De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

De holle boom.
Novelle van
A. Palm.
(Vervolg.)

‘Hij gaat zeer gemakkelijk toe,’ zeide zij; en hem nogmaals beziende, maakte zij de opmerking, dat het haar toescheen, alsof de sluiting niet in orde was.

Ik kon mij niet vergissen - er scheen geene aanleiding te bestaan tot hare opgewondenheid, en toch was zij dezen avond in spanning; haar gelaat gloeide en hare oogen vertoonden een bijzonderen glans. Toen wij voornemens waren de kleedkamer te verlaten, omarmde zij mij.

‘Bertha,’ zeide zij, ‘zie ik er dan van avond anders uit dan gewoonlijk? Zou iemand, die mij aanziet, kunnen vermoeden, dat mijn hart zoo hevig klopt?’

‘Gij ziet er uit, alsof er iets buitengewoons zal gebeuren,’ hernam ik.

‘Iets buitengewoons?’ herhaalde zij langzaam. ‘O mijn geliefde, mijn geliefde, als het toch eens zoo ware!’

Die laatste woorden, hoewel zacht gefluisterd, hoorde ik; zij gaven mij veel te denken.

Den volgenden morgen zag zij er zeer bleek en afgemat uit. Als gewoonlijk bediende zij aan tafel. Na het ontbijt gingen wij in hare kamer. Zij was zoo met hare eigene gedachten bezig, dat ik niet tot haar sprak. Zij zat dicht bij het venster en hield hare oogen op het winterlandschap gevestigd. Van tijd tot tijd ontsnapte een zucht aan hare lippen. Zoo verliepen er twee uren, waarna er zachtjes op de deur geklopt werd. Irmgards kamenier kwam binnen.

‘Freule,’ zeide zij, ‘de houtvester is buiten en verzoekt mijnheer te spreken in eene gewichtige zaak.’

Tot mijne verbazing werd Irmgards gelaat doodelijk bleek.

‘Zend hem hierheen, Marie,’ zeide zij zoo ongedwongen mogelijk.

Eenige minuten later verscheen een jonge man in groenen jagersrok in de deur en maakte eene diepe buiging.

‘Gij wilt mijnheer spreken,’ zeide zij. ‘Hij is op dit oogenblik ongesteld. Wees zoo goed mij de reden uwer komst mede te deelen.’

Zonder te antwoorden haalde hij een klein pakje te voorschijn, en nam er den armband uit, dien ik den vorigen avond Irmgard had helpen vastmaken.

‘Ik wilde dit slechts afgeven, freule,’ zeide de man. ‘Van morgen vroeg had ik iets in het bosch te verrichten en vond hem daar. Ik dacht, dat hij van mijnheer was, omdat zijn portret er in gevat is.’

Zij keerde zich om, opdat hij het blozen van haar bleek gelaat niet zou bemerken Haar geheele lichaam beefde. Toen zij weer sprak, was hare stem veranderd, hoewel zij zich zooveel mogelijk inspande, om hare opgewondenheid te verbergen. Zij nam den armband aan. Ik zag, hoe hare hand daarbij beefde.

‘Ik ben u zeer dankbaar,’ zeide zij. ‘De armband behoort mij toe, en het zou mij zeer gespeten hebben, als ik hem niet wedergekregen had. Waar hebt gij hem gevonden?’

‘Aan den rand van het bosch,’ antwoordde de man.

‘Ik moet hem daar verloren hebben. Gisteren ben ik er voorbijgegaan,’ zeide Irmgard. ‘Ik kan u niet genoeg danken! En zoudt gij mij nu nog een dienst willen bewijzen?’

‘Wat ik kan, zal ik doen, freule,’ hernam de opzichter met eene buiging.

‘Indien mijn vader het hoorde, zou het hem misschien onaangenaam aandoen; hij zou kunnen gelooven, dat ik aan zijn geschenk niet bijzonder veel waarde hechtte. Wilt gij er het stilzwijgen over bewaren?’

‘Zooals gij verlangt, freule! Ik zou er in geen geval over gesproken hebben.’

Toen zag ik, hoe zij uit haar werktaschje een goudstuk nam en het hem overhandigde; hij nam het met weerzin aan

‘Neem het gerust; den vinder komt zijn loon toe,’ zeide zij, ‘en vergeet uwe belofte niet.’

