De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 5

[p. 9]

[Nummer 2]

Onze gravures

Eduard VI en zijn Tuchtknaap.

eduard vi en zijn tuchtknaap, naar de schilderij van stacey.

De tijd, dat plak en roede in de school hunne gewichtige rol speelden, is voorbij. De moderne opvoedingsleer ziet in die afschaffing van lichamelijke kastijdingen eene harer grootste veroveringen op oude misbruiken. Of de rol van den meester er door vergemakkelijkt wordt, laten wij onbeslist. Of luiheid, onwil en moedwil en zooveel andere ongemanierdheden en ondeugden van het jongere geslacht, meer door zachtheid en redeneering beteugeld worden, dan door een paar flinke klappen, te rechter tijd en op de rechte plaats toegedeeld, laten wij even onbeantwoord.

Het doet weinig ter zake of wij in deze kwestie al of niet zooals onze voorouders denken. Deze beschouwden roede en plak als zulke onmisbare helpers van den leermeester, dat zij zelfs bij de opvoeding der vorstelijke telgen niet achterwege gelaten werden In de toepassing der straf bestond echter in dit laatste geval een verschil, dat ons thans vrij zonderling voorkomt. Zoo had namelijk in Engeland elke prins van den bloede het voorrecht om zijne verdiende vracht slagen aan een anderen knaap over te dragen. Als de prins om zijne ongehoorzaamheid of zijn gebrek aan vlijt onvermijdbaar diende gekastijd te worden, strookte het langs eene andere zijde geenszins met den hoogen eerbied, dien men den toekomstigen kroondrager verschuldigd was, hem die tuchtiging in persoon toe te deelen.

Een jonge edelling, tegelijk met den jeugdigen vorst opgevoed, moest dan de straf dragen.

The whipping boy was eene soort van zondebok, die den prins tot gezelschap was gegeven. Dat deze straf op een ander toegepast, niet geheel zonder uitwerking bleef op den schuldige, hing grootendeels af van de mindere of meerdere gevoeligheid van zoo'n vorstelijken telg. Zooals onze gravure toont, kon Eduard VI, toen hij nog een kind was, niet dulden, dat de leeraar zijn kameraad om zijnentwil kastijdde.

[p. 10]

Hij komt tusschenbeide, smeekt om vergeving, houdt de roede tegen, en wordt genoeg gestraft voor zijn misslag door den angst, dien hij uitstaat voor zijn makker.

Dit pleit inderdaad voor het goede hart van Eduard.

Eenige verdere bijzonderheden over den jongen vorst zijn zeker niet onwelkom. Hij was de zoon van Hendrik VIII, besteeg op tienjarigen leeftijd, in 1547, den troon en werd niet ouder dan 16 jaar. De rol, die hij speelde, was kort maar bloedig. Van nature geneigd tot zachtere gevoelens, deugd en menschelijkheid, werd zijne vorming verkeerd geleid door zijne ministers, die hem geheel bedierven, waaronder op de eerste plaats Cranmer, die eene der hoogste waardigheden aan het hof bekleedde en de hervorming in Engeland bevorderde. Eduard VI stierf in 1553 en werd opgevolgd door Jane Gray, die niet veel gelukkiger mocht zijn.

Nijmegen.

Deze stad, gewoonlijk Nimwegen genaamd, ligt in de Nederlandsche provincie Gelderland, op den linkeroever van de Waal. Zij verrijst er aan de helling van den Hunerberg en telt omstreeks 30,000 zielen. Te voren was zij eene vesting en in vroeger eeuwen eene vrije Rijksstad, weshalve haar voormalig gebied ook thans nog den naam draagt van Rijk van Nijmegen. Over eenige jaren heeft de aloude veste haren knellenden gordel van wallen afgeworpen, om zich vrij naar alle zijden te kunnen ontwikkelen. Daardoor werd het grijze Niumage, gelijk het in den tijd van Karel den Groote hiet, den weg geopend tot allerlei soorten van verfraaiingen. En dat het deze gelegenheid gretig en met schrander overleg te baat genomen heeft, bewijst onze gravure, waarop de eeuwenoude keizerstad zich als herboren en verjongd voordoet. Van de geslechte vestingwerken is slechts de Kronenburgertoren overgebleven en hier en daar een afgebrokkelde klomp walmuur, thans door het weelderig groen der plantsoenen overwoekerd. Eene ontzaglijke brug van drie overgroote spanningen verbindt de twee oevers van de Waal. Overschoon is het gezicht dat men van deze brug geniet op den stroom, die zich aan beide zijden als een eindeloos spiegelvlak uitstrekt.

