De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 5

[p. 385]

[Nummer 49]

Onze gravures.

De Schah van Perzië en zijne Staten.

zijne majesteit nassr-ed-din, schah van perzië.

Nu ons vaderland de eer genoten heeft, door den Schah van Perzië te worden bezocht en Antwerpen het voorrecht heeft gehad Zijne Majesteit Nassr-ed-din, den ‘koning der koningen, den zoon der zon en den neef der maan,’ binnen zijne muren te ontvangen, zullen onze lezers ongetwijfeld prijs stellen op de beeltenis van den Oosterschen vorst, die, zelf met edelgesteenten bezaaid, op zijn doortocht door ons land, diamanten ordesterren en turkooizen ringen rondom zich heen strooide als de koningen van de oude sprookjes.

Het leven van den machtigen vorst der Perzen klinkt inderdaad als een sprookje. Ofschoon als zijns vaders oudsten zoon op de trappen van den troon geboren, scheen hij in zijne prille jeugd door de macht eener booze toovergodin voor altijd van de kroon beroofd te zijn. Zijne moeder namelijk, eene der vier wettige vrouwen van Mehmed schah viel in ongenade; van dat oogenblik werd hij bijna niet meer in het paleis zijns vaders toegelaten en zoo hem dit voorrecht al eene enkele maal te beurt viel, moest hij toch aanzien, dat hem eene lagere plaats werd aangewezen dan zijn jongeren broeder, den zoon eener meer begunstigde moeder.

Om hem geheel van het hof te verbannen, werd hij op zijn veertiende jaar met zijne moeder naar eene verre provincie gezonden, om die in naam als gouverneur te besturen, maar feitelijk om er armoe te lijden, want tot aan het oogenblik zijner troonsbestijging verkeerde hij in groot geldgebrek.

Naar allen schijn zou hij nooit den troon zijner vaderen beklimmen, die hem als oudsten zoon rechtmatig toekwam. Zijn vader had namelijk den tweeden zoon tot zijn troonopvolger aangewezen, en bovendien waren er nog zooveel kroonpretendenten, dat er voor den armen Nassr ed din hoegenaamd geene kans was, ooit zijne rechten te doen gelden. Maar eene goede fee waakte over den verongelijkten, en toen bij den dood van den Schah in de hoofdstad Teheran een oproer uitbrak en het er maar op aankwam, welke pretendent zich het eerst van den opengevallen troon zou meester maken, zorgde die fee dat Nassr-ed-din het eerst van den dood zijns vaders bericht kreeg.

Een Russisch koerier had hem die tijding gebracht en den afstand van 500 kilometers in den ongelooflijk korten tijd van 48 uren afgelegd. Nassr-ed-din, dankbaar voor de gebrachte boodschap, zond denzelfden vluggen koerier onmiddellijk naar de hoofdstad terug om daar zijne komst aan te kondigen en gaf hem eene kleine som gelds mede om de noodzakelijke kosten te bestrijden. Helaas, dat geld werd den bode ontroofd door een Perzi-

[p. 386]

schen prins, Seif genaamd, die zich reeds tot koning had laten uitroepen. Maar Nassr-ed-din verscheen in persoon en deed zijn intocht in de hoofdstad zijner vaderen, terwijl Seif werd gevangen genomen.

Hij was toen achttien jaar en telt er thans negen en vijftig. Al dien tijd regeerde hij in vrede en voorspoed en bracht het Perzische rijk tot een hoogen trap van bloei. Hij is dan ook de lieveling zijner onderdanen, die hem niet slechts als hun koning eerbiedigen, maar als een vader beminnen.

Ofschoon zijne opvoeding ten gevolge der treurige omstandigheden, waarin hij zijne jonge jaren sleet, schromelijk verwaarloosd was, heeft hij zich door ijverige studie tot een kundig en verstandig vorst weten te ontwikkelen. Hij verstaat verscheidene Europeesche talen, leest in zijne hoofdstad verschillende Europeesche bladen, omringt zich bij voorkeur met ervaren raadslieden en legt er zich vooral op toe om zijn land meer en meer te doen deelen in de voorrechten der Westersche beschaving, die hij op zijne beide Europeesche reizen heeft leeren kennen en waardeeren.