‘Zeker niet, freule,’ verzekerde hij, en verwijderde zich met eene beleefde buiging.

Tot mij sprak zij niet en beiden vermeden wij het elkander aan te zien. Ik wist, dat wanneer zij den armband wezenlijk verloren had, zulks in den vorigen nacht moest geschied zijn. En wat had de dochter van den landheer omstreeks dien tijd te doen aan den rand van het woud, alleen in de stilte en het huiveringwekkende van den winternacht?

Nog geruimen tijd duurde ons stilzwijgen.

Eindelijk zette zij zich naast mij neder, en fluisterde: ‘Lieve Bertha, wat er ook gebeuren moge, wat gij ook ziet of hoort - wilt gij mij vertrouwen?’

Ik keek in haar edel, schoon gelaat en antwoordde: ‘Ik zou u vertrouwen, trots de geheele wereld, trots mijne oogen en ooren, wanneer zulk een vertrouwen noodig was.’

‘Ik hoop,’ hernam zij met een diepen zucht, ‘dat niemand op aarde zooveel leed te dragen heeft als ik.’

Meer spraken wij niet naar aenleiding van het gebeurde.

IV.

Op zekeren morgen ontmoette ik toevallig de huishoudster. Zij had een bos sleutels in de hand en zeide mij, dat zij naar den oostelijken vleugel van het gebouw ging, naar eenige der ongebruikte kamers - of ik die ook wenschte te zien. Het gebouw was zoo uitgestrekt, dat er, niettegenstaande de menigte gasten en dienstboden, altijd een aantal kamers buiten gebruik waren, welke door de huishoudster in orde moesten gehouden worden.

[p. 327]

Wij gingen verscheidene zeer ruime en schoone vertrekken door, en terwijl de huishoudster eenige vensters opende, trad ik eene rommelkamer binnen. Hier zag ik verscheidene boeken, en plotseling werd mijne aandacht getrokken door eene schilderij, die omgekeerd tegen den muur stond. Ik keerde ze om en mijn oog viel op een verrukkend schoon, jong meisjesgelaat met groote, treurige, blauwe oogen - een gelaat, frisch als eene pas ontloken roos. Het goudblonde haar hing in golvende massa over den blanken hals en de schoon gevormde schouders. De lippen vormden zich tot een glimlach, maar in de oogen zag men eene diepe schaduw van leed, eene uitdrukking, die men vaak ziet bij dezulke, die jong sterven. Deze treurige, glimlachende schoonheid boeide mij met onweerstaanbare kracht; hare oogen schenen een pijnlijk geheim te verraden.

Daar kwam de huishoudster de kamer binnen.

De vrouw verbleekte.

‘O juffrouw Halm, als ik u bidden mag, kom daar niet aan, doe het weg!’ zeide zij vol angst. ‘Hoe onvoorzichtig van mij u hier binnen te laten! Zeg als 't u belieft aan niemand dat gij het portret gezien hebt!’

‘Dat beloof ik u zeer stellig, als gij mij slechts zeggen wilt, wie dat portret voorstelt.’

Zij naderde mij en zeide gejaagd, terwijl zij het portret uit mijne handen nam:

‘Het is het portret van juffrouw Valeska Bruhn. Zij was een pleegkind van onzen heer en wanneer gij zegt dat gij deze schilderij gezien hebt, dan moet ik dit huis verlaten.’

Ik gaf de gevraagde belofte zeer tegen mijn zin. Toen gingen wij verder en kwamen in eene rij kamers, welker vensters uitzagen op het groote balkon, dat in den Zomer geheel met bloemen omgeven was. Ik trachtte de deur vans de volgende kamer te openen, hetgeen mij echter niet gelukte. Weder kwam de huishoudster in haast op mij toe.

‘Gij schijnt gaarne te doen, wat gij niet moogt doen, juffrouw,’ zeide zij. ‘Dit is de gesloten kamer. Gij kunt er niet in, en zij zal, zoolang wij leven, niet weder geopend worden.’

Ik keek haar verwonderd aan.

‘De gesloten kamer! Wat meent gij daarmede? Zeg het mij!’