Statig rijst aan het linkereinde der stad het Valkhof, door Karel den Groote gesticht, die Nijmegen na Aken als zijne jmeest geliefde verblijfplaats beschouwde. Hier kwam weleer die reuzenfiguur der geschiedenis deemoedig het Paaschfeest vieren in het hooge heerlijke slot, dat Einhard, zijn kroniekschrijver, met het keizerspaleis van Ingelheim op ééne lijn stelt. Wat pracht en praal moet er toen geheerscht hebben in het ‘edel en koninklijk huis, van onvergelijkelijk schoonen en bewonderenswaardigen bouw,’ gelijk de lofspraak der tijdgenooten luidt; want wij weten dat Karel de Groote kunst en schoonheid lief had en de bekwaamste bouwmeesters en kunstenaars uit Italië deed komen voor den bouw en de versiering van zijn lustpaleis. En wat luister moet het Valkhof hebben aanschouwd, toen in den jare 799 Paus Leo III zelf plechtig de beide heiligdommen kwam wijden, waarvan thans nog slechts puinhoopen over zijn. De zestienhoekige kapel staat nog overeind, maar hoe kaal, hoe gehavend, ternauwernood door het zwakke overblijfsel eener verbleekte muurschildering herinnerend aan hare vroegere pracht.

De andere bouwval, door onze gravure weergegeven, doet ten minste nog vermoeden, dat hier eenmaal eene vorstelijke bedeplaats stond; de sierlijke kolommen, die den open Romaanschen koorboog schragen, getuigen van kunstrijken arbeid, evenals de kapiteelen en gebroken zuilen, aan hun voet in het groen neergeworpen.

Ziedaar dan alles wat er is overgebleven van het trotsche keizerspaleis, waar Karel de Groote hof hield, waar Keizer Hendrik III met vorstelijken praal zijne bruiloft vierde. Keizer Frederik Barbarossa had het kasteel, dat herhaalde malen door de Noormannen in asch gelegd was, nog in 1155 prachtig laten herbouwen; drie eeuwen later deed Catharina van Cleef, de gemalin van Arnout van Gelder, het wederom verfraaien en, onder allerlei lotswisselingen, was het merkwaardig gebouw nog tot het einde der vorige eeuw in zoo goeden staat behouden, dat prins Willem V er van November 1787 tot October 1788 met zijn geheele hof verblijf kon houden.

Maar nadat in 1794 de storm van het bombardement der Franschen over het aloude keizershuis gestreken was, vonden de Geldersche vertegenwoordigers goed, den eerbiedwaardigen burcht eenvoudig met den grond gelijk te maken. Ondanks de protesten van de stad en het Rijk. van Nijmegen werd het Valkhof voor den spotprijs van 90,400 gulden verkocht en afgebroken.

Alleen de bouwvallen der beide kapellen zijn gelukkig voor het nageslacht bewaard gebleven.

Tot de overige merkwaardigheden der stad behooren onder andere nog het antieke stadhuis, met eene zaal, waar zich de beeltenissen bevinden der afgezanten, die er in 1678 den vrede sloten, en de St-Stevenskerk, uit het einde der 13^de eeuw.

Bij de menigvuldige veranderingen, die Nijmegen in den jongsten tijd heeft ondergaan, is zijn oorspronkelijk karakter volkomen gespaard gebleven, eene lofwaardige bijzonderheid, die bij de moderniseering onzer Vlaamsche steden al te veel uit het oog verloren is, en aan de meeste dezer den eigenaardigen aanblik heeft doen verliezen, welke nog schier al de Hollandsche steden kenmerkt.

Het Paard in de vlakten van Mexico.

Aan vele onzer lezers, die gaarne iets onderhoudends en karakteristieks betreffende de natuurlijke historie lezen, zal eene beschrijving van het Mexikaansche paard zeker niet onwelkom zijn.

Zijn ook de aartsvaderlijke toestanden van het herdersleven zeer nauw aan elkander verwant, zoo heeft toch iedere tak der veefokkerij zijne eigenaardigheden, die dan ook steeds bepaald blijven bij eene enkele landstreek.

In Mexico vindt men de meest uitgebreide rundveeteelt tusschen de hooglanden en de zeeën, terwijl men de grootste paardenfokkerijen op de hoogvlakten aantreft.

In deze bijna boomlooze vlakten is de bodem overal arm aan water, op vele plaatsen steenachtig of rijk aan loogzout en andere zouten.

Slechts hier en daar wordt de eentonige vlakte afgebroken door enkele hoogten en eenige ruwe bergruggen, die begroeid zijn met cactussen in allerlei vormen.

In den regentijd, van Juni tot October, zijn deze vlakten met frisch groen en hoog gras bedekt, doch reeds in December is alles verschrompeld; de waterpoelen, die men tusschen de laagten vond, zijn uitgedroogd en in de warmste maanden April en Mei, kan men soms dagen reizen zonder eenig water te vinden; hoogstens ontdekt men hier en daar eenige stinkende poelen, die half gevuld zijn met een zoutachtig slijk.

