De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

Aan 't meer.
Naar Paul Heyse.

't Was midden in den zomer, maar boven 't gebergte woei een snijdend koude wind en dreigde den sterk neêrstroomenden regen in sneeuw te veranderen. De lucht was zoo donker, dat men het huis aan het meer nauwelijks op honderd schreden afstands onderscheidde, ofschoon het wit gepleisterd was en de dag pas begon te dalen.

Binnen hadden ze vuur aangemaakt, de hospita stond in de keuken en bakte visch, terwijl ze met eenen voet de wieg in beweging hield, die nabij den haard geschoven was. In de gelagkamer lag de waard op de bank naast de kachel en schimpte op de vliegen, die hem 't slapen beletten; eene dienstmaagd zat blootsvoets in den hoek te spinnen en keek nu en dan zuchtend door de troebele ruiten naar 't woeste weêr daar buiten; een lompe knecht kwam brommend binnen, schudde zich af als een druipende hond, dien men in 't water geworpen heeft, zoodat de zware regendroppels naar alle kanten uit zijne kleêren spatten, en wierp een hoop natte vischnetten in den hoek naast den haard.

Niemand sprak een woord. 't Was alsof ieder hunner vreesde, dat de wolk van misnoegdheid en lusteloosheid, die boven 't huis hing, zich in een hagel van twist en oneenigheid ontladen zou, als men zich den mond niet snoerde.

De huisdeur ging open en een vreemde stap klonk in den donkeren gang. De hospes verroerde zich niet, de meid alleen stond op en opende de deur der gelagkamer.

Een man in reisgewaad stond op den drempel en vroeg, of hij hier te recht was in de herberg aan het meer. Op 't korte ja van 't meisje trad hij binnen, wierp zijn druipenden plaid op tafel, de reistasch daarnaast en liet zich, zichtbaar uitgeput, op de bank vallen, zonder zijn hoed af te zetten, die zwaar van den regen was, of zijn stok uit de handen te leggen, alsof hij na eene korte rust weêr zou opstappen.

De meid was voor hem blijven staan en wachtte af, wat hij soms mocht bestellen. Hij scheen echter geheel te vergeten, dat er behalve hem nog iemand in de kamer was, want hij leunde met het hoofd achterover tegen den muur en sloot de oogen. Daarop zweeg alles weêr in 't dompige, vochtige vertrek, en alleen 't gonzen der vliegen en 't gedachteloos zuchten der dienstbode verbrak nu en dan de stilte.

Eindelijk kwam de waardin met het eten binnen; een kleine jongen, die den vreemdeling met groote oogen aanstaarde, droeg haar een licht na; de waard stond traag van de bank op, geeuwde en ging aan tafel zitten. Hij liet het echter aan de vrouw over, om haar gast uit te noodigen, mede aan te zitten, hetgeen deze met een stom hoofdknikje van de hand wees. Vleesch, behalve een paar hoenderen en eenden, hadden ze niet in huis, verontschuldigde zich de hospita. Voor hen zelve was het te duur, en gasten kwamen er niet veel meer bij hen, sedert voor twee jaren de nieuwe weg achter den Jochberg gemaakt was en de post, die vroeger hier voorbij gekomen was, nu langs daar den weg nam. Met goed weder kwam er menigmaal een voetreiziger of een schilder, die

[p. 399]

van het meer eene schets woû nemen, bij hen, maar dat leverde niet veel opt en met dat beetje visscherij was ook nie, veel te verdienen. Als mijnheer er echter verkoos te overnachten, de bedden waren goed en de kamer daarnaast was eerst acht dagen geleden gewit. En ze hadden een vaatje bier in den kelder en goeden Tiroolschen wijn, en ze maakten zelfs gentiaan-brandewijn, die door iedereen geroemd werd.

Op al dit aanbieden antwoordde de vreemdeling alleen, dat hij er wilde overnachten en versch water verzocht Daarna stond hij op, zonder de menschen, die om de tafel zaten en zwijgend hun avondmaal nuttigden, met een enkelen blik te verwaardigen, ofschoon de vroolijke tienjarige knaap hem vertrouwelijk genaderd was en strak naar zijne horlogie-ketting staarde, die stil in den duisteren lichtglans vonkelde. De meid nam een tweeden kandelaar van den schoorsteen en ging den gast voor in 't belendend vertrek, waar zij de waterkruik vulde en hem toen met zijn stil gepeins liet.

