De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

Voor den Hoogen Raad der Tien.
Uit de papieren mijns grootvaders.
Van Alfred Meiszner.

Het was in het jaar 1783, dat mijn grootvader, toen dertig jaar oud, Dresden verliet, waar hij eene betrekking bekleedde aan het geheim archief, om zich metterwoon te Praag te vestigen aan wier hoogeschool hij door keizer Jozef II, tot professor in de klassieke letterkunde en aesthetiek benoemd was.

In den tusschentijd van zijn verblijf te Wittenberg en te Leipzig, deed hij eene reis naar Venetië - iets dat in die dagen geene kleine onderneming mocht heeten. Door de geringe middelen zijner moeder was hij in Wittenberg genoodzaakt geweest, als goeverneur in het huis van graaf Lodron te komen. - De oudste der beide zonen had eene borstziekte en moest op raad van zijn geneesheer, een winter in zachter klimaat gaan doorbren-

[p. 353]

gen. Spoedig had deze jongeling zich met hartstochtelijke genegenheid aan zijn goeverneur verbonden en hij stond er op, dat deze hem niet verlaten zou. Laat in den herfst van 1773 reisde gravin Lodron met hare beide zoons over Munchen, Innsbruck en Trente naar het Gardameer Verona waar zij eene villa bleef bewonen, die aan de Etsch gelegen en aan een harer bloedverwanten toebehoorde.

Venetië lag dicht bij en deze stad ging nog altijd door voor een wereldwonder en was beroemd als het vermakelijkste verblijf, doch daar er in den toestand van den knaap weinig beterschap te bespeuren was, zoo had het haast den schijn, dat men dààr wel nooit komen zou. - Dat kon mijn grootvader niet uitstaan. Hij nam eene vacantie van acht dagen en zoo vinden wij hem dan in Februari 1774 op reis naar de tooverachtige stad, waarin toenmaals, zooals het schijnt, iedereen een romantisch voorval bejegenen moest. Ik weet niet of in dien tijd reeds postschepen over de lagunen voerden, doch dat is zeker, dat de geringe middelen van het jonge mensch hem toch wel zouden genoodzaakt hebben, er geen gebruik van te maken. Hij nam plaats op een nachtschip dat aan de Brenta bij een dorp lag en voer onder korven en groentevrouwen naar het doel van zijn vurig verlangen.

Dat vaartuig zou in den namiddag te Venetie geweest zijn, maar den ganschen dag was de wind ongunstig en toen men te Chioggia kwam, begon de zon al onder te gaan. - Dat gaf hier een eindeloos oponthoud. De vreugde, die hij met alle andere reizigers deelde, om de stad, door de avondzon verlicht, uit de golven te zien verrijzen, was verdorven; de zon ging onder, de Lagune, die meer het voorkomen van een moeras dan van een vaarwater had, was vol beweging. De jonge reiziger gevoelde zich weldra zeeziek en moest zich aan den mast vasthouden.

Middernacht was reeds voorbij toen een zonderling en vreeselijk schouwspel de lieden van het schip deed opschrikken. Een reusachtige wijd uitgebreide roode schijn vertoonde zich in de richting waar Venetië liggen moest; nu stegen vuurvlammen in de hoogte en wierpen haren weerschijn op de onrustige watervlakte: er moest in de stad een vreeselijke brand woeden. Langzamerhand kwam men naderbij. Daar kwam een gondel dicht langs het schip heen.

‘Waar is de brand?’ was de algemeene vraag. - ‘Het opera-gebouw brandt en is niet meer te redden,’ was het antwoord. Terwijl vrouwen en schippers elkander bestormden met vragen hoe hoog de schade wel zou zijn en of er geene menschen bij zouden zijn omgekomen, brak een man van middelbaren leeftijd, die te Chioggia aan boord was gekomen, en tot nu geen woord gesproken had, het zwijgen ‘Het operagebouw!’ riep hij. ‘Het operagebouw! Waarlijk, men zou haast gelooven, dat het eene straf des hemels is voor een bestuur, dat zoo weinig vaderlandslievend is om het werk van vreemde knoeiers te verkiezen boven dat der Italianen.’

‘Welk een zwartgallig kompeer is dat,’ dacht mijn grootvader, doch daar hij half ziek en zeer vermoeid was, zoo sprak hij geen woord. Langzamerhand verdween de weerschijn, het schip was het groote kanaal ingevaren. De rijen van paleizen vertoonden zich in donkere omtrekken en vreemd was het hem te zien, hoe het wel scheen alsof hunne deuren onmiddellijk tegen den waterkant lagen en er nergens een vaste bodem was. ‘Wonen er dan hier enkel bevers in deze paleizen?’ vraagde hij zich zelven af, doch reeds kwamen gondels aan om menschen en goederen naar alle richtingen te vervoeren; mijn grootvader nam zijn intrek in het kleine logement: In de Aurora.

De eenmaal zoo trotsche en machtige vrije stad was toen ter tijd reeds niet veel meer dan eene schaduw van vroegere grootheid; kracht en invloed lagen ter neder en de oorspronkelijke veroveraars van Konstantinopel hadden zich gedwongen gezien, aan de roofstaten Tunis en Tripoli, schatting te betalen; doch aan feesten en vermakelijkheden was geen gebrek. Venetië was nog altijd het rendez-vous van diegenen, welke genieten wilden.

De jonge reiziger verliet al heel vroeg zijn logement en bracht den ganschen dag met wandelen door. De pracht van kerken en paleizen, het leven en de beweging op het Marcusplein en op de kaden, waar onophoudelijk inprovizators, marktschreeuwers en poppenspelers zich bevonden: dat alles was hem eene onuitputtelijke bron van genoegen. Het ging hem als allen, die voor het eerst in Venetië komen, hij meende zich zelve in eene andere wereld geplaatst te zien.

In eene vreemde stad zich op een landsman te kunnen beroepen, was iets van groote waarde, waarom mijn grootvader den volgenden dag besteedde om den meester Naumann op te sporen, aan wien gravin Lodron hem een brief had medegegeven. Naumann uit Blasseritz bij Dresden geboortig, was in dien tijd een beroemd en zeer gezocht componist, die in Palermo een ‘Achilles op Scyros en in Dresden bij de huwelijksfeesten van den keurvorst Friedrich August met Maria Amalia, een ‘Clemenza di Fito had laten opvoeren. Hij genoot ook in Venetië, waar vele beroemde toonkunstenaars woonden, de algemeene achting. Mijn grootvader kwam echter te weten, dat hij tot eergisteren gewoond had in het operagebouw, dat thans eene ruïne was.

Bij verder onderzoek bleek het hem, dat de componist thans bij eene weduwe Fobaldi een onderkomen gevonden had en deze zou hij thans gaan opzoeken. Hier was het: ‘Naumann is uitgegaan,’ doch de weduwe ontving hem en noodigde hem uit binnen te komen. Natuurlijk kwam het gesprek op den brand van het operagebouw, mijn grootvader vertelde, hoe hij den weerschijn uit de verte gezien had en daarbij sprak hij over de vreemde uitdrukking, die de zwartgallige man op het schip zich had laten ontvallen.

Naumann echter was niet uitgegaan, hij zat in groote onrust op zijne kamer. Inderdaad bevond hij zich in eene positie, die hij nog jaren lang, als de moeielijkste van zijn geheele leven beschouwde.

In den loop van den vorigen dag namelijk, was een onbekende in Naumanns kamer getreden. Binnen gekomen, had hij zich het hoofd met eene roode muts bedekt en hem zonder te spreken een briefje overgereikt. - Hierop stonden natuurlijk in de Italiaansche taal de woorden:

‘Sinor Naumann wordt gelast, morgen avond ten acht ure voor den raad der Tien te verschijnen!’

Hierop had de man zich verwijderd.

Naumann kende den naam van dezen raad maar al te goed, en wie kende hem niet, dien onschendbaren, onverantwoordelijken, vreeselijken tribunaal, die zelfs rijksvorsten dagvaardde, die zelfs den doge geene rekenschap verschuldigd was, die doodvonnissen velde en voltrok en dus oppermachtig was?

En toch was het in het eerst slechts verwondering en geene vrees, die Naumann het lezen van dit korte bevelschrift koesterde. Gereed om uit te gaan, was hij heel bedaard en kalm bij signora Tobaldi binnengetreden en had haar verteld, welk zeldzaam bezoek hij ontvangen had en voegde er verder bij, dat hij niet begrijpen kon, wat de raad der Dieci van hem begeerde. - De signora echter was doodsbleek geworden; zij overtuigde zich eerst of er geene luisteraars waren en riep toen: ‘Jezus Maria zij uwer ziel genadig! Misschien is er nog tijd voor redding! Gij moet vluchten!’

Naumann ontstelde op dit oogenblik meer dan toen hij het bevel ontving, en hij vraagde, wat haar tot zulk een raad bewoog. Maar de weduwe riep op nieuw, terwijl zij de handen wrong en tranen langs hare wangen vloeiden: ‘O, Heiland der wereld, erbarm u over dezen ongelukkige! Wanneer geene goede vrienden hem gedurende den nacht kunnen helpen ontvluchten, dan is hij verloren: want de vreeselijke raad der Tien ontziet en verschoont niemand!’

‘Maar ik heb toch geene misdaad begaan!’

‘Iets moet er toch tegen u ingebracht zijn! O, dat vreeselijke gezicht! - Uitgenoodigd worden velen, doch men hoort nimmer, dat er één terug komt!’

Ofschoon de vrees van de signora niet op hem was overgegaan, was Naumann toch meer nadenkend geworden. Hij hield het voor raadzaam een zijner aanzienlijke beschermers te zoeken om bij dezen raad in te winnen.

In Venetië leefde nog een hoogbejaarde grijsaard, rijk en hoogvereerd, Adolph Hosse, bijgenaamd il caro Sassone, de voormalige mededinger van Porpora, den gemaal van de eens zoo beroemde zangeres Fakstina Bordoni, eene der grootste muzikale namen der achttiende eeuw.

Was deze echter de man om een vervolgden kunstbroeder bij te staan. Aan goeden wil ontbrak het hem niet, maar wel aan de macht: hij was oud. De admiraal Angelo Emo behoorde ook tot de bekenden van Naumann, hij was een man van grooten naam en met veel invloed, maar hoe was het mogelijk, zonder in 't oog te loopen en zonder te veel tijdverlies bij hem te komen. - Eindelijk besloot Naumann den directeur van de groote glasfabriek in Murano, Farsetti, om raad te gaan vragen; deze was een even vriendelijk, als een kloek en voorzichtig man. Van dezen kon hij meer dan van eenig ander in deze zaak volledige raadgevingen en ook eene hulpvaardige welwillendheid verwachten. Wanneer iemand de aangeklaagden voor de vreeselijke Themis van het Dogenpaleis beschermen kon, dan was Angelo Emo in ieder geval de machtigste, doch Farsetti de behendigste.

Op den weg daarheen ontmoette Naumann een ander van zijne bekenden en deelde ook dezen zijn wedervaren mede. Hij had nog nauwelijks de woorden, ‘raad der Tien,’ uitgesproken, toen deze evenzeer verschrikte als Signora Tobaldi. ‘Vriend, gij zult moeten vluchten,’ was de schielijk gegeven raad.

‘Dat nooit,’ antwoordde Naumann; ‘ik weet niet waarin ik mij zou misdragen hebben. Ik kan mijn geheele leven openbaar maken en heb daarmede dan nog niets te vreezen.’

De vriend haalde de schouders op. ‘Ik heb mannen gekend,’ zeide hij, ‘die met dezelfde gevoelens van onschuld voor de Staats-Inquisitie der Republiek verschenen en toch later verdwenen zijn. Meer er van te zeggen is gevaarlijk!’

Gedurende dit op zachten toon gevoerde gesprek was Naumann voor het huis van zijn beschermer aan[g]ekomen. Ook deze was niet weinig verschrikt. Hij

[p. 354]

de eene komt, de andere gaat. naar de schilderij van g. de chirico.

[p. 355]

wachtte eenige oogenblikken met het antwoord en gaf toen mede den raad van te vluchten, in geval Naumann zich zelven soms bewust was, zich de kleinste aanmerking over den Senaat of de staatsregeering te hebben laten ontvallen of te hebben gespot met de heiligen of de kerkgebruiken.

‘Dan kan ik gerust zijn,’ antwoordde Naumann, ‘ik heb mij hier er altijd aangehouden, dat de muren ooren hebben.’

eene moeilijke taak, naar de schilderij van harry jochmus.

‘En zijt gij zeker, geen boosaardigen vijand te hebben, die u ongelukkig maken wil?’

‘Ook dat kan ik nauwelijks gelooven. Ik leef hier eenvoudig, 'k heb met willen en weten niemand gekrenkt en 'k sta niemand met opzet in den weg.’

‘Nu houd u dan in het gevoel uwer onschuld, doch overleg wel: aan eene misdaad zijt gij in elk geval niet schuldig, maar eene onvoorzichtigheid kan de beste begaan. Bittere vijanden heeft de eerlijke man doorgaans het eerste. Bedenk u tot op eene kleinigheid, die u bezorgdheid baren kan; mijne beurs en mijne hulp staan ter uwer dienst. Nog voor het aanbreken van den dag zult gij uit Venetië en in veiligheid zijn.’

Getroffen bedankte Naumann den vriend doch bleef er bij, dat hij zich geene misdaad bewust was en niet door eene vlucht den schijn van schuldig te zijn op zich wilde laten. In zijne woning teruggekeerd bleef hij het overig gedeelte van den dag

[p. 356]

op zijne kamer en, in zijn lot gelaten en gerust, zette hij zijn arbeid voort.

Aan den avond van den volgenden dag stond hij wel een kwartier voor den bepaalden tijd, voor het vreeselijke paleis. - Nieuwsgierigheid sloeg evenwel bij hem nog den boventoon aan. - De bode van gisteren stond hem op te wachten. Door lange gangen ging deze zonder een woord te spreken en zonder om te zien, hem vooruit. Daar stonden zij aan eene groote, ijzeren deur, zij werd opengesloten, op een wenk van zijn geleider trad Naumann er in en oogenblikkelijk werd achter hem de deur weder dicht gedaan. Hij bevond zich in een wijd, spaarzaam verlicht gewelf. Een blok voor eene zwartbekleede tafel en hierop een crucifix, een doodshoofd en eene lamp: dat was alles wat er in dit vertrek was. - De tijd had de wanden grauw gekleurd, twee groote met ijzer beslagen deuren stonden tegenover elkander.

In afwachting van de dingen die komen zouden, trad Naumann naar de tafel, nam den schedel die hem tegengrijnsde in de hand en gaf zijne tallooze en onbestemde gedachten den vrijen teugel. Of hij toch geen vijand te duchten had. - Hij bepeinsde zijne omstandigheden, zijne betrekkingen en zijne gesprekken. Eene zekere vrees overviel hem, welke al sterker werd, naarmate het wachten langer duurde. Hij stelde zich voor, hoevele slachtoffers hier reeds moedeloos en verslagen hadden vertoefd en ook, hoevele er reeds hun bloed hadden laten vloeien. - Al de vermaningen zijner vrienden, alle aanbiedingen om hem te redden, klonken hem op nieuw en krachtiger dan gisteren in de ooren. Hij was nog altijd voor zich zelven overtuigd, door te weigeren om op de vlucht te gaan zedelijk gehandeld te hebben - maar was het ook verstandig? Hieromtrent werd zijne meening van oogenblik tot oogenblik twijfelachtiger en hij was er niet ver meer van af, zich zelven van lichtzinnigheid te beschuldigen.