‘Mijnheer sloot ze,’ hernam zij, ‘nu drie jaar geleden. Den sleutel wierp hij in het meer en niemand mag de kamer openen, zoolang hij leeft.’

‘Maar waarom sloot hij ze af? Wat is er in?’ vroeg ik.

‘Dat kan ik u niet zeggen, juffrouw. Wanneer mijnheer of de freule het doen, dan is het wat anders. Dienstboden mogen de geheimen van hunne meesters niet verklappen.

‘Zeker niet,’ hernam ik spoedig. ‘Ook zal ik er u niet meer om vragen. Gij zult zien, dat ik voorzichtig ben. Geloof niet, dat ik melding zal maken van hetgeen ik van morgen gezien en gehoord heb.’

Toen ik de huishoudster verlaten had, waren mijne gedachten geheel verward. Iedere familie heeft wel is waar hare verborgenheden; maar hier was alles zoo geheimzinnig. Irmgard weigerde te huwen: stond dit in verband met deze schoone jonge Valeska? Leefde zij nog, of was zij gestorven? Wat had zij gedaan, dat de landheer uit doodelijken haat of uit schaamte alle sporen van haar bestaan trachtte te verbergen? En zou ik deze geheimen ooit leeren kennen?

Den volgenden morgen was het weder helder en droog, en daar de vorst aanhield, sloeg mijnheer Werneck eene sledevaart voor. Toen wij na een tocht van een paar uren in het naaste stadje aangekomen waren, deelde de koetsier den landheer mede, dat wij niet langs den gewonen weg konden terugkeeren, daar een der bruggen hersteld werd.

‘Ik moet Rauenstein langs, mijnheer,’ zeide hij.

‘Doe het dan, als het niet anders kan,’ beval Werneck hem op strengen toon, en tot mijne groote verbazing hulde hij zich in zijn mantel en sloot de oogen.

Nooit had ik zijn gelaat zoo somber gezien; en toen ik naar Irmgard keek, zag ik hoe bleek zij was en hoe zij over haar geheele lichaam beefde. Niemand van ons sprak een woord. Wij reden zwijgend door eene schoone, schilderachtige streek. Plotseling bemerkte ik op eene verhevenheid een bekoorlijk gelegen, deftig kasteel. Ik uitte een kreet van bewondering.

‘Hoe heet die plaats?’ vroeg ik Werneck. Zijn gelaat werd nog somberder; hij hief zijne rechterhand op, alsof hij eene verschrikkelijke vervloeking naar het kasteel wilde heenslingeren en zeide toen:

‘Dat is Rauenstein, juffrouw Halm; het behoort aan een man die mijn doodvijand is.’

‘O vader,’ zeide Irmgard toen op smeekenden toon. ‘Spreek toch zulke harde woorden niet.’

‘Ik zal ze herhalen tot aan mijn laatsten ademtocht,’ hernam haar vader. ‘Hij is mijn doodvijand!’

Eene uitdrukking van stille berusting verspreidde zich over Irmgards gelaat. Zij zeide niets meer, en Werneck sloot weder de oogen om niets te zien van de woning zijns vijands.

V.

Maanden daarna nam ik mij eindelijk voor met Irmgard over haar huwelijk te spreken. Het was een schoone zomeravond en wij bevonden ons in den tuin. Onze lievelingsplaats was een priëel, omgeven door de heerlijkste bloemen, welker geur de lucht vervulde; en toen wij ons er in nedergezet hadden en den ondergang der zon beschouwden, begon ik haar over mijnheer Von Ballerstedt te spreken.

‘Ik heb zulks verwacht, Bertha,’ zeide zij; ‘ik weet, dat gij voor mijnheer Von Ballerstedt sympathie gevoelt.’

Ik vatte hare beide handen, mijn gelaat gloeide en mijne oogen vulden zich met tranen.

‘Waarom wilt gij hem niet huwen, Irmgard? Hij is zoo edel en zoo goed en heeft u zoo innig lief.’

‘Ik weet het,’ bevestigde zij, ‘maar ik acht mijnheer Von Ballerstedt veel te hoog, dan dat ik hem zou kunnen huwen.’

‘Hoezoo?’ vraagde ik verwonderd.

‘Omdat ik hem niet bemin, maar mijn hart een ander toebehoort.’

‘Aan kapitