De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

[p. 337]

[Nummer 43]

Onze gravures.

Een Hollandsch landschap.
(Wormerveer.)

EEN HOLLANDSCH LANDSCHAP (WORMERVEER)
naar de teekening van Adolf van Dijk.

Vele landdouwen in Holland zijn veroverd op meer en moeras, waar vroeger de roerdompen en andere watervogels plasten.

Ook het land van Wormer is vrijgemaakt van de overheersching des waters. Zooveel jaren voor den tijd, waarin men dacht aan droogmaking van Haarlemmermeer en Zuiderzee, bedacht men reeds, hoeveel kostbaar land daar ter plaatse gewonnen, bezaaid, bebouwd en begraasd kon worden, als dat water niet langer klotsend, alleen door riet bewassen en watervogels bevolkt, daar zou golven. Met minder hulpmiddelen dan zijne volgers in de verte, bouwde een ondernemend man er molens, en de vruchtbare grond kwam boven de wateren, als ten leven geroepen door eene tweede scheppershand, die het water scheidde van het land. Niet door stoomgemalen, maar door molens heeft men die vruchtbare polders, door ontelbare slooten doorsneden, droog gemaakt. Geen wonder dat nog heden in de eeuw van stoom en electriciteit, de molen zoo inheemsch is in dat land, dat letterlijk leeft van den wind. In Wormerveer en omstreken vindt men een aantal van die bijna nooit stilstaande houtzaagmolens, welke zich bij dag en avond scherp afschaduwen in de effen blauwe waters. Vraag niet of het landschap schoon is, waarin op den achtergrond tegen een strakblauwen hemel met blanke schapenwolkjes, de reuzenarmen van een zestal molensilhouetten zich afteekenen, wier schaduw verlengd vooroverschiet in den staalblauwen, haast rimpelloozen stroom. De huisjes langs de kade gebouwd zijn niet zoo hoog als de molens en worden nauwelijks weerspiegeld in het water, als keken zij nieuwsgierig over den wal in den vloed. De houten gevels zijn een eigen kenmerk in hun bouwtrant en de meesten getuigen van eenvoud, maar wees er zeker van dat daarachter welvaart, zoo niet fortuin schuilt. Ze hebben iets ouderwetsch,

[p. 338]

die woningen, maar blijken hecht en stevig gebouwd. De loodsen bij de rustelooze houtzaagof oliemolens zijn goed gevuld en bewijzen dat er geen gebrek aan werk is.

Eigenaardig is en blijft het karakter dezer echt Hollandsche broeklanden en polders, bevolkt door wakkere landbouwers en nijveraars, die den werklustigen Hollandschen aard nooit verloochenen.

Karel I voor zijne rechters.

Een koning als beschuldigde tegenover zijn volk, dat zich het recht aanmatigt, hem te vonnissen, wien het volgens goddelijke en menschelijke wetten gehoorzaamheid en eerbied schuldig is! Aangrijpend, tragisch schouwspel, dat ons, gelijk het klassieke treurtooneel, schrik en medelijden tevens inboezemt: schrik voor de teugellooze woede van het ontketende volk; medelijden met den rampzaligen vorst, veroordeeld te sterven als een zoenoffer voor de ongerechtigheden zijner voorzaten.

Hendrik VIII had, eere eeuw te voren, het monster der Reformatie over Groot-Brittannië losgelaten en het vetgemest met Engelands edelste bloed; maar hij wist het ook voortdurend den voet op den nek te houden en als een gewillig werktuig te gebruiken van zijne eigene heerschzucht en zijn willekeur. Onder zijne opvolgers, die op hunne beurt dat monster voedsel gaven en het met meer of minder goed gevolg naar hunnen wil poogden te dwingen, stak het steeds stouter en krachtiger het hoofd op, altijd meer bloed eischende, telkens verder om zich heen grijpende, tot het eindelijk den koning, het hoofd der Anglicaansche Kerk zelf, te sterk werd en zich onbeschaamd vertoonde in zijne ware gedaante: de Revolutie.

Van dat oogenblik was het lot van Karel I beslist en hij werd gevonnist krachtens datzelfde ‘zuivere Evangelie,’ waardoor Hendrik VIII zich de heerschappij over de Engelsche Kerk had aangematigd. Met huichelachtige dweepzucht had Cromwell, de aanvoerder der revolutionnaire Puriteinen, in het Parlement uitgeroepen: ‘Indien iemand onder u uit eigene beweegreden voorgesteld had, den koning te straffen, zoo zou ik hem voor den grootsten misdadiger gehouden hebben. Daar echter thans de goddelijke Voorzienigheid uit u spreekt, zoo zal ik God bidden, dat Hij uwe pogingen zegene. Ik zelf wilde nog onlangs eene voorbede tot 's konings herstelling doen, maar toen gevoelde ik, dat mij de tong aan het gehemelte bleef kleven, waaruit ik wel zag, dat God hem verworpen heeft.’

Zoo moest dus het koningschap, dat zich in Hendrik VIII als hoogste vertegenwoordiger Gods, als rechter der gewetens had opgeworpen, in Karel I van een gewoon onderdaan dezelfde aanmatiging ondervinden.

Het moet erkend worden, dat de ongelukkige vorst, welke zwakheden hem overigens kunnen verweten worden, tegenover zijne rechters met waardige, echt koninklijke fierheid optrad.

Tijdens zijne regeering had hij meermalen door onverantwoordelijk toegeven den opkomenden revolutiegeest pogen te bedaren en hem zelfs tot dit einde de hoofden van graaf Strafford en van den aartsbisschop Laud voor de voeten geworpen. ‘Ach!’ riep hij later met grievend zelfverwijt uit, ‘in de hoop eene volksbui te keeren, heb ik een storm in mijn boezem verwekt.’ En nog heviger stormde rondom hem de volkswoede, die, nog niet tevreden met de hoofden zijner raadslieden, Karels eigen leven eischte.

Den 20^en Januari 1649 verscheen hij voor zijne rechters in Westminster Hall. Het gebouw was aan alle kanten door gewapende krijgers afgezet en de gaanderijen voor de toeschouwers gevuld met edelen, dames en heeren, saamgekomen om van het indrukwekkend schouwspel getuige te zijn. Een zetel, met karmozijn fluweel bekleed, stond op eene verhevenheid, aan het oppereinde der zaal en daarachter hadden de leden der commissie op scharlaken zetels plaats genomen. Vóór het gestoelte van den voorzitter stond eene tafel, waarop staf en zwaard lagen, en waaraan de secretarissen zaten. Recht tegenover den voorzitter was een stoel voor den koning geplaatst.

Op last van den voorzitter binnengebracht, verscheen de koning met opgeheven hoofde en vasten tred in de zaal. Schoon hij nog zijn vijftigste jaar niet was ingetreden, was zijn haar reeds vergrijsd, maar zijne gestalte was nog ongebogen. Wel hadden tegenspoed en kerker de krachten zijns lichaams gesloopt, maar daarentegen scheen zijne geestkracht door het lijden eer gestaald dan gebroken, en zelfs zijne vijanden stonden verbaasd over den moed, waarmee hij den dood tegemoet ging.

Karel nam plaats op den stoel, welken men voor hem bestemd had, en hield, ten teeken dat hij zich als koning, niet als gevangene beschouwde, den hoed op het hoofd. Ook de leden der commissie ontblootten het hoofd niet; de koning staarde hen scherp in het gelaat en liet daarna den blik weiden langs de gaanderijen, vanwaar de toeschouwers op hem neerzagen.

‘Karel Stuart,’ dus begon de voorzitter, ‘de gemeenten van Engeland, diep gevoelig voor de rampen van dit land en u als de voornaamste oorzaak dier onheilen aanziende, zijn besloten bloedige voldoening te eischen; en overeenkomstig hetgeen zij verschuldigd zijn aan het recht, aan God, aan het koninkrijk en aan hen zelven, hebben zij besloten u te oordeelen en te vonnissen. Tot dit doel is het hooge gerechtshof samengesteld, waarvoor gij gebracht zijt.’

Daarop stond Coke, de sollicitor-general op, om de acte van beschuldiging te lezen, maar Karel tikte hem met den rotting op den schouder, zeggende: ‘Houd op.’ Bij die beweging viel de gouden knop van den rotting, en ofschoon de koning hem met een onverschillig voorkomen opraapte, maakte het geval zoowel op hem als op de toeschouwers een diepen indruk. Coke las intusschen zijne beschuldiging voor, en toen de voorzitter den koning vroeg, wat hij daarop te zeggen had, antwoordde hij eenvoudig met de wedervraag: uit welke bevoegdheid men hem hier gebracht had, daar hij als koning geen gezag erkende boven het zijne en dat gezag onverminderd wilde handhaven, gelijk hij het van zijne voorzaten geërfd had.

Waardig, kalm en vastberaden deed hij zijne koninklijke rechten gelden tegenover al de redeneeringen, de tegenwerpingen, de aanmatiging en de drogredenen van dat gerechtshof, hetwelk, na al zijne welsprekendheid te hebben uitgeput, ten slotte geen ander argument meer kon aanvoeren, dan den onbeschaamden uitvlucht: ‘Zoo gij met onze bevoegdheid geen genoegen kunt nemen, nemen wij genoegen met die, welke wij hebben van God en van het volk.’

Daarop liet men den koning vertrekken, doch om hem den derden dag weder voor de commissie te doen verschijnen. Het was hetzelfde pijnlijk tooneel van revolutionnaire aanmatiging ter eene en van beroep op de gerechtigheid ter andere zijde. De koning eischte door eene commissie uit de beide huizen van het Parlement gehoord te worden, en kortaf gaf men hem daarop ten antwoord, dat het gezag van het Hoogerhuis niet meer erkend werd. Zoo bleef het verhoor eene nuttelooze woordenwisseling en ten slotte eischte de voorzitter ongeduldig, dat het vonnis zou worden voorgelezen, daar men den koning reeds te veel vrijheid tot spreken vergund had.

‘Hebben wij dan harten van steen?’ riep een der leden van de commissie uit. ‘Zijn wij menschen?’ En oprijzend, voegde hij den voorzitter trillend van verontwaardiging toe: ‘Mylord, ik ben niet geneigd, mijne toestemming tot het vonnis te geven. Ik verlang dat het hof zal worden opgeschort om mij te hooren.’ Welnu, het hof werd opgeschort, maar keerde binnen een half uur terug met de eenparige uitspraak van ‘schuldig.’

Thans zou de voorzitter het vonnis uitspreken. Toen dien morgen de namen der commissieleden waren voorgelezen, had men bij den naam van Fairfax, den aanvoerder van het Parlementsleger, eene vrouwenstem van eene der gaanderijen hooren roepen: ‘Die is zoo dwaas niet, vandaag hier te komen.’ Bij het aflezen van Cromwell's naam had dezelfde stem uitgeroepen: ‘Een schurk en verrader.’ Nu de voorzitter op dit oogenblik zeide, dat de koning door het volk ter verantwoording was geroepen voor de gemeenten, in parlement vergaderd, liet dezelfde vrouwenstem het protest hooren: ‘Dat is valsch! geen half vierendeel van hen!’ Er ontstond groote opschudding: allen keerden het hoofd naar de gaanderij, van waar de stem kwam uit het midden eener groep gemaskerde dames. De bevelhebber der soldaten gebood zijnen manschappen op de groep te vuren, maar de soldaten aarzelden, en eene der dames stond op en verliet de gaanderij. Het bleek lady Fairfax te zijn, de vrouw van den legeraanvoerder, eene dame van hoogen en ouden adel, die gekomen was om tegen den uitersten maatregel, hier genomen, te protesteeren, na haren echtgenoot bewogen te hebben, niet in het hof te verschijnen.