De waard wierp hem mompelend een vloek achterna. Kwam er eens iemand, dan was 't zoo'n landlooper, die niets verteerde, ten slotte nog naar het slaapgeld liet fluiten, en de beddelakens op den koop toe meepakte.

Zulke gezellen, wierp de vrouw daar tegen in, lieten u eerst opsommen, wat keuken en kelder alzoo bevatten, en zochten door goede woorden met den waard op een vertrouwelijken voet te komen. Dit heerschap echter was óf ziek, óf had verdriet, waardoor eten en drinken hem niet smaakten.

Intusschen trad de vreemdeling weêr binnen en vroeg, of, wanneer de regen ophield, hij een boot kon krijgen, om op 't meer te varen en bij fakkellicht te visschen. Hij wilde het goed betalen.

De vrouw stiet haar man heimelijk aan, als om hem te zeggen: ziet ge nu wel, dat het niet pluis met hem is! Spreek hem maar niet tegen.

Waarop de waard, wien de kans op een ruim loon toelachte, op zijne barsche wijze antwoordde, dat hij, wat hem betrof, allebei de booten kon krijgen; des avonds te visschen was hier geen gebruik, maar als hij er plezier in had, dan moest hij maar zien, hoe hij er meê rondsprong. De knecht kon hem dadelijk de booten en netten laten zien en fakkels van pijnhout voor hem snijden. Daarbij gaf hij den jongen, die nog aan den visch zat te kluiven, een wenk en opende hij den zonderlingen gast zelf de deur.

De regen bleef nog altijd voortduren, en voor 't huis plasten en ruischten de dakgoten. Maar de vreemdeling scheen ongevoelig voor alles, wat van buiten kwam; hij liep haastig naar den oever en lichtte met den lantaarn, die de knecht hem bracht, in beide booten, alsof hij de geschiktste woû uitkiezen. Beiden lagen onder een afdak, en allerlei gereedschap voor 't visschen lag onder de banken.

Hij zond den knecht onder eenig voorwendsel naar huis, zocht toen aan den oever een paar zware steenen, die hij in de grootste boot droeg, en stond een oogenblik. diep ademhalend stil, en staarde in 't zwarte water, dat, zoover de glans van zijn lantaarn zich uitbreidde, door de plassende regendroppels werd gezweept. De wind zweeg een oogenblik, de avond was geheel gevallen, de branding schuimde en klotste tegen de kiel der heide kleine vaartuigen, en in de richting van het huis hoorde men een eentonig zing-zang, waarmeê de waardin haar zuigeling in slaap suste.

Ook dit klonk troosteloos; 't herinnerde aan moederzorgen, niet aan moedervreugde, en verhoogde de diep-treurige stemming van dit somber wereldhoekje. Juist woû de vreemdeling weêr in 't huis terugkeeren, toen hij op den straatweg, die zuidwaarts lag, en van waar hij zelf gekomen was, zweepgeklap en 't knarsen en piepen van wielen hoorde, die zich met inspanning door het slijkerig spoor, vol diepe inhammen, bergopwaarts voortsleepten. Spoedig daarna kwam een dicht rijtuig den hoek om en hield voor de herberg stil.

Nu kwamen er lichten in de huisdeur, eene vrouwelijke stem vroeg naar 't een en ander, de waardin antwoordde op haar innemendsten toon, en daarop klommen er twee vrouwen uit, die iets in doeken gehuld zorgvuldig in huis droegen. De knecht hielp den koetsier zijne paarden op stal brengen, en eenige minuten daarna was alles even stil als te voren.

Dat was den vreemdeling als een schaduwspel voorbij gezweefd, zonder zijne nieuwsgierigheid of zelfs zijne deelneming op te wekken.

