De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

[p. 277]

[Nummer 24]

Onze gravures.

J.J.L. ten Kate.

j.j.l. ten kate.

Hoe velen zijn weg, die ik teêr heb bemind!

'k Ben ‘eenzaam’ - maar toch niet ‘alleen,’ Want daaglijks vertroost mij een blijvende Vrind: ‘Geduld nog een weinig! Gij zijt toch Gods kind,

Ik leide u naar 't Vaderhuis heen!’

Aldus verzuchtte Neerlands grijze zanger Ten Kate in het nummer van Eigen Haard, dat hem ter gelegenheid van zijn zeventigsten verjaardag hulde bracht. En slechts drie dagen na zijn feest, op tweeden Kerstdag, werd hij zelf uit het leven weggerukt.

Den troost der ‘blijvende vrinden’ had hij nog ruimschoots mogen smaken op zijn verjaardag, toen, gelijk hij zich op zijne beeldrijke manier uitdrukte, de donkere wolk der krankte, die over zijn feest hing, door zijne vrienden met licht werd omrand. En wanneer wij hier op onze beurt de verdiensten van den thans ontslapen Nederlandschen dichter wenschen te huldigen, kunnen wij niet beter doen dan de woorden aanhalen, waarmee een dier ‘vrinden’ den feesteling begroette:

Den Dichter met het hart, de Eoolsche harp gelijk,
Die licht bewogen zingt zoodra maar zefirs suizen,
Den Zanger, met de stem, aan zoete tonen rijk,
Waarin ge ons Nederduitsch als Italiaansch hoort ruischen,
Den Meistreel, die niet slechts oorspronklijk zangen speelt,
Maar ook de vreemde luit, of ze eigen waar', doet klinken,
En met de volheid van een springbron toebedeeld,
U, versch uit de aar, een stroom van poëzie laat drinken,
Den Harpnaar, die niet slechts voor zich een zanger werd.
Maar ook in andrer borst de snaren weet te roeren,
Door God gespannen op den zangboôm van elks hart,
En dichter maakt van wie aldus zich mee laat voeren
Den Bard, wien elk, niet gansch van 's Heeren dienst vervreemd
Bij 't stijgen van zijn lied, als rei van orgelklanken,
Waarop de ziel haar vlucht naar Hooger wereld neemt,
Gewijde stonden vol verheffing heeft te danken;
Hem biedt het Neêrlandsch volk, op 't feest, dat thans hem daagt,
Zijn gulden feestgave aan, omtuild met lauwerkransen,
En door de bee gewijd, die van den Hemel vraagt:
‘Laat 's dichters levenszon, bij 't zinken, helder glanzen.’

Zoo luidde, in het album, den dichter op zijn zeventigsten verjaardag door zijne vereerders aangeboden, de opdracht, door zijn ouden vriend Hasebroek tot den feestvierenden, doch kranken grijsaard gericht. En in die twintig regels worden de hooge verdiensten van den zanger der Schepping even eigenaardig gekenschetst als waardig gehuldigd.

Inderdaad doet Ten Kate's poëisie denken aan de Eolus-harp, wier snaren, door het zachtste windje aangeslagen, onmiddellijk haar liefelijk geruisch doen hooren. De minste aanleiding was voldoende om dezen zanger een lied te ontlokken. Eene ontluikende roos, een opfladderende vlinder, eene zomerbui, een bloemenmeisje, een fraai landschap, eene treffende schilderij of gravure boden hem de stof tot een min of meer beduidend, maar altijd welluidend gedicht, en geen huiselijk of kerkelijk feest, geen vaderlandsche vierdag kon voorbijgaan zonder dat hij het altijd gewillig, rijkbesnaarde speeltuig ter hand nam. Hem was inderdaad het zingen weelde, de dichtkunst geene inspanning.

Het bewonderenswaardig gemak, waarmee Ten Kate verzen schreef, is hem uitstekend te stade gekomen bij de vertolking der meesterwerken uit den vreemde, die hij in onze taal overzette. Met eene kunstvaardigheid, Bilderdijk waardig, deed hij beurtelings Dante en Tasso, Goethe en Schiller, de Lamartine en Victor Hugo, Milton en Shakespeare, kortom heel het koor der groote vreemde zangers in Neerlands taal hunne heldenzangen en liederen herhalen. En moge eene strenge critiek hem hier eene al te vrije omschrijving, ginds eene minder trouwe vertolking van den geest des origineels verwijten, allen zullen erkennen dat Ten Kate door zijne vertalingen onze letterkunde met ongemeene schatten heeft verrijkt, die de algemeene volksontwikkeling niet anders dan ten goede konden komen.