In deze steppen nu treft men de grootste paarden- en muildierfokkerijen aan.

Zij hebben slechts zelden het geluk in de nabijheid te liggen van eene beek of waterrijke bron. Op kunstmatige wijze moet men meestal door uitgravingen en afdammingen het regenwater in diepe vijvers of putten bewaren, ten einde hiermede menschen en kudden te onderhouden.

De paardenteelt eischt meer opmerkzaamheid dan de rundveefokkerij.

Instinctmatig toch zoekt het rundvee de waterputten op, het weet in de diepste valleien de bronnen op te sporen, gaat dagelijks gedurende eenige uren naar de boorden der rivier of de oevers van het meer en keert des avonds weer naar zijne meestgeliefkoosde weide terug.

Dit is geenszins het geval met de paarden.

Dagelijks moet de herder de kudde naar het water geleiden, wijl ze anders bepaald van dorst zou omkomen.

De merries leven in troepen van veertig tot zestig stuks bij elkander en worden aangevoerd door een hengst, die aan de spits der kudde loopt, en herhaalde malen daar omheen trekt, de tragen voortdrijft en met iederen hengst, die hem durft naderen, een woedenden strijd begint.

Hinnekend komt de kudde over de vlakte hollen; de veulens rennen uitgelaten van dartelheid naast hunne moeders, die iedere beweging der kleine harddravers zorgvuldig gadeslaan om hen voor ongelukken te behoeden.

Bij de bron is eene soort van stal waar de dieren worden ingedreven, wanneer men voornemens is, hen voor een of ander werk te gebruiken. In hetzelfde gebouw worden ook de wonden verbonden, de zieken verpleegd, het binnenste der ooren met eene schaar geschoren en de staarten gekort.

De hengsten worden in deze streken nooit tot rijden of trekken gebruikt en ook de merries worden veel minder dan in Europa tot den arbeid gebezigd. In enkele gevallen worden de merries nog door de vrouwen der landlieden bereden.

De Mexikaansche paarden zijn niet zeer groot, doch komen in bouw zeer goed overeen met de Arabische. De kop is klein, de neus weinig gebogen, doch daarentegen zijn de neusgaten wijd geopend; zware en dikke aderen loopen langs den kop, het oog is levendig en het kleine oor zeer bewegelijk. Hun beendergestel is vast en stevig, hoewel de pooten fijn gebouwd zijn. De hoef is klein en hard en wordt zelden beslagen. De zwarte hoeven hebben de voorkeur boven de lichtkleurige.

Bij eene paardenfokkerij op zoo groote schaal, vindt men natuurlijk vele rassen, die evenwel allen van Andaluzischen of Barbarijschen oorsprong zijn. - Over 't algemeen genomen zoekt men lichtgebouwde dieren te bekomen, welke bij een vurigen aard een taai en onvermoeid gestel hebben.

Deze paarden hebben even als de Arabische, een dunnen staart en zijn ook niet minder dan deze gezocht. Over het geheel evenwel zijn bij deze paardenstaart en manen zeer zwaar.

Een op zichzelf staande ras vormen de telgangers, wier vlugge treden den draf bijna gelijk komen, zonder dat ze echter daardoor kortademig worden. Ieder reiziger, die op dit paard eene reis doet, vermoeit zich daardoor niet meer, dan wanneer hij in een draagstoel zat.

Het Mexikaansche paard is een hard leven gewoon en heeft ook weinig behoeften. Reeds in den vroegen morgend wordt het gezadeld en nadat het eerst gedronken heeft, maakt het hierop eene lange dagreize zonder voeder en zonder rust, en dat dan meestal nog door ongebaande bergwegen of brandend heete vlakten.

Is het avond geworden en heeft men het ontzadeld, dan laat men het een oogenblik vrij, opdat het zich eens naar hartelust in het zand kunne omwentelen. Hierop geeft men het dier wederom te drinken en wascht het den rug zoover als de zadel gelegen heeft. Nu eeist krijgt het droog voeder, dat uit gesneden stroo bestaat, hetwelk men met maïs of gerst vermengd heeft. Een en ander wordt hem ruimschoots toebedeeld, zoodat het gedurende den nacht volop te eten heeft. Niet zelden gebeurt het echter, dat het dier er minder goed afkomt; want men bindt het ook wel met

[p. 11]

een lang touw aan eenen boom en laat het zoo grazen, of men laat het geheel vrij loopen; in dit geval draagt men evenwel zorg, dat de voorpooten gekluisterd zijn.

Roskam of borstel worden op het platte land niet gebruikt; men kent ze alleen in de steden. De landman wrijft zijn paard heel eenvoudig met een handvol Magney-vezels, of laat het tweemaal per week een bad nemen.