Nog eens zag hij of 't wolkenheir daarboven geen plan had om weg te drijven; daarop schreed hij weêr naar 't huis, juist toen er in 't vertrek tegenover de gelagkamer lichten schenen en schaduwen achter de gordijnen heen en weêr schoven. Hij overhandigde den knecht den lantaarn weder, zeî hem 't een en ander omtrent haken en lokaas, en keerde toen weêr naar zijne kamer terug.

Hier stak hij 't licht aan, dat in een krom gebogen tinnen kandelaar op 't waggelend tafeltje stond. Daarop opende hij 't venster om de dompige lucht te verdrijven, en keek eene poos naar 't kletteren en plassen der dakgoten, waarin een oude kurk rusteloos op en neêr danste.

Verder was er door de donkere zwarte wolken niets te onderscheiden; maar in de rotsengte aan 't meer huilde de wind als een gevangen dier, en de boomen rondom 't huis kraakten en zuchtten onder de woede der stortbuien. 't Was daar aan 't open venster alles behalve uitlokkend. Maar de vreemdeling scheen begeerig naar de duistere onweders-muziek te luisteren, en eerst toen de storm hem den regen in 't gezicht joeg, liep hij de kamer weêr in en drentelde nu tusschen de naakte wanden langzaam op en neêr, met de handen op den rug, met een heel bedaard gezicht en met oogen, die alles of niets schenen te zien. Eindelijk haalde hij uit zijne reistasch schrijfgereedschap en eene kleine portefeuille te voorschijn, zette zich naast de dunne kaars en schreef het volgende:

‘Ik wil toch niet inslapen, Karel, zonder u goeden nacht te zeggen. Hoe afgemat ik ben, dit hebt ge mij voor zes maanden, toen we elkaâr helaas! maar vluchtig weêrzagen, wel kunnen aanzien. Toen had ik moeten spreken, om, gelijk we het sedert jaren gewoon waren, het ook over het kapittel der pathologie met u eens te worden. Dan kon ik nu op mijn gemak mijne laatste cigaar rooken, in plaats van met deze stompe pen mij en u te vervelen Maar mijne lippen waren toen als dichtgesnoerd. Ook waren we waarschijnlijk aan het twisten geraakt, en daar iedereen ten slotte bij zijne meening zou gebleven zijn, moesten we immers elkaâr die paar uurtjes niet bederven? Want ik ken uwe grondbeginsels en weet, dat wanneer ge hier waart, gij alles in 't werk zoudt stellen om mij, gelijk men het noemt, weêr met het leven te verzoenen. Maar waarachtig, ge zoudt me onrecht aandoen, zoo ge meendet, dat het mijne schuld was, indien het tusschen mij en 't leven tot eene doodsvijandschap gekomen is, die slechts door scheiding kan geheeld worden. Ik zou gaarne leven, als het leven mij dit toestond. Ik ben niet zoo lafhartig of week, dat mij eenige slagen en slingeringen van 't woedend noodlot dadelijk buiten mij zelven zouden kunnen brengen. Maar de wanhopigste pogingen, om uit de schipbreuk van mijn zielsvrede ten minste 't naakte verstand te redden, zijn mislukt. Toen ik daar straks in de dakgoot onder mijn venster een ouden kurk zag, die, door den regen gezweept, in den donkeren poel danste, kwam plotseling de gedachte bij mij op, det het mijne eigene hersenen waren, die uit mijn gloeienden schedel ontsnapt waren, om een regenbad te nemen. Wanneer men een kwartier uurs noodig heeft, om van zoo'n ongerijmde voorstelling weer terug te komen, dan zult ge bekennen dat er niet veel toe noodig is, om den zwakken draad der gedachten-wereld geheel te verbreken.