Zijn grootsch opgevat gedicht de Schepping is, volgens Huet's getuigenis ‘Ten Kate's beste lied en tevens de getrouwste uitdrukking van zijn talent?’

Ook bij Ten Kate geldt wederom de spreuk dat door oefening de kunst ver- kregen wordt, want deze dichter heeft zich van jongs af geoefend. Reeds als kind luisterde hij met graagte naar de verzen, die zijn vader in den huiselijken kring voordroeg; het ‘reciteeren’ was toen nog in de mode en de oude Ten Kate, hoofdcommies bij het ministerie van Marine te 's Gravenhage deed het met virtuositeit. De moeder van den aankomenden dichter maakte zelf een niet onverdienstelijk vers, en zoo was het geen wonder dat de talentvolle knaap al vroeg van ‘zangdrift’ blaakte. In 1836, dus reeds op zeventienjarigen leeftijd, gaf hij zijn eersten dichtbundel in het licht.

Ten Kate vond in het letterlievend genootschap ‘Oefening kweekt kennis’ ruimschoots gelegenheid, om zich te oefenen in de mondelinge voordracht, de beste leerschool om zich het juiste gevoel en gehoor eigen te maken voor de bekoorlijkheden van rhythmus, rijm en maat. Met jeugdig vuur droeg hij daar zijne gedichten voor.

Het boekhouderskantoor, waarop zijn vader hem in de leer had gedaan, mocht hij weldra verwisselen voor de Utrechtsche academie, om er zich te bereiden voor de loopbaan zijner keuze, die van predikant. De lofwaardigste ijver voor de studie kon hem echter niet weerhouden, zijne geliefkoosde dichtoefeningen voort te zetten. Wij vinden dan ook in den eersten jaargang van Braga, een geestig

[p. 278]

en satiriek ‘Tijdschrift heel op rijm,’ niet minder dan zeventig gedichten van zijne hand.

In 1845 werd Ten Kate predikant benoemd te Marken, welk geestelijk ambt hij later achtervolgens vervulde te Almkerk, te Middelburg en te Amsterdam.

De letterkundige arbeid van dezen dichter is veelomvattend. Als zijne voornaamste dichtwerken worden hier aangestipt: Christus Renumerator, Panpoëticon, bloemlezing uit de werken der voornaamste Europeesche dichters, De Jobeïde, De Schepping, De Planeten, Tasso's Jeruzalem Verlost, Andersen's Sprookjes, La Fontaine's Fabelen, Eunoë, verspreide en nieuwe gedichten, De Hel van Dante Alighiéri, Goethe's Faust, Godsdienstige Poezy, Milton's Paradijs verloren, Victor Hugo's lyrische Poezie.

Al zijne dichtbundels werden door Sythoff te Leiden onder den titel: ‘Ten Kate's kompleete dichtwerken’ in 8 deelen vereenigd.

Goede ontvangst.

De klarinettist, ons met dit onderschrift voorgesteld, is blijkbaar een achterblijver van de groepjes zwervende muzikanten, die in het seizoen der kermissen ons land afreizen. In een kring geschaard, geven zij dan in de straten en op de markten hun geblaas en getoeter ten beste, en is de uitvoering algeloopen, dan wordt een van het gezelschap met een bord of bakje uitgestuurd om in de omliggende huizen het klinkende loon voor het gegeven concert in te zamelen. Dit gewichtig oogenblik in het leven van zulk een muziekgezelschap heeft Eugeen Sticler het onderwerp verschaft tot zijn kostelijk tafereeltje ‘Goede ontvangst,’ hetwelk door onze gravure wordt weergegeven.

Aan de klarinet is ditmaal de collecte opgedragen en hij heeft zich van die taak gekweten met schitterend gevolg, zooals de met geldstukken bedekte telloor bewijst. Op het gezicht van den muzikant staat dan ook, terwijl hij talrijke koperstukken in de holle hand uitschudt, de innigste voldoening na welbeloonden arbeid te lezen.

Alexis Michaelowitsj.