Dat hij intusschen, ofschoon met alle natiën op goeden voet, bij voorkeur Rusland naar de oogen ziet, is niet te verwonderen, als men bedenkt dat hij aan Russische tusschenkomst de tijdige verwittiging van het openvallen des troons te danken heeft.

Het is schier ongelooflijk wat dwaze anekdoten en vertelsels, de eene al ongerijmder en gewaagder dan de andere, door de dagbladen en het publiek op rekening van den Schah en zijn gevolg de wereld ingestrooid werden.

Terwijl enkelen hem afschilderden als een soort van wilde, die zich verlustigde met in onze paleizen alles te beschadigen en te vernielen; verhieven anderen hem tot een Salomon, wiens hoogste betrachting de verwerving van kennis en wijsheid is.

De waarheid ligt hier in het midden zooals trouwens bij alle overdrijving en phantazy doorgaans het geval is.

Hadden de dagbladen er slechts aan gedacht, in plaats van zich in dit geval bij nietsbeduitlende kleinigheden op te houden en over woorden en daden zonder beteekenis uit te weiden, hun publiek in het rijk van den Schah binnen te leiden, vooraleer deze ons land met zijn bezoek vereerde, dan zouden wij gewis onzen hoogen gast beter gekend hebben.

Wij willen dit verzuim goedmaken, door hierachter eene beknopte beschrijving van Perzië te laten volgen; verzekerd, dat velen daardoor een juister gedacht van den Schah hebben zullen, dan tot hiertoe het geval was.

*_**

Perzië, dat door de ingezetenen Iran wordt genaamd, is nagenoeg 30,000 vierk. mijlen groot. Een aanzienlijk gedeelte van dit gebied bestaat uit terrasgewijze gelegene hoogvlakken. Het zoutgehalte van den bodem bewijst, dat er weleer eene uitgestrekte binnenzee heeft bestaan. Tot de fraaiste landschappen behooren de omstreken van Teheran, waar bevallige dorpen zich in eeuwig lentegroen verschuilen. De regen is in Perzië zeer ongelijk verdeeld: aan de zuidkust der Caspische zee valt veel vocht en dit veroorzaakt er een weelderigen plantengroei; maar in het binnenland van Perzië en aan zijne zuidelijke kusten behooren regenbuien tot de zeldzaamheden Van al de Perzische rivieren zijn alleen de Aras en de Karoen bevaarbaar; trouwens het binnenland is zeer schaars van water voorzien.

Het klimaat van dit land is in de onderscheidene oorden zeer verschillend; terwijl in sommige plaatsen zich eene gestrenge winterkoude doet gevoelen, heerscht op andere een onafgebroken zomer met eene felle hitte. In de hoofdstad Teheran heeft men reeds tegen het einde van October eene koude van 5 graden en tegen het einde van Maart is er nog geen gebrek aan sneeuw en vorst. Daarentegen heeft men er in het midden van April dikwijls eene warmte van 27 graden.

De lucht is er droog en de hemel helder, zoodat de sterren er schitteren met verwonderlijken glans. Waar de besproeiing niet ontbreekt is de grond zeer vruchtbaar. Tot de voornaamste voortbrengselen van het land behooren tarwe, garst en andere granen, peulvruchten, druiven, rijst, moerbeziënboomen en suikerriet, gomplanten, tabak, indigo, katoen, hennep, hop, verfplanten, enz. Daarenboven heeft men er een overvloed van vruchten, zooals dadels, granaatappels (grooter en schooner dan ergens ter wereld) appelen, peren, abrikozen, walnoten, enz. De gewone groenten groeien er in overvloed en de bloemen, inzonderheid alle soorten van rozen, prijken er in besproeide streken met ongemeene pracht. Tot het dierenrijk behooren er leeuwen, tijgers, luipaarden, wolven, sjakals, hyena's, vossen, stekelvarkens, wilde schapen, berggeiten, wilde ezels, beren, antilopen, herten, wilde zwijnen, enz. Voorts heeft men er, behalve de gewone Europeesche huisdieren, ook kameelen, die in de barre streken den voornaamsten rijkdom der bevolking uitmaken. Tot de delfstoffen behooren er koper, ijzer, lood. zilver- en tinerts, en goud in het rivierzand. In den omtrek van Teheran vindt men uitgestrekte steenkolenlagen en onder de edelgesteenten bekleedt er de turkoois eene voorname plaats.