‘Maar ik vergeet, dat dit alles u verwarde praat moet toeschijnen, dat ge van mijne laatste lotgevallen slechts zooveel weet als de geheele wereld: dat, namelijk, mijne aangenomene zuster een jaar geleden - 't verjaart juist heden - gestorven is, haar vader weinige dagen daarna, en hare moeder dit voorjaar. Ge weet, dat deze drie menschen mijne geheele familie waren, dat ik ze zeer lief gehad heb, en zelfs dat ze, behalve gij, bijna de eenige menschen waren, die mij nader aantrokken. Hen zoo spoedig verloren te hebben, zou mij onder alle omstandigheden diep leed hebben gedaan. Maar dit zou ik ten slotte overwonnen en ik zou rustig voortgeleefd hebben, wanneer zij mij allen in één oogenblik door eene bliksemstraal ontnomen waren. 't Is immers waar, dat geen mensch vervangen kan worden, maar dat ook geen mensch onontbeerlijk is. De wetenschap, mijn vak, mijne jeugd, zouden de wond geheeld hebben. Gelijk 't echter nu is, bloedt zij nog altijd en is zij niet te heelen. Want deze drie dierbare menschen zouden heden ten dage nog leven, wanneer ik er niet geweest ware!

‘Ik moet van vroeger ophalen, om dit duistere woord te verklaren.

‘Ge weet, Karel, dat ik mijne eigene ouders nauwelijks gekend heb, dat ik na mijns vaders dood in 't weeshuis zou gekomen zijn, zoo dat edele paar zich niet over den armen chirurgijnszoon erbarmd en hem als kind aangenomen had. Mijn vader was toen reeds een der rijkste kooplîe onzer stad. Acht jaren lang reeds was zijn echt kinderloos geweest, toen hij mij in huis opnam. Hij hoopte dat ik hem en zijne vrouw in 't stille huis zou opvroolijken; maar in den beginne, helaas! beantwoordde ik de liefde en zorg van beide voortreffelijke menschen, ofschoon ik zeer aan hen gehecht was, heel slecht. Ik was een in zich zelven gekeerde, prikkelbare, nare jongen, reeds vroeg tot brommen en kniezen geneigd. Tusschen een stilzwijgen van dagen lang en plotselinge, hartstochtelijke uitvallen was mijne stemming verdeeld, en nog heden ten dage denk ik met diepe beschaamdheid aan 't wezenlijk eerbiedwaardig geduld, waarmeê mijne pleegouders mijne luimen verdroegen en mijn gestel tot bedaren trachtten te brengen zonder het mij ooit door een blik te doen ondervinden, dat ik hunne verwachtingen teleurstelde.

‘Dit werd plotseling anders. Ik was ongeveer twee jaar in huis, toen de hartewensch mijner pleegouders vervuld, en hun een kind geboren werd, en wel 't schoonste, begaafdste, liefste schepseltje dat ik ooit gezien heb. Op eenmaal werd de lucht in huis helder, en ik zelf een verstandige, goedwillige jongen, die als een kindermeisje op 't kindje lette. Uren lang sjouw-

[p. 400]

de ik met 't kleintje, leerde het gaan en spreken en kon mijne liefste bezigheden en al mijne schoolvrienden daarvoor vergeten. Ook tegen de ouders was ik letterlijk omgekeerd, en zij zelven, in plaats van mij nu ontbeerlijk te vinden, schenen hunne goedheid te verdubbelen en ons beiden steeds als broêr en zuster te beschouwen, die gelijke aanspraken op hunne teederheid hadden.

‘Jaren verliepen er zoo, en mijn broederlijk gevoel voor de kleine Ellen nam met de jaren nog toe; te meer, daar eene zeldzame gelijkheid van karakter steeds meer en meer voor den dag kwam. Ook zij was niet een van die zachte, buigzame, gemakkelijk te leiden meisjes, die hare moeder even weinig verdriet aandoen als later hare echtgenooten. Zij kon van de dolste vroolijkheid plotseling in de diepste zwaarmoedigheid overgaan - voor zoover men bij een kind van zwaarmoedigheid kan spreken. Dan sloop ze soms uit den tuin, waar hare vriendinnetjes speelden en lachten, met een ernstig gezicht stilletjes naar mijn kamertje, ging tegenover me aan de schrijftafel zitten en begon in 't eerste boek te lezen. Ik was reeds op school met lijf en ziel natuurvorscher en had nooit eene andere gedachte dan even als mijn vader in de medicijnen te studeeren. Daar liet ik haar mijne verzamelingen zien, leî haar 't geraamte van een grooten aap uit, dat ik in een hoek aan 't hoofdeind van mijn bed had staan, en sprak met het kleine ding over de onkinderlijkste zaken. Daarentegen stak zij mij eene volgende maal met hare kinderachtigheden aan; ik kookte met haar voor hare poppen, behandelde ze, als ze aan de roode koorts lagen, die ik hun eerst kunstmatig met wat kleursel bezorgd had, of beplantte haar tuintje met allerlei kruiden uit mijn botaniseertrommel. Teeder waren we nooit met elkaâr. Eene enkele maal heb ik haar op den mond gekust, en wel toen ik als jongen van negentien jaar naar de hoogeschool ging. Hoe zwaar het me ook viel, om 't ouderlijk huis te verlaten, meende ik het toch aan mijne mannelijke waarde verschuldigd te zijn, om er niets van te laten merken, ofschoon ik geen woord kon uitbrengen, toen de goede moeder mij met tranen omarmde. De kleine achtjarige Ellen stond er bleek en stil bij. Al schertsend wendde ik mij tot haar, deed haar allerlei dwaze opdrachten, daar ik haar tot oppasster van mijn dierenrijk in campher en spiritus benoemd had, en sloeg toen vertrouwelijk mijn arm om haar heen, om afscheid te nemen. Maar terwijl ik haar hartelijk kuste, gevoelde ik met schrik, dat ze hevig ineenkromp, alsof haar eene slang gestoken had, en dat zij als in eene plotselinge onmacht achter-overtuimelend hare oogen sloot. Ze kwam dadelijk weêr tot zich zelve en schreef mij reeds den volgenden dag een zeer kinderlijk-vroolijken brief. Sedert heb ik hare lippen nog slechts eenmaal weêr aangeraakt - toen ze koud en voor altijd gesloten waren.

‘Hoe het toen verder ging, de zes jaren, welke ik op verschillende hoogescholen doorbracht, hoe ik 't vond, toen ik met de vacantiën thuis kwam; - dit zou eene lange en tamelijk eentonige geschiedenis worden. Er kwam iets vreemds tusschen ons beiden, gedeeltelijk wel door mijne schuld, daar ik mij hoe langer hoe meer in mijne wetenschappelijke studiën verdiepte. Het wonderlijke kind werd van jaar tot jaar stiller jegens mij, en slechts nog in hare allerliefste brieven klonk een toon van onzen kindertijd; maar ook de brieven werden zeldzamer. Uiterlijk ontwikkelde zij zich geheel zooals zij beloofd had. Zij had reeds op haar veertiende jaar den vollen groei, was nog wel wat mager, maar overigens eene volmaakte jonge dame. 't Portretje, dat ik u eens van haar heb laten zien, geleek haar slechts weinig, want, om het zoo uit te drukken, haar karakter was rijper dan hare gelaatstrekken, en kwam slechts voor den dag in hare wijze van zich te bewegen. Eene voorname stilte, eene nauwelijks verheelde onverschilligheid jegens zeer veel wat anders op haar leeftijd uitlokkend schijnt, maakte haar dikwijls bepaald ongenaakbaar. Dan weêr, wanneer zij iemand eene beleefdheid bewijzen wilde, een glimlach, een deemoedig, schuchter overgeven - 't is niet te beschrijven! Weinigen kenden hare geheele waarde, 't onomkoopbare van hare jonge ziel, de weeke kern in de wrange schaal! En tot deze weinigen behoorde niet eens haar eigen broeder.

‘Ik was te veel in mijn werk verdiept, veel te ijverig aan 't opsporen van de raadsels van het physieke leven, om voor 't geheim van dit jonge hart veel studie over te hebben. En zonderling, ofschoon ik toch oogen in het hoofd had om te zien dat de andere vrouwen, bij dit zonderlinge meisje vergeleken, ongeveer kameniers naast eene jonge vorstin geleken, toch kwam het zelfs in den droom niet bij mij op, dat ik op Ellen verliefd kon worden. Wanneer we gescheiden waren, dacht ik nauwelijks aan haar. Wanneer ik naar huis schreef, was het aan moeder, die mij er eerst aan herinneren moest, wat ik mijne kleine zuster schuldig was. Het stille kind sprak daar nooit over, maar het scheen haar erg te hinderen, en eens, toen ik haar zelfs had vergeten te groeten, had ze een geheelen nacht geweend.

‘Ik haastte me dan om mijne fout weêr goed te maken, schreef haar tusschen scherts en ernst een zeer boetvaardigen brief, waarin ik mij van de zwaarste misdaden jegens mijn trouw zustertje beschuldigde, en haar verzekerde dat zij veel te goed was voor den versteenden egoïst, wiens eigen hart onder geraamten en preparaten tot eene schim verstijfde. Hoe lief en goed zij daarop antwoordde, is niet te zeggen. Sedert was - of scheen ten minste - onze oude verhouding als broer en zuster wederom hersteld.

‘Destijds was zij veertien jaar. Ik deed mijn examen als dokter juist op haar vijftienden geboortedag en wij wisselden vroolijke telegrafische gelukwenschen. Daarop reisde ik een jaar met u, en ge herinnert u nog wel, dat de brieven van huis mij menigmaal bezorgd maakten. Ellen, schreef moeder, was niet geheel gezond. Zij klaagde niet, maar 't was al te zichtbaar, dat zij leed, en haar oude huisdokter schudde 't hoofd.

‘Ik kende den wakkeren man. Hij was nog uit de oude school, maar had overigens den naam van een ervaren dokter en was vol omzichtigheid en voorzorg. Dit kon mij intusschen niet geruststellen, vooral toen de oudelîe, die mij voor 't grootste geneeskundige genie der wereld hielden, levendig den wensch te kennen gaven, dat ik, zoodra ik maar hier of daar weg kon, eens een consult met den ouden dokter zou houden. Ik besloot dus, zooals ge weet, mijne studiën te Parijs te staken, en spoedig naar huis te reizen, om zelf te oordeelen.

‘Toen ik aankwam, kwam Ellen mij zoo bloeiend en vroolijk te gemoet, dat ik een oogenblik bijna misnoegd schertste, of dit de hooge patiente was, voor wie men honderd mijlen ver een beroemd jong geneesheer had ontboden. 't Arme kind! De vreugde, dat ik om harentwil al 't andere had laten varen, gaf haar den bedriegelijken schijn van de beste gezondheid. Maar spoedig zag ik, dat de oude dokter niet te vergeefs het hoofd geschud had. Doch tegen zijne opvatting, die hij mij niet verzweeg, alsof het longtering kon worden, kantte ik mij met nadruk. Ik had bij het zorgvuldigste onderzoek de long volkomen gezond bevonden en daarentegen zekere stoornis en onregelmatigheid in 't kloppen van 't hart meenen te ontdekken, die mij in mijne beschouwing, om alle ziekteverschijnselen uit het bloed en zenuwleven te verklaren, slechts versterkten. Daardoor kwam mij zijne behandeling, die vooral op rust en onthouding van alle prikkelende middelen steunde, geheel verkeerd voor, daar ik tegen den bleekzuchtigen toestand, ijzer, wijn en krachtig voedsel meende te moeten voorschrijven, en de wei, die de oude mijne zuster aanbeval, juist voor vergif verklaarde. De ouders waren het dadelijk met mij eens, vooral toen de uitslag in de eerste weken, zoolang ik bij hen was, mijne behandeling scheen te bevestigen. Ellen gevoelde zich krachtiger en frisscher dan ooit, slaap en eetlust keerden terug, en terwijl zich de ervaren oude dokter gekrenkt en bekommerd terugtrok, genoot ik in mijne vaderstad, niet zonder zelfbehagen, den eersten roem, die nog op zulke zwakke voeten stond, en de vreugde, van den mijnen als een redder uit groot gevaar te zijn voorgekomen.

