dan een soldaat! Nu, we zullen al 't mogelijke doen, om 't u aangenamer te maken. Want dat ge met ons meê gaat, spreekt van zelf. Lucilie zou er geen vrede meê hebben, om haar lijfarts zoo spoedig te laten gaan.’

‘'t Spijt me,’ antwoordde Eberhard op den bedaardsten toon, ‘dat mevrouw uwe zwagerin zich te veel van mij voorstelt. Mijne taak is hier ten einde, de kleine kan niet alleen zonder gevaar reizen, maar 't is zelfs noodzakelijk, dat ze nu beteren kost krijgt, dan hier te bekomen is. Ik was juist voornemens, een rijtuig voor morgen te bestellen, toen ik het uwe zag. En daar ik de dames onder geen beter geleide zou kunnen laten reizen, moet gij het mij niet ten kwade duiden, wanneer ik heden reeds afscheid neem.’

‘Onmogelijk!’ riep de jonge officier met ongehuichelde ontsteltenis. ‘Dat zal me een leven zijn, als ge ons zoo onvoorbereid verlaten wilt. Lucilie en Fransje en zelfs de meid houden u aan uw frakpanden vast en ik moet de degen trekken, om u den weg af te snijden.’

‘'t Is mogelijk, dat men het mij nog moeielijk zoekt te maken, wat toch niets anders zijn kan,’ hernam de dokter met een ernstig gezicht. ‘Daarom is het 't beste, dat ge van mijn besluit geheel zwijgt, en dat ik, zoodra het wat donkerder wordt, zonder afscheid heenga. Hier heb ik den loop der ziekte beschreven; steek gij dat blad bij u; ge zult het, naar ik hoop, niet noodig hebben. Want wanneer gij gemakkelijk in kleine dagreizen naar huis terugkeert, zal de reis in dit fraaie jaargetijde 't kind eer goed dan kwaad doen. Laat mij u intusschen vaarwel zeggen en u verzoeken, mevrouw Lucilie mijne laatste hartelijke groeten over te brengen.’

‘Dokter,’ zei de andere, ‘dat is uw laatste woord niet. Ik hoop, dat gij er nog eens over denken zult. Intusschen zal ik 't geschrevene meênemen en u alleen laten, want ik zie, dat ik u in 't schrijven gestoord heb. Tot weêrziens!’

‘Ge verraadt mij niet,’ riep Eberhard hem na. De jonge officier lei den vinger op den mond, groette op militaire wijze, en liep, eene vroolijke melodie neuriënde, door de gelagkamer den gang in.

* _* *

Nauwelijks was Eberhard tien minuten alleen gebleven, als een gevangene, die tot de vlucht besloten is, in zijne kale vier muren heen en weêr stappende, of hij hoorde de deur der gelagkamer weêr opengaan en een stap naderen, die al 't bloed naar zijn hart dreef. ‘Ook dat nog!’ zei hij bij zich zelven. Daar stond ze reeds in de deuren zag hem met een blik aan, voor welken hij in zijne groote verwarring de oogen moest neêrslaan.

‘Mijn vriend,’ sprak ze met bewogen stem, ‘vergeef me, dat ik nog eens tot u kom, ofschoon ge mij zoekt te ontwijken. Ge wilt zelfs vertrekken, zonder ons nog een vaarwel toe te roepen. Ik heb het dadelijk aan mijn zwager bespeurd, ofschoon hij het eerst zocht te ontkennen, en daar ik sedert lang iets dergelijks vermoedde, verraste hij mij nauwelijks, hoezeer het me ook bedroeft. Ik ben u zoo onuitsprekelijk veel verschuldigd, dat het onverschillig is, of ik het u bij 't afscheid nog eens zeg of niet. Maar het is niet grootmoedig van u, dat ge mij elke gelegenheid wilt afsnijden, om slechts 't allerminste voor u te zijn of te doen. En ik gevoelde het toch zoo duidelijk, dat ik wel eenigszins in staat zou zijn, u door mijne vriendschap wel te doen, wanneer ge 't onbeperkt vertrouwen, dat ik u van 't eerste oogenblik af geschonken heb, slechts in 't allerminste beantwoorddet. Gij hebt geheim verdriet. Wat zou ik er voor geven, wanneer ik slechts het tiende deel van den last, die u drukt, op mijne schouders kon nemen! Hoe zal ik er toe kunnen besluiten, nu van u te scheiden, misschien voor altijd, en tot mij zelve te zeggen: de man, die u als de opofferendste vriend behandeld heeft, lijdt, en ge weet niet om welke oorzaak, en ge hebt geene poging gedaan om hem te helpen, uit de armzalige vrees, van indringend en nieuwsgierig te schijnen? Neen,’ ging ze levendiger voort, en hare wangen kleurden, ‘ik weet dat ge niet zelfzuchtig genoeg zijt, om mij zoo'n ondragelijken last op de schouders te leggen, alleen omdat misschien uw trots u verbiedt, eene vrouw te bekennen dat gij lijdt.’