Nadat de orde hersteld was, sprak de voorzitter, ondanks de tegenwerpingen des konings, als het vonnis uit, ‘dat het hof, in geweten overtuigd dat hij, Karel Stuart, schuldig was aan de misdaden, hem ten laste gelegd, hem veroordeelde als een dwingeland, verrader, moordenaar en openbare vijand van het goede volk des lands om door onthoofding teworden ter dood gebracht.’

Nogmaals verzocht de koning gehoord te worden, doch het werd hem niet toegestaan en de wachten voerden hem naar het paleis Whitehall terug, dat hij niet meer verlaten zou, dan om den 30^en Januari het schavot te beklimmen.

De Processie op H. Sacramentsdag, te Munchen.

Sedert Paus Urbanus IV in het jaar 1264 het plechtig feest van H. Sacramentsdag instelde, wordt dit jaarlijks op Donderdag na Sinksen door de Kerk met treffenden luister gevierd. Vooral bij de groote processie, welke het glanspunt der feestviering uitmaakt, spreidt zij alle mogelijke pracht en praal ten toon.

Inzonderheid in de groote steden van het katholieke Zuiden, waar de hoogsten en edelsten des lands er eene eer in stellen het H. Sacrament als eene eerewacht op Zijn tocht door de straten te begeleiden, levert zulk eene processie een waarlijk grootsch en aangrijpend schouwspel op.

Onze afbeelding stelt de groote Sacraments-processie te Munchen voor, zooals zij verleden jaar heeft plaats gehad en zooals zij waarschijnlijk ook dit jaar wederom gehouden zal worden. In langen tijd had de schoone hoofdstad aan de Isar geen kerkelijk feest en zeker geene processsie gezien, die zich door zooveel uiterlijken praal en door de deelneming van zoo hooggeplaatste personen onderscheidde.

De prins-regent met het geheele hof, de voornaamste hoogwaardigheidbekleeders van den staat, het garnizoen van Munchen in groot gala-tenue, de geestelijkheid met den aartsbisschop aan het hoofd, alle generaals, die op het oogenblik vrij van dienst waren, de verschillende stedelijke lichamen, tal van vereenigingen, genootschappen en gilden, alsmede eene ontelbare menigte Munchenaren en vreemdelingen, die voor dezen dag bij duizenden van heinde en ver hierheen waren gestroomd - deze allen te zamen vormden een feeststoet, zooals misschien geene andere katholieke stad er schitterender en indrukwekkender had kunnen toonen.

Nadat in den prachtig versierden dom met den grootsten luister de hoogmis was opgedragen, werd de stoet gevormd, die zich vervolgens door de rijk met bloemen gesierde straten bewoog. Aan de Maria-zuil werd het eerste

[p. 339]

evangelie gezongen; verder werd nog rust gehouden op den Residenzplatz, in de Ludwigstrasse en aan het gebouw der Kommandantur, terwijl bij het geven van den zegen telkens twaalf kanonschoten van het Oberwiesenfeld weergalmden.

De straten en pleinen, in een rijken tooi van jong berkenloof gedost, de ontelbare vrome scharen, welke in eerbiedige ingetogenheid voorwaarts trokken, de opwekkende tonen der muziek, door statig klokgelui afgewisseld - dat alles leverde, door de stralen van het gouden morgenlicht overgoten, een schouwspel op, dat zelfs de harten van andersdenkenden tot tranen roerde.

Tegen elf ure was de processie weder in de domkerk van O.L.V. terug en besloot de laatste zegen de hartverheffende plechtigheid, waarna de prins-regent weer naar zijn paleis reed onder de toejuichingen van het opgetogen volk.

Vaticaansche tentoonstelling.
Reliekkast der H. Marianna van Quito.