Czaar Alexis Michaëlowitsj, de tweede vorst uit de roemrijke dynastie der Romanofs, en vader van Peter den Groote, onderscheidde zich volgens de eenparige getuigenis zijner tijdgenooten door zijne zachtmoedigheid, vergevingsgezindheid en welwillendheid - eigenschappen, die den Russen, vooral der 17^e eeuw, alles behalve eigen waren. Zijn biograaf roemt in hem vooral zijne beminnelijke zachtmoedigheid, en geraakte hij eene enkele maal in toorn, dan liet hij het - zooals de man met onverholene bewondering in vollen ernst verklaart - bij vuistslagen en schoppen blijven, wat volgens de begrippen, die toenmaals in Rusland heerschten, een bewijs van bewonderenswaardige zelfbeheersching was. Alexis' schoonvader, daarop, zoo goed als ieder ander, van tijd tot tijd onthaald werd, was er wonderwel mee tevreden.

Alexis heeft zich inzonderheid naam verworven door de samenstelling van een strafwetboek, waaraan hij met ijzeren gestrengheid de hand hield.

Als proeve van de barbaarsche rechtsbegrippen van dien tijd - in aanmerking genomen, dat Alexis als uiterst zachtmoedig en welwillend te boek stond - dienen de volgende bepalingen, aan zijn strafwetboek ontleend: Den valschen munter moest gesmolten metaal in den mond gegoten worden. De eerste diefstal werd gestraft met verlies van het linker-, de tweede met dat van het rechteroor, de derde met dat van het leven. Eene vrouw, die gepoogd had haar man om het leven te brengen, werd met de handen op den rug gebonden, tot aan de heupen in den grond gegraven, en in deze houding moest zij van gebrek omkomen. De invoer van tabak werd met knoetslagen, het verlies van den neus of met de pijnbank gestraft.

Zijne regeering werd echter niet door die woelingen gekenmerkt, waarmee zoo vele zijner opvolgers te kampen hadden. Zij was uiterst rustig en vreedzaam, en Alexis legde zich met prijzenswaardigen ijver toe op de opbeuring van het fabriekswezen en den ontluikenden handel, terwijl hij eveneens den grond legde voor de Russische handelsvloot. Hij was een groot liefhebber van het edele schaakspel, eene liefhebberij, die hij met vele vorsten voor en na hem gemeen had. Zoo lezen wij, dat de vermaarde Mongolenvorst, Timaer Leuk, dit is lamme Timaer - door de Europeanen in den regel tot Tamerlan verbasterd - bedaard schaak zat te spelen met zijn zoon Sjahrach, gedurende den bloedigen strijd bij Angara, waar de sultan der Osmanen, de geduchte Bajazet Ilderim, het onderspit dolf.

Zoo vinden wij nog verhaald, dat Frederik de Groote van Pruisen zulk een hartstochtelijk schaakspeler was, dat hij zelfs op het oorlogsveld door middel van koeriers schaakspeelde met zijn broeder Hendrik, die met zijne legerafdeeling soms uren ver van hem verwijderd was.

De plaat in dit nummer naar de schilderij van Schwartz door Pannemaker gegraveerd, stelt ons czaar Alexis Michaëlowitsj voor op het oogenblik dat hij zich met een zijner Bojaren verdiept in dat zoo echt vorstelijk spel.

Hoe de czaar reist.

De gravure onder dezen titel kon onzen lezers zeer goed zonder bijschrift aangeboden worden.

Er moet al machtig weinig genoegen in steken, als men verplicht is, op deze manier te reizen, al zijn dan ook de meest uitgebreide voorzorgsmaatregelen, wat het onderzoek en de bewaking der geheele spoorlijn betreft, aan de zorgen van een heirleger beambten toevertrouwd. Samenzweerders heeft men in Rusland ook dikwijls genoeg onder de beambten aangetroffen. Wordt eene reis van den czaar in dagbladen aangekondigd, dan is met volkomen zekerheid aan te nemen, dat zij of wel achterwege blijft of op eene andere dan de aangewezene manier plaats vindt. Onverwachts, dikwijls bij nacht, geschiedt het vertrek en langs den geheelen weg branden de wachtvuren en gaan de wachtposten op en neer, tot de lichten van den keizerlijken trein door de duisternis heendringen en de trein in pijlsnelle vaart voorbijgestoomd is.