‘Intusschen was ik van den beginne af niet voornemens geweest, mij in deze plaats te vestigen; ik gevoelde, dat ik nog te leeren had en eene stad kiezen moest, die grootere hulpmiddelen bood. Ik gaf dus de noodige inlichtingen aan den tweeden dokter van 't stadje, een bescheiden, niet heel zelfstandig man, die tegenover den bereisden jongen collega onvoorwaardelijk van alle eigene beschouwing afzag en beloofde, nauwkeurig den voorgeschreven weg te volgen en mij omtrent den voortgang der behandeling van tijd tot tijd op de hoogte te houden. De ouders zagen me ongaarne scheiden, maar mijn geluk en de plicht jegens mijne toekomst overwogen al hunne wenschen. Ellen zelve was 't ijverigst om mij voort te jagen. Ik had reeds te veel om harentwil verzuimd, 't ging immers beter en zij wist nu bescheid en zou zich door niemand ter wereld laten bewegen om iets anders te doen dan hetgeen ik goedgekeurd had.

‘Ik zie nog den glimlach, waarmeê ze mij toewenkte, daar ze door hare tranen niet spreken kon. Ach, Karel, 't was de laatste maal, dat ik deze trouwe oogen zag lachen.

‘Zoo verband vertrok ik en was ook den daaropvolgenden tijd zoo vol van de ziekte, die ik te M. behandeld had, dat ik uit de brieven van de mijnen altijd maar 't beste haalde. Vooral wiegden mij Ellen's talrijke berichten, die bijna eene soort van dagboek bevatten, in zulk eene zegevierende zekerheid, dat ik de bezorgdheid en angst, die in moeders brieven soms tusschen de regels dóórschemerden, aan overdrevene moederlijke teederheid toeschreef. Mijn collega zocht eveneens elk eenigszins bedenkelijk verschijnsel, uit eerbied voor mijne groene alwetendheid, ten gunste mijner kennis uit te leggen, en zoo leefde ik in steeds zonniger nevel voort, tot mij plotseling de volle nacht overviel.

‘Ellen 's brieven, die reeds in de laatste weken neerslachtiger waren geworden, bleven plotseling uit. In plaats daarvan schreef de dokter, - ongeveer een half jaar na mijn vertrek, - dat hem een nieuw consult zeer wenschelijk voorkwam. In den laatsten tijd was er veel zoodanig veranderd, dat hij niet op de oude wijze durfde voortgaan. De oudelie drongen er eveneens op aan, dat ik komen zou.

[p. 401]

‘En toch kon ik nog dralen, gewis niet uit eene lichtvaardige oorzaak, maar omdat bij eenige mijner patiënten juist dood en leven op 't spel stonden. Eindelijk deed mij een telegram uit mijne traagheid opschrikken. Er had eene bloedspuwing plaats gehad; wanneer ik niet oogenblikkelijk kwam, schreef moeder, zou ik haar misschien niet meer in 't leven vinden.

‘Laat in den nacht kwam ik aan en was zelf doodziek. Want op de akelige reis was ik plotseling als 't ware helderziende geworden, en met dezelfde scherpzinnigheid, die ik destijds in 't werk had gesteld om mijne dwaling te bevestigen, zocht ik nu alle tegengronden bijeen en pijnigde mij zelven door de overtuiging, dat ik, ik geheel alleen, voor dit dierbaar leven verantwoordelijk was. Wanhopend waggelde ik den trap van 't zoo welbekende huis op. Toen moeder mij boven te gemoet kwam, met geen traan in 't oog, maar met een verwarden blik en zei: Ge komt te laat!’ - was mij dit bijna eene verlichting. Ik had voor de oogen mijner arme zuster gebeefd, als een moordenaar voor 't gebroken oog van zijn slachtoffer.

‘En toch was 't haast nog vreeselijker, om 't stille gezicht aan te staren, dat kalm en zonder eenige verwijtende uitdrukking in 't kussen lag; overigens klaagde ook niemand mij aan. Zij geloofden allen nog aan mij en gaven andere toevallen de schuld. Ik echter was als verpletterd onder den druk van mijn verdriet en jammer. Hoe vader, zoo zwaar als een dood lichaam, in mijne armen viel, toen ik de sterfkamer binnentrad, en zoo ontzaggelijk in snikken losbarstte, dat de menschen beneden op straat bleven staan, en toen de dienstboden, die 't kind vergood hadden, en moeder, die letterlijk geheel veranderd scheen - nog heden rijzen mij de haren te berge, als ik me dat vreeselijk uur voor den geest haal. De oude vrouw liet wijn voor mij komen. Maar toen de knecht een glas bracht, nam vader het, wierp het tegen den muur en zei: ‘gebroken en voorbij, gebroken en voorbij!’ - en dat wel honderdmaal, tot zijne stem door 't weenen verstikte. Toen troonde moeder hem buiten de kamer meê en bleef ik met de doode alleen.

‘Niets meer van dezen nacht. Genoeg, dat ik nu de volle zekerheid verkreeg, met welk eenen vooruitzienden scherpen blik de oude dokter 't gevaar voorspeld had. Had het nog gekeerd kunnen worden? Wie kan met zekerheid zeggen, of een brand te blusschen is, wanneer hij wind en voedingstof niet nauwkeurig kent. Ik echter had met beide handen olie in 't vuur geworpen, dat dit onschuldig leven verteerde! -

‘Ge kunt denken, dat ik geen oog sloot. Toen ik des morgens met koorts en knagende smarten nog onbewegelijk naast het koude bed mijner zuster zat, ging de deur open en trad moeder binnen. Zij had haren eigenlijken aard, die zacht en hooghartig was, herkregen, nadat de kramp der eerste smart voorbij was. Zij viel mij nu met heete tranen om den hals, en ook mijne brandende oogen begonnen vochtig te worden. ‘Lieve zoon,’ sprak ze, ‘ik breng u een pakje, dat ik in haar schrijftafeltje gevonden heb. Uw naam staat er op.’

‘'t Waren hare dagboeken, sedert haar twaalfde jaar tot weinige dagen voor hare dood, op elk zijdje mijn naam, en op 't laatste blad de woorden: ‘Ik zal sterven, mijn beminde, ik voel het. Maar ik beklaag mij niet. Ik heb u gekend en u mogen Liefhebben - wat zal 't leven mij nog brengen? Ik wensch niets meer dan dat ge verneemt, dat ik slechts voor u en door u geleefd heb!’ - En dat haar moordenaar!!

‘Wat nu volgde, hoe smartelijk het ook was, vaders dood, de dieptreurige weduwendagen der arme moeder, tot het kind ook haar in 't graf trok - 't kon mij nauwelijks nog schokken. 't Was zoo somber daar binnen, wat deed het er toe, of er nog een vonkje uitdoofde? Dat dit onvergetelijk was, dat elke hoop vervlogen was, om nog eens een tevreden mensch te worden, dit stond van den aanvang af bij mij vast. Ik kon mij honderdmaal voorpraten, dat ik in 't beste geloof gedwaald had, dat geen onzer collega's voor dergelijke ervaringen gespaard blijven en dat niemand voor iets anders dan voor zijn wil verantwoordelijk is: drukten deze drie menschenlevens daarom minder op mijn hart en kon ik ooit hopen, mij zelven vrij te pleiten, al zouden ook alle rechters mij genade schenken? Mijne weldoeners had ik hunne eenige ware levensvreugde ontnomen en hun vertrouwen zoo doodelijk geschonden! Hoe zou ik ooit weêr menschen mogen toestaan, hun leven in mijne hand te geven, daar ik voor mij 't kostbaarste leven zoo jammerlijk verwaarloosd had!

‘Ik weet, Karel, wat ge mij zult tegenwerpen. Ge hebt me dikwijls gezegd, dat ik eigenlijk te week was, om dokter te zijn. Ieder die ons om raad en hulp vraagt, weet dat wij menschen zijn en geene alwetende, almachtige Goden, en waagt het er dus op. Hij is de beste arts, die zijn gevoel 't minst daarin mengt en nooit door berouw over iets waaraan niets te veranderen valt, zich de kracht voor datgene, wat nog voor hem ligt, laat verlammen. Ik beken u gaarne, dat dit zeer gezonde grondregels zijn. Maar ik ben ziek, vriendlief, en ik weet van ziekten zóoveel, dat ik van de mijne zeggen kan: zij is onherstelbaar.’

(Wordt voortgezet.)