Hij had haar laten uitspreken, zonder den blik van den grond op te heffen, en ook nu, toen zij zweeg, zag hij haar niet aan en moest al zijne kracht te zamen vatten, om haar te antwoorden.

‘Ik dank u,’ zei hij zoo gelaten mogelijk. ‘Ik weet, dat ge mij dit uit wezenlijke welwillendheid en zuivere goedheid vraagt. En ik verzeker u, dat indien ik van datgene wat mij drukt, door eene menschenhand kon ontheven worden, ik niet te trotsch zou zijn, om mij tot u te wenden. Ik heb u kunnen helpen; waarom zou ik hulp van u afwijzen? Maar er zijn onveranderlijke dingen; zich daarover te beklagen en er vrienden meê lastig te vallen, houd ik bepaald voor eene dwaze zwakheid, die onder zekere omstandigheden beleedigend worden kan. Laten we nu van elkaâr scheiden, mevrouw. Wanneer ge uw kind weêr in bloeiende gezondheid ziet, dan zullen al de treurige herinneringen, die aan dit meer verbonden zijn, verbleeken, en met haar ook 't beeld van iemand, die -’

Hij hield op, want hij gevoelde, dat hij op 't punt stond zijne tegenwoordigheid van geest te verliezen, en trad een oogenblik aan 't venster, om weêr tot zich zelven te komen. Toen hij zich weêr tot haar

[p. 437]

wendde, zag hij, dat zij doodsbleek en met zulk eene smartelijke uitdrukking, als hij slechts den eersten nacht bij haar bespeurd had, tegen den deurpost leunde.

‘Mijn hemel,’ zei hij, ‘wat scheelt er aan, mevrouw? Waarom ontroert ge daar zoo van, dat ik u zeg, dat ge mij niet kunt helpen? Als ge dan volstrekt 't gevoel niet verdragen kunt, van in mijne schuld te zijn, zooals gij 't noemt, weet dan, dat ik u veeleer iets verschuldigd ben. Wat ik er toe heb bijgedragen, om uw kind te behouden, hebt gij vergoed door mij zelf in 't leven te behouden.’

Zij zag hem verbaasd aan.

‘Jawel,’ ging hij voort, ‘aan gindsch tafeltje, in den avond toen ik u voor 't eerst leerde kennen, schreef ik een afscheidsbrief aan 't leven. Daar ligt hij nog, en zooals ge ziet, heb ik mij bezonnen. Wat kunt gij 't helpen, dat het leven, 't welk gij gered hebt, niet meer de moeite waard was? Laten we dit zware afscheid niet langer laten duren. Onze wegen loopen uiteen. Ge keert naar uw vaderland terug, ik - waar mij het noodlot mocht heenvoeren, dat mij, gelijk een knaap een steen met den voet voor zich uitstoot, blindelings mijn weg aanwijst. Ik dank u voor de schoone dagen, die we hier hebben doorgebracht. Sedert lang waren zij de eenige, waarin ik weder meende te leven. Jammer dat er, even als aan al 't aardsche, een einde aan moet komen.’

‘En waarom moet dat?’ vroeg ze en zag hem met een bangen, bijna smeekenden blik aan. ‘Waarom wilt ge ons niet vergezellen?’

‘Omdat ik -’ Plotseling verstomde hij. Toen zijne oogen door 't vertrek zweefden, vielen ze op den brief, die naast zijne reistasch op tafel lag. Er vloog eene gedachte door zijn brein.

‘Wilt ge een bewijs,’ zei hij, ‘dat ik uwe vriendschap weet te waardeeren, dat ik met te trotsch zou zijn, om mij zelfs te laten helpen, wanneer het mogelijk was? Neem dan deze brief, mevrouw, maar beloof me, dat ge hem morgen eerst zult lezen! Wilt ge dat?’

Zij knikte, zonder hem daarbij aan te zien.