Het aantal inwoners in Perzië kan men niet met nauwkeurigheid opgeven; men raamt het op 7 ½ millioen zielen, van welke 30% tot de zwervende horden, 30% tot de stedelingen en 40% tot den landbouwenden stand behooren.

De inwoners van Perzië verschillen aanmerkelijk in afkomst, taal en zeden. Ruim ¼ der bevolking is samengesteld uit van elders derwaarts getrokken stammen, die zich door gewoonten en levenswijs van de overige Perzische ingezetenen onderscheiden. Men noemt hen Ilats of Ihlahs. Sommigen van deze zijn slechts gehuisvest onder tenten, anderen wonen in steden. Zij ontvangen voedsel en kleeding van hunne schapen. Van de melk dezer dieren bereiden zij vloeibare boter en zij fokken kameelen en paarden voor den handel. Iedere stam moet zich tot zijn door de Regeering aangewezen district bepalen, en als zij de grenzen overschrijden ontstaan er veelal bloedige gevechten. Aan het hoofd der kleine gemeenten staan Risj e sefids (Witbaarden), die de rechten van hunnen stam, ook tegenover de Regeering, kloekmoedig handhaven en bij twist als scheidsrechters optreden. Geld is den Ilats onbekend; zij betalen met schapen en wol. Hunne zwarte tenten zijn van geitenhaar vervaardigd en hun gansche huisraad bestaat uit tapijten, matrassen en eenig keukengereedschap. Wie in het bezit is van 1000 schapen, 30 kameelen, 20 paarden, enz. wordt bij de Ilats voor rijk gehouden. Intusschen heeft men er inwoners, wier vermogen op 140.000 schapen, 20.000 kameelen en 6000 paarden wordt geschat. De Ilats moeten wel is waar ook belastingen betalen, doch niet zooveel als de overige Perzen. Ook zijn zij verplicht tot den krijgsdienst; iedere groote stam moet een bataljon voetvolk en 100 man ruiterij leveren.

De machtigste stam van den erfelijken adel in Perzië, waartoe ook het tegenwoordig Vorstenhuis behoort, ontsproot uit de Turksche Ilats.

De eigenlijke Perzen zijn in het algemeen hoog van gestalte en sterk van lichaam. Hun hoofd en gelaat hebben een Caucasischen vorm; hun neus is sterk gebogen; hunne oogen zijn groot en donker; hun mond is bevallig besneden; hun aangezicht is lichtgebruind en hun baard en hoofdhaar zijn dicht en zwart. Het haar wordt op de kruin en het achterhoofd weggeschoren; maar hangt aan de zijden in lange lokken naar beneden. De mannen bedekken het hoofd met eene kegelvormige muts van vilt of schapenvel, die ongeveer eene halve el hoog is.

Met betrekking tot hun karakter heeft men de Perzen weleens de Aziatische Franschen genoemd: zij zijn aangenaam in hunne manieren, levendig, spraakzaam en ongemeen beleefd; zij letten sterk op de vormen, zijn vrienden van pracht en weelde en schijnen veel vatbaarder te zijn voor eene hoogere beschaving dan de Turken. Intusschen zijn zij geveinsd, listig, trouweloos, pronkziek, gierig, diefachtig en onverbeterlijke leugenaars. Jegens hunne gelijken zijn zij vriendelijk, jegens hunne meerderen slaafsch en jegens hunne minderen trotsch en hardvochtig. Met betrekking tot den godsdienst behooren zij bijna allen tot de Mohammedanen. Sedert eenige tientallen van jaren is door Mohammed Ali ook de secte der Babi gesticht, Hij noemde zich Bab (Poort), omdat men alleen door hem tot God kon komen, en zijne volgelingen ontvingen den naam van Babi. Zij werden in Perzië vervolgd en ter dood gebracht maar tellen niettemin millioenen zielen. Daar hunne leer vele uitwendige plechtigheden afschaft en zich in vele opzichten boven die van Mohammed verheft, gaat deze secte volgens veler oordeel eene belangrijke toekomst te gemoet. Er zijn in Perzië ook Christenen (Nestorianen) Israëlieten en Vuuraanbidders.