Na verloop van een uur. - en nooit was hem een uur ooit zoo lang gevallen, - hoorde hij naderende voetstappen. Aan de tweede deur rammelden de sleutels: zelfs de verlossing van den angst was hem welkom. Knarsend draaide de deur op hare hengsels open en Naumann zag op een kleinen afstand van zich eenige mannen in zwarte kleeding staan. Hij had zich opgericht en wilde hen te gemoet gaan, doch een der mannen wenkte met de hand. ‘Verlaat de plaats niet waarop gij staat,’ zeide deze, ‘geef mij op deze vreeselijke plek voor het aangezicht des Eeuwigen, wiens blikken ook de kerkermuren doordringen, een antwoord volgens uw geweten op de vragen, die ik u doen zal.

‘Gelooft gij aan God en aan de onsterfelijkheid?’ - ‘Ja!’ - ‘Welke gedachten gaan er in u om bij het aanschouwen van dat doodshoofd? - ‘Dat zijn bezitter eens, als wij, in menschelijke gestalte om wandelde en dat ons beiden te wachten staat wat hem weervoer! - ‘Goed, zult gij met dezelfde gezindheid trouw en oprecht op al de vragen antwoorden, die u in eene andere plaats zullen worden gedaan?’ ‘Gewis!’ - Welaan, dit bericht zal ik den rechters brengen.’

Met dezelfde waardigheid, waarmede hij was binnen getreden, verwijderde de spreker zich weder. De deur werd gesloten en Naumann bleef in den letterlijken zin des woords aan zijne gedachten overgelaten. Aan den eenen kant waren deze troostend, doch aan den anderen kant vreesverwekkend, en echter vond hij in zijn geheelen levensloop in Venetië, volstrekt geene redenen, die hem met recht tot verantwoording konden doen roepen.

Weder verliep een groot kwartier en andermaal lieten zich schreden hooren. De deur ging open en de mannen met hunne zwarte kleederen en zwarte mantels traden binnen. ‘Hebt gij,’ vraagde dezelfde, die een kwartier geleden ook al het woord tot hem gericht had, ‘bij u zelven vast voorgenomen tegenover ons heilig gerecht de volle waarheid te spreken!’ ‘Dat voornemen had ik vroeger reeds,’ was Naumanns antwoord.

Thans werd hij door de beide begeleiders van den spreker geblinddoekt en deze voerden hem door lange gangen, trappen op en af, tot voor eene deur die na herhaald kloppen werd opengedaan. Hier bracht men den geblinddoekte op eene bepaalde plaats, nam hem den doek van de oogen en gaf hem in een oogenblik van diepe stilte den tijd om adem te scheppen en te zien waar hij was.

Hij stond andermaal in een gewelf, dat overal zwart behangen doch helder verlicht was. Op eene eenigszins verheven plaats stond eene tafel, die eveneens met een zwart kleed bedekt was en rondom deze zaten tien rechters in een zwart gewaad met zwarte mantels. De voornaamste van hen begon met plechtigen ernst;

‘Weet gij voor welk gerecht gij staat?’ - ‘Zooals ik gehoord heb: voor het gerecht der staats-inquisiteurs van de republiek Venetië!’ - ‘Vermoedt gij ook waarom?’ - ‘Volstrekt niet, - ik weet geene de minste redenen aan te voeren waarom ik hier geroepen ben!’ - ‘Vreest gij het gerecht?’ - ‘Neen, ik hoop van hier vrij te zullen vertrekken!’ - ‘Vereert gij het teeken des heiligen kruises? Gelooft gij aan eene opstanding. Is u het evangelie heilig!’ - ‘Ja, ja, ja!’ - ‘Nu dan, zweer bij den drieênigen God der gansche christenheid, alle vragen, die ons heilig gerecht u voorleggen zal, naar uw geweten te zullen beantwoorden!’ - Naumann moest nederknielen, zijne linkerhand op de ontbloote borst en de rechter op het evangelie leggen. - ‘Ziehier het zwaard der gerechtigheid,’ zeide een der rechters, terwijl hij een breed, blank en tweesnijdend zwaard omhoog hief. ‘Het beschermt de onschuld, doch straft ook bloedig den misdadiger. Zweer thans!’