‘Daar staat alles in,’ zei hij, ‘wat ik niet den moed zou hebben mondeling te herhalen. Wanneer ge dien gelezen hebt, zult ge begrijpen, dat ik nu gaan moest en dat ge me niet terug mocht houden. En geef me nu nog eenmaal de hand. Laat me u er voor bedanken, dat ge op de wereld zijt.’ - Hij drukte hare hand in hevige ontroering aan de lippen.

‘Kus uw kind, wanneer ge gelezen hebt, morgen, en dan ik behoef niet te vragen, dat ge, ondanks dit alles, met toegenegenheid aan mij denken zult. Hoe zoudt ge dat ook anders kunnen met uwe engelen-ziel? Ik - ik zal u - nooit, nooit vergeten!’

Hij snelde de kamer uit, door 't ledige portaal. Hij hoorde Fransje's stem in 't woonvertrek; 't kind babbelde met de meid en noemde zijn naam. Dit deed hem nog sneller voortijlen. Nog had hij zooveel besef, om de hospita, die hem buiten tegenkwam, een handvol geld toe te stoppen en haar vaarwel te zeggen. Daarop sloeg hij den rijweg in, die naar 't dal beneden leidt, en ging den eersten hoek om, zonder naar het huis aan 't meer slechts nog eenmaal om te zien.

Eerst toen hij een kwartieruurs lang, als 't ware zonder bewustzijn naar bene den was geloopen, slechts voortgedreven door de sombere gedachte, dat hem de kracht verlaten zou, zoodra hij omkeek, viel het hem in, dat hij niet naar Duitschland, maar naar de Lombardsche meren had willen gaan, en dat hij nu toch naar 't noorden doolde. ‘'t Is onverschillig!’ zei hij bij zich zelven, ‘ik ben toch overal in den vreemde.’

Hij klouterde de hoogte af naar de beek, die naast den straatweg liep; daar rustte hij eene boos, wiesch zich 't voorhoofd, dat koortsachtig brandde, en luisterde in 't rond. Het heldere plassen van 't water over de steenen herinnerde hem aan Fransje's stem, toen ze den eersten keer weder gelachen had.

Dat overmande hem zoodanig, dat hij in tranen losbarstte en eene poos zijne smart den vrijen loop liet. Een karvoerman, die den berg opreed, rukte hem weêr uit de diep treurige stemming. Hij dacht er aan, dat de man binnenkort voor 't huis aan 't meer stilhouden en daar Lucilie en 't kind zien zou; en hij zou dat geluk nooit meer smaken! Maar hij bleef zijn plan getrouw en doolde verder, tot hij aan zijne wankelende knieën bespeurde, hoe diep de laatste uren door merg en been gegaan waren. Toen het dal een weinig breeder werd, rustte hij bij eene verlaten hut uit, die vroegere arbeiders in eene steengroef tot woning gediend had, en gaf zich, met de kin op de borst gezonken, half wakend, half droomend aan zijn gepeins over.

Een uur kon hij verkeerd hebben in eene soort van verdooving, waarin hij noch smart gevoelde, noch eenigen wensch koesterde, en slechts 't water hoorde ruischen en de steenen en kruiden aan zijne voeten zag, toen paardengetrappel en 't knarsen van diepgaande wielen, die langzaam op den steilen straatweg naar beneden kwamen, hem deden opzien. Verschrikt keek hij, door zeker vermoeden getroffen, in de hoogte en herkende inderdaad de reiskoets van den jongen officier en op den bok naast den koetsier, 't oprechte, ronde gezicht der meid, onder een grooten stroohoed met een blauwen sluier tegen de zon beschermd, die nog slechts schuine straten in de engte wierp. In 't eerste oogenblik wilde hij opspringen en beproeven, of hij hen te voet ontloopen kon. Maar al bleven ze ook op 't steile gedeelte van den weg achter hem, beneden in de vlakte moesten ze hem gemakkelijk inhalen. Hij stond dus voorzichtig op en sloop naar de deur der hut. ‘Zij hebben mij toch niet bespeurd,’ dacht hij. ‘Ze zullen mij voorbijrijden, en dan is ook dàt doorstaan. Maar waarom kon ze mij dit niet besparen?’