Van den voormaligen bloei van kunst en wetenschap in Perzië zijn nauwelijks eenige sporen overgebleven; het meerendeel des volks is er in de duisternis der barbaarschheid gedompeld. Er zijn drukkerijen te Teheran en te Tebriz, maar zij leveren enkel groven steendruk. Toch zijn er in Perzië talrijke scholen, waar onderwijs gegeven wordt in het lezen en schrijven, in de Perzische, Arabische en Turksche talen, in de redeneerkunde, de dichtkunst, de wiskunde, de geneeskunde, de kennis van den Koran en de leer van wijsheid en deugd. De sterrenwichelarij staat er in hoog aanzien. In den jongsten tijd werd te Teheran eene polytechnische school met Europeesche leeraren gesticht. Van de kunsten heeft er alleen de bouwkunst een zekeren trap van ontwikkeling bereikt. Zij is eenvoudig, maar smaakvol, rijk versierd met spiegels, bloemstukken, nissen en koepels; doch zij openbaart zich meer in het inwendige dan in het uitwendige der woningen. Bij de Perzische schilderkunst mist men het perspectief en tevens de afwisseling van licht en schaduw. Ook de muziek bevindt er zich op een zeer lagen trap.

De toestand der vrouwen in Perzië is bij de onderscheiden standen zeer verschillend. In de lagere klassen zijn zij de medehelpsters van de mannen, weshalve zij zich ook niet schromen met vreemden te spreken en zich ongesluierd te vertoonen. In de hoogere standen daarentegen, waar veelwijverij heerscht, komen zij niet zonder eenen dichten sluier in het openbaar en blijven in den harem van den omgang met alle menschen, behalve den echtgenoot, verstoken. Zij zorgen voor de huishouding en voor de opvoeding der kinderen, en de meesten zijn ongemeen ervaren in de kookkunst en in het bakken van suikergoed. Zelfs de echtgenoot mag in den harem niet ongemeld binnentreden, en dit is teneenemaal ongeoorloofd, wanneer zijne vrouwen bezoek hebben. Voorts mogen de vrouwen hunne ouders en vrouwelijke bloedverwanten bezoeken, zonder daarvan hunnen man te verwittigen.

Het sluiten van het huwelijk geschiedt in Perzië door wederzijdsche gevolmachtigden. De bruid wordt daarna des nachts te paard, vergezeld door de vrienden van beide familiën, met muziek en fakkels naar het huis van den bruidegom gebracht. Deze ontvangt haar aan de deur en brengt haar in de voor haar bestemde vertrekken, terwijl het gezelschap terugkeert Het vermogen der vrouw blijft haar eigendom; doch als zij scheiding erlangt - en deze is in Perzië niet moeilijk - moet zij het in handen laten van haren man.

De inrichting der woningen hangt zooals van zelf spreekt, geheel af van het vermogen der eigenaars. In de dorpen zijn de huizen zonder verdieping, van leem en steenen opgetrokken en van slechts twee vertrekken voorzien.

Bezoekt men de huizen in de steden, die naar de straatzijde een blinden muur vertoonen, dan komt men door een korten gang in een binnenhof, in het midden versierd met eene

[p. 387]

fontein en eene waterkom. Rondom dezen binnenhof verheft zich het huis. Het achterste gedeelte, dat het voornaamste is, bestaat slechts uit eene verdieping en is van een plat dak voorzien. Dit gedeelte bevat de groote zaal, die van den binnenhof door een veelal zeer kostbaar raam van gekleurd glas gescheiden is. De drie andere wanden zijn van binnen ongeveer ter hoogte van een meter met gips bekleed en met bloemen en loof werk (blauw met goud) beschilderd. Langs de muren liggen dikke vilttapijten, waarop men zich kan nederzetten. In den zomer dient het platte dak tot slaapplaats. De huizen der aanzienlijken zijn zeer groot en in twee deelen gesplitst; namelijk in den merdana (het verblijf der mannen) en den zenana het (verblijf der vrouwen.)

De straten der steden zijn er, zooals doorgaans in het Oosten, met vuil bedekt, nergens door eene bedrijvige bevolking verlevendigd, en daarbij zoo nauw, dat een beladen lastdier er maar even doorheen trekken kan. Den naam van straten mag men eigenlijk maar alleen geven aan de bazars, namelijk in Sjiraz, Teheran, Ispahan, Tebriz, enz. De meeste steden zijn omringd door aarden wallen met torens en grachten.