De pelgrim, die de gaanderijen der Vaticaansche Tentoonstelling doorloopt, treft daar onder de vorstelijke geschenken, den Heiligen Vader bij zijn jubilé aangeboden, eene prachtige reliekkast aan, bestemd om het gebeente te bevatten van de Gelukzalige Marianna van Quito. Verrast beschouwt hij dat bevallige metalen gebouwtje met zijne oorspronkelijke lijnen en verneemt, als hij den catalogus der tentoonstelling opslaat, dat dit reliekschrijn een verkleind afbeeldsel is van de toekomstige basiliek, door de republiek Ecuador op te richten ter eere van het H. Hart van Jezus.

De reliekkast rust op een verzilverd bronzen voetstuk, dat op zich zelf een monument mag heeten. De kunstenaar Chertier, die reeds menige proef van zijn talent heeft afgelegd, daar hij ook de vervaardiger is der prachtige koperen deuren in de cathedraal van Straatsburg, heeft al de hulpmiddelen zijner kunst uitgeput om een werk te leveren, zijne verheven bestemming ten volle waardig. De voorzijde, die op onze gravure zichtbaar is, prijkt met eene zinnebeeldige voorstelling van de republiek Ecuador, een vrouwenbeeld, dat in de eene hand den kruisstandaard, in de andere het wapenschild van Leo XIII draagt. Aan hare voeten houdt een condor, de Amerikaansche adelaar, het wapen der republiek vast: de gouden zon van den Equator, de toppen der Andes bestralende.

Maar het voornaamste beeldwerk van het voetstuk is dat, hetwelk een der beide lange zijden inneemt en den Zaligmaker voorstelt, met uitgebreide armen zijn liefdevol Hart toonende. Dit tafereel wordt geflankeerd door het medaillon van den roemrijken president-martelaar Garcia Moreno en het blazoen van den aartsbisschop van Quito, welke de tijdelijke en geestelijke overheid der republiek voorstellen, beiden zich toewijdend aan het H. Hart.

De andere lange zijde wordt ingenomen door het beeld van den Godsdienst, die den geloovigen het kruis en den kelk des Zaligmakers aanbiedt als eene toespeling op den Calvarieberg en het altaar. Ter eene zijde prijkt de beeltenis der Gelukzalige Marianna, ter andere zijde het zegel der missionarissen van het H. Hart. De achterkant eindelijk van het voetstuk is versierd met twee groote engelen, die de driekroon vasthouden boven het pauselijk wapen, waaronder men de opdracht leest.

De reliekkast zelve, van gedreven zilver, stelt, gelijk reeds is opgemerkt, de toekomstige basiliek voor, welke zich, ofschoon in ouden stijl, door een geheel nieuwen vorm onderscheiden zal. Wel zal de spitsboogstijl, de bouwtrant der eeuwen van geloof, den grondslag harer bouworde uitmaken, maar toch zullen hare lijnen op geheel bijzondere wijze het geheim van het H. Hart uitdrukken.

Met die gelukkige stoutheid, welke de liefde inboezemt, heeft de begaafde pater Chevalier, met krachtige hand het grondplan zijner basiliek geteekend en daarbij telkens den hartvorm tot motief genomen. Zoo vormt de absis een groot hart, waartegen zich de armen van het transept als twee kleinere harten aansluiten. Verder is achter aan de absis eene Maria-kapel met bevalligen koepel uitgebouwd in den vorm van een kruis, dat uit het groote hart schijnt op te schieten.

Het hart vormt zelf den gevel van het gebouw, zooals onze gravure te zien geeft, en men treedt alzoo door het H. Hart, tot voor den troon van Gods barmhartigheid. De gevel wordt bekroond door het beeld van Onze Lieve Vrouw van het H. Hart, de geloovigen uitnoodigend tot haren Zoon te gaan. Twee hooge torens zullen van verre de aandacht van stedeling en bergbewoner trekken naar dien heerlijken tempel, welke een blijvend gedenkteeken is der toewijding van geheel een volk aan het H. Hart des Heilands.