Naumann zwoer den plechtigen eed en de rechter begon aldus:

‘In den nacht van den vijfden op den zesden. Februari is het hier bestaande opera-gebouw afgebrand. Wat houdt gij voor de naaste oorzaak van den brand, die zoo onwederstaanbaar om zich greep en in weinige oogenblikken het prachtige gebouw in de asch legde?’

‘Ik houd het er voor, dat de brand uit onvoorzichtigheid ontstaan is!’

‘Er zou eene opera van u opgevoerd worden. De directeur, die aan uw werk de voorkeur gaf, had korten tijd te voren eene hevige woordenwisseling gehad met een man, wiens werk hij afgewezen had!’

‘Dat is zoo, met Signor Fescara uit Bergamo!’

‘Hebt gij dit voorval niet getracht met den brand in verband te brengen?’

‘Nooit, neen, nooit! Hoe groot ook het misnoegen van Fescara moge zijn, omdat men zijn werk had afgewezen, ik acht hem niet in staat zulk eene wraak te nemen. Voor het overige geloof ik, dat Signor Fescara sedert de afwijzing zijner opera zelfs geen gebruik heeft gemaakt van de kaart, die hem tot het tooneel toegang verleende!’

‘Desniettegenstaande meent de deurwachter zich te herinneren dat hem op denzelfden avond door een gemaskerden man een passepartout aangeboden werd, die uit naam van Fescara afgegeven was. Tegenover deze bewering wordt de bekentenis van Fescara zeer twijfelachtig, dat hij namelijk op dien eigen avond in Chioggia geweest is en gedurende den brand over de Lagune voer. - De kaart beweerde hij, kon slechts door misbruik in andere handen gekomen zijn, doch daar hij niemand wist aan te wijzen, die bevestigen kan, dat hij hem in Chioggia gezien of gesproken heeft zoo....’

‘Fescara, - op dien tijd van Chioggia over de Lagunen gevaren,’ - viel Naumann in, - ‘verheven rechters, ik geloof in de mogelijkheid te zijn een getuige voor Fescara aan te wijzen.’

‘En wie is dat?’

‘Verheven rechters, een jongeling uit Sassonia kwam in den nacht van den ongelukkigen brand, ik geloof van Padua, hier in Venetië. Hij zag van het schip den weerschijn der vlammen. Het trof hem, dat een man van tusschen de veertig en vijftig jaar, die medevoer, uitriep. ‘Dat vuur was, om zoo te zeggen, eene straf des Hemels voor een bestuur, dat zoo weinig vaderlandslievend is, dat werk van vreemden verkiest boven dat der Italianen!’ - De jongeling deelde dezen uitroep, die in zijn oor zoo vreemd klonk, gedurende het gesprek aan de weduwe Fobaldi mede, bij wie ik voor 't oogenblik woon. Zou hij, die dezen uitroep deed, Fescara niet geweest kunnen zijn?’

‘Het gerecht is u dankbaar voor deze mededeeling. Hoe heet de jongeling?’

‘Theophilo Meiszner uit Sassonia!’

‘En gij hebt bijgevolg geen vermoeden wie de brandstichter kan geweest zijn?’

‘Neen, zoowaar ik het kruis vereer, in het geheel niet. Ik heb er veel over nagedacht, doch geene oorzaak kunnen vinden.’

Hiermede was het verhoor afgeloopen. Op een wenk van den voorzitter werd Naumann in eene zijkamer gebracht, en, na verloop van eenige minuten teruggeroepen, vernam hij de uitspraak, dat hij volkomen vrij was. Een paar medeleden van de rechtbank stonden op en traden naar hem toe en spraken met hem eenige beleefde woorden over het edele vertrouwen, dat hij tegenover het vreeselijke gerecht betoond had. Zij hadden hem in stilte beklaagd, dat deze dagvaarding hem zorgen baren zou, en alleen hun ambtsplicht had hun verhinderd, hem een wenk te geven.