De Perzen zijn in den regel zeer matig en vergenoegen zich hoofdzakelijk met plantaardig voedsel. Het ontbijt bestaat er uit thee of koffie met brood; tusschen 11 en 12 uur neemt men een stevig maal, en na het gebed begeeft men zich vervolgens ter rust. Bij den maaltijd plaatst men zich met gebogen knieën, op de hielen gedoken, op een stuk vilt. Het tafellaken ligt op het vloerkleed en eene snede brood, voor elk der dischgenooten, dient tot telloor.

Men tast toe met houten lepels en met de vingers, en eet en drinkt naar welgevallen, zonder daarbij een woord te spreken. Na den maaltijd worden de waterpijpen gebracht, en het gesprek neemt een aanvang.

Een welvarenden boerenstand zoekt men in Perzië te vergeefs; alleen de eenvoudigheid der levenswijs en de goedkoopheid der levensmiddelen stellen den landman in staat om in zijn onderhoud te voorzien.

Tot de meest gezochte voortbrengselen der nijverheid behooren er koperen gereedschappen, gouddraadwerk, gedamasceerde wapens, bronzen vazen en bekers, porselein en houtsnijwerk, prachtige sjaals van het fijnste geitenhaar, Perzische tapijten, vilt, zijden stoffen, glas en leder.

De handel is er in weerwil van de ongemeene geschiktheid der Perzen voor dit bedrijf, betrekkelijk van weinig belang.

De Schah heeft eene onbegrensde macht. Zijne banier is de Zon en hij wordt gehuldigd als de verhevene, groote monarch, de onbeperkte beheerscher en Keizer van alle staten in Perzië. De Schah heeft voorts een aanzien lijken Hofstoet, die niets te maken heeft met het bestuur des lands, maar toch op hem eenen grooten invloed uitoefent.

De rechtspleging berust er, zooals bij alle Mohammedanen, op den Koran. De inkomsten der schatkist bedragen ongeveer 45 millioen franks in geld en 9 millioen franks in voortbrengselen, terwijl de uitgaven omstreeks 50 millioen beloopen. Hiervan worden besteed aan het leger 20 millioen, aan de hofhouding 10 millioen, aan de geestelijkheid 7 milloen enz. Men heeft er geene staatsschuld, maar wel een staatsschat, die aan goud, kostbaarheden en edelgesteenten eene waarde heeft van 10 millioen tomans.

Het leger is gedeeltelijk door Europeesche officieren ingericht en bestaat uit 80 bataljons voetvolk van 1000 man ieder, eene regelmatige ruiterij van 1000 naast eene onregelmatige ruiterij van 30,000 man, en eene artillerie van 5000 manschappen. De diensttijd duurt er 12 jaren; dok heeft men er loting en plaatsvervanging. Het Rijk is verdeeld in 20 provinciën en ieder van deze weder in arrondissementen. Er zijn ongeveer 60 postkantoren en 90 telegrnafbureelen.

Het Perzische alphabet gelijkt op het Arabische voor wat de schrijfteekens betreft. Fraai te schrijven wordt in Perzië als het voornaamste kenmerk eener goede opvoeding beschouwd, en men besteedt zeer veel tijd aan eene bevallige afronding der sierlijke Perzische letters.

De klemtoon valt gewoonlijk op de laatste lettergreep van ieder woord. De taal bezit een grooten rijkdom van dichterlijke beelden, en de Pers is steeds geneigd om de helderheid van het denkbeeld aan den fraaien klank der woorden ten offer te brengen, alsmede om zijne geleerdheid aan den dag te leggen door het bezigen van Arabische woorden en spreekwijzen.

De geschiedenis der oud-Perzische letterkunde is zeer merkwaardig. Toen de Arabieren over vele eeuwen dit land overweldigden, bloeide er eene schitterende Oostersche beschaving. Bij den inval der Muzelmannen ging die schat van beschaving nagenoeg geheel verloren, en is tot heden toe slechts gedeeltelijk kunnen opgebeurd worden.

Daartoe heeft Nasr-ed-din, door zijne reizen in Europa voorgelicht, den eersten en machtigsten stoot gegeven. Moge het den vorst geschonken worden, het werk der opbeuring van zijn volk nog vele jaren te kunnen voortzetten.