Het Mexikaansche paard heeft een goedaardig karakter, het is een huisdier bij uitnemendheid, het kent zijn meesteren komt hem op de vrije weide te gemoet loopen; het laat zich streelen en likt het aangeboden zout uit de hand op. Een paard, dat bijt of slaat, is eene zeldzaamheid. Zij zijn de lievelingen der kinderen, die om en onder hen heen dartelen en hun brood met de viervoetige vrienden deelen.

De paardenfokkerijen bestaan meestal uit 8 à 10 duizend stuks paarden en muildieren, die gewoonlijk des winters in de voornaamste steden des lands aan de markt gebracht worden.

De herders dezer fokkerijen zijn de vermetelste ruiters, die men maar kan aantreffen.

Zij leiden een armoedig leven; want hun inkomen bedraagt niet veel meer dan vijf dollars en eene kleine maat maïs per maand. Zij wonen in ellendige hutten; hunne kleeding is van bruin hertsieder en de voeten zijn ongeschoeid. Zelden zien ze een dorp of genieten de genoegens der samenleving, en toch zouden ze met geen ander beroep willen ruilen, niettegenstaande ze bij al dat onaangename nog hun halve leven in den zadel doorbrengen. Hunne uitspanning bestaat hierin, dat ze met de andere herders eene harddraverij aangaan, ofwel met elkander wedstrijd houden in het werpen der lazzo. Zijn ze in dat alles uitgeput en weten ze niets beters te doen, dat maar al te dikwijls het geval is, dan tarten ze elkanders moed en behendigheid in het bestijgen van ongetemde paarden en muildieren. Hunne drieste vermetelheid kentgeene grenzen; geen val of verwonding schrikt hen af of houdt hen terug; - de eergierigheid en naijver doet hun allerlei dolle waagstukken bedrijven. Een der meest gewone spelen is het volgende:

Men jaagt eenige honderden onbereden paarden op de binnenplaats en kiest datgene uit, hetwelk bestegen zal worden. Hij, die het waagstuk onderneemt, plaatst zich aan de posten der deur, laat de kudde weder uitdrijven, en springt, als eene tijgerkat, op het wilde ros, - zonder zaal, zonder teugel, zonder eenig steunpunt Aan de fladderende manen houdt de waaghals zich vast, vliegt over de vlakte, door doornbosschen of onder statige boomen, wier laag hangende takken zijn rug kwetsen, - toch valt hij niet; integendeel, hij knoopt met de eene hand zijn gordel los, slingert hem als een strik om den neus van het paard om het hollende dier te kunnen doen omwenden, en zoo brengt hij het snuivende en dampende ros weer naar de binnenplaats terug.

Zij gaan met hunne lazzo's op de liefhebberij-jacht van jakhalzen, die zij op de vlakte in hunne vlucht weten te achterhalen, ja, zelfs bereiken ze met hunne strikken de herten en hazen, die zich bij menigte in de savannas ophouden. - Ontmoeten ze op de vlakte een buffel, dan is het hun grootste vermaak dezen na te jagen. Zijn ze zoo gelukkig hem te achterhalen, dan weten ze hem behendig bij den staart te vatten en door eene snelle wending van het paard op den grond te werpen.

Het is ongelooflijk hoeveel moedwil door dit volk bedreven wordt. Ze zetten zich in den zadel of plaatsen zich van ter zijde op het paard en buigen zich dan, in den wilden galop, tot op den grond, rapen een steen op en smijten daarmede. Dikwijls ook rijden er twee naast elkander en terwijl dan de paarden in vollen ren zijn, trachten zij malkander al worstelende uit den zadel te lichten. Het gebeurt vaak, dat beide worstelaars bij dit gevaarlijk spel den grond meten, of ook wel er het leven bij inschieten.

Van de vroegste jeugd af wordt het kind aan het ruitersleven gewoon gemaakt. Te paard wordt de doopeling naar de kerk gebracht, te paard neemt de moeder den zuigeling aan de borst en vader zet den kleinen knaap vóór zich in den zadel. Is de jongen drie of vier jaar oud, dan moet hij reeds achter zijn vader zitten en hem onder het rijden aan zijn gordel vasthouden. Is hij acht jaren oud, dan bestuurt hij reeds zijn ros alleen. De vrouwen en meisjes zijn zadelvast en onverschrokken, niettegenstaande het van ter zijde zitten minder gemakkelijk vol te houden is. De Mexikaansche vrouwen zitten op de rechterzijde van het paard en het behoort tot de galanterie van de jongelingen, zich zonder stijgbeugels achter hen op den zadel te slingeren, den hoed van de schoone af te zetten en de teugels te voeren.

(Slot volgt.)