Thans werden zijne oogen weder dichtgebonden, de terugweg ging weer, waarschijnlijk om het geheimzinnige in de hand te werken, trap op en trap af. Toen hem de doek van voor de oogen weggenomen werd, bevond hij zich aan de deur waardoor hij in het vertrek gekomen was, waar hij het eerst was binnen gebracht. Hij toefde natuurlijk niet lang om henen te gaan.

Op denzelfden avond en mogelijk wel geen uur later, bevond mijn grootvader zich op de Riva del Sciavoni voor een marionettentheater, toen een vreemdeling hem op den schouder klopte en op de vraag wat men van hem begeerde, ten antwoord gaf:

‘Gij moet mij oogenbìikkelijk volgen naar de magistrato urbano (de policie).

Mijn grootvader verschrikte. Alles wat hij gehoord en gelezen had over de geheime handelingen van het Venetiaansche gerecht, trad thans voor zijnen geest. Doch, wat kon men van hem begeeren? wat hem ten laste leggen? - Hij was voor zich zelven overtuigd, geen woord tegen de verheven republiek gesproken te hebben. Desniettegenstaande klopte zijn hart en hij betreurde het, dat hij maar niet op de villa aan de Etsch gebleven was en 't berouwde hem in de nabijheid

[p. 357]

van den gevleugelden leeuw gekomen te zijn.

De man ging vooruit en mijn grootvader volgde. Weldra betraden beiden een huis waarvan al de ramen met traliewerk voorzien waren, en over een donkeren trap en een dito corridor ging het vooruit. De ontroering van het jonge mensch steeg ten top toen hem bevolen werd een gang binnen te treden, welke tot opschrift droeg: departimento delle cause criminale. Plotseling stond hij in eene gerechtszaal, waar drie mannen aan eene met een groen kleed bedekte tafel zaten. Een van deze keerde zich om en zeide: ‘Het hooge gerechtshof heeft u doen ontbieden om u eene vraag voor te leggen!’ - Hierop schelde hij en er trad een man binnen in wien mijn grootvader terstond den man herkende, die met hem op het marktschip geweest was. - ‘Te drommel,’ dacht hij, ‘alweer de fanatieke Italiaan. Zou hij mij soms als lasteraar hebben aangeklaagd.’

Doch de rechter zeide reeds: ‘Zie dezen man eens goed aan. Herinnert gij u, hem al eens meer in uw leven ontmoet te hebben?’

‘Jawel, ik heb met dezen heer de vaart van Chiaggio naar Venetië gemaakt.’

‘Op denzelfden tijd en hetzelfde uur, dat de brand van het operagebouw plaats had?’

‘Op hetzelfde uur.’

‘Goed, gij kunt gaan.’

Zoo vroolijk, alsof men hem een nieuw leven geschonken had, verliet mijn grootvader het sombere policiegebouw en brak er zich nog lang het hoofd mede, in welk mogelijk verband deze man stond met de verschrikkelijke brandgeschiedenis. - Hij kon evenwel geen antwoord vinden.

Den volgenden dag bezocht hij Naumann, die hem op de vriendschappelijkste wijze ontving. Mijn grootvader vertelde hem, dat hij voor het gerechtshof in het verhoor genomen was en gekonfronteerd was met den man, van wien hij eergisteren een en ander aan Signora Tobaldi verteld had. Naumann liet zich geen woord ontvallen, dat hij de oorzaak dezer dagvaarding geweest was. Hij had voor den raad der Tien moeten bezweren, jaar en dag het stilzwijgen te bewaren over het onderwerp van zijn verhoor, en hij had veel te groot ontzag voor dit gerecht verkregen, om dien eed te verbreken. Eerst na verloop van jaren, toen Naumann mijn grootvader weder ontmoette, deelde hij hem den geheelen samenhang der geschiedenis mede en beiden kwamen hierin met elkander overeen, dat zij door hunne getuigenis, Pescara een dienst hadden bewezen, dien misschien wel zijn leven had gered, niettegenstaande hij zulk eene handelwijze tegenover Naumann niet verdiend had.