Zoo trad hij in de hut, bijna beschaamd, dat hij zich als een misdadiger verbergen moest. In al deze dagen van inwendigen strijd had hij nooit zulk eene diepe smart ondervonden als in dit oogenblik, nu zijne laatste kracht uitgeput was en hij 't nog moest aanzien, hoe een, dien hij 't niet gunde, het hem ontzegde als in triomf voorbij zou voeren. En toch kon hij zich niet bedwingen, om, voorzichtig tegen den houten wand geleund, door het vensterluikje te gluren, ten einde voor de laatste maal de geliefde gezichten weêr te zien.

Nu waren ze zoo dicht genaderd, dat hij in den wagen kon zien. In den hoeK, in doeken en dekens gewikkeld, lag 't kind te slapen, naar 't scheen. Lucilie zat naast Fransje en hield hare hand vast, maar hare oogen waren vorschend op den straatweg gericht. Maar waar was haar jonge geleider gebleven? ‘Hij zal te voet nakomen,’ dacht Eberhard, ‘Goddank, ze rijden voorbij! Nu is 't volbracht!’

Plotseling hoorde hij het rijtuig stilhouden. De koetsier sprong er af en opende 't portel. Lucilie klom er ijlings uit en liep naar de hut toe. In 't volgend oogenblik stond ze, met zacht blozende wangen, tegenover den hevig ontstelde.

‘Het helpt u niets, vriendlief,’ sprak ze met eene bevende stem. ‘Ge wilt ons ontvluchten, maar wij reizen u na, we dringen tot in uw schuilhoek door, opdat wij u vasthouden, hoe ge ook tegenstribbelt. Want we hebben u noodig, we kunnen u niet ontberen, ge moet...’

‘Om Godswil,’ riep hij in de grootste verwarring, ‘wat is er gebeurd? Is 't kind plotseling weêr..,’

‘Ons kind slaapt,’ zei de schoone vrouw, met nog zachtere stem, ‘Maar we hebben u toch noodig, vriendlief, en ditmaal - ditmaal is 't de moeder, die haar leven in uwe handen legt!’

‘Lucilie!’ riep hij buiten zich zelven en trok haar bij de handen, die ze hem aanbood, de hut binnen - ‘wat - wat mag ik denken? Ge wilt - ge kunt -’

‘Ik moet u om vergiffenis smeeken,’ antwoordde zij, allengs meer en meer blozende.’ Ik heb niet tot morgen kunnen wachten, maar zoodra gij den rug gekeerd hadt, alles gelezen, wat in den brief stond. Daarop - laat mij ook dat bekennen - heeft het ook nog een zwaren strijd gekost. Toen voelde ik plotseling, dat ik nooit meer eene zuivere gewaarwording kon hebben, wanneer ik u liet gaan. Gij hebt mij uwe belofte opgeofferd en mijnentwege besloten om te blijven leven. Ik kan dit slechts hierdoor beantwoorden, dat ik u alles, wat ik ben en heb, afsta. Hij, wien ik mijne trouw geschonken heb, heeft geen anderen wensch in 't leven gehad, dan mij gelukkig te weten. Ik weet dat als ik hem nu kon zeggen, hoe alles is toegegaan, hij mij mijn woord terug zou geven. Toen mij dat van binnen helder was, liet het mij geene rust. Ik heb mijn zwager alles gezegd; hij is met een bedrukt hart achtergebleven. Maar dezen handdruk moet ik u van zijnentwege brengen.

‘“Als hij u gelukkig maakt,”’ was zijn laatste woord, ‘“dan zal ik mijn best doen om hem met te haten.”’ Wilt ge 't daarop wagen, vriendlief?’

Niet in staat om zich langer staande te houden, viel hij op de knieën, zich aan hare handen vastklemmende, met het gezicht in de plooien van haar kleed gedrukt. Geen woord bracht hij over de lippen, slechts nu en dan stamelde hij haar naam.

‘Wat doet ge?’ fluisterde ze over hem heen gebogen. ‘Kom, wees een man; ge zult mijn steun zijn, ik zal naar u opzien - heb ik 't niet sedert zoo vele dagen gedaan?’

Met moeite richtte hij zich op. ‘Vergeef me,’ zeî hij, nadat hij haar lang tegen zijn hart gedrukt had gehouden en de stille bekentenis op hare lippen bezegeld had; ‘'t zijn mijne knieën slechts, die me niet langer dragen wilden. Het was te veel voor een dag. Maar mijn hart is sterk, zóo sterk, dat het weêr vreugde en hoop verdragen kan. Laat ons in 't rijtuig stappen. Ik heb een brandend verlangen om ons kind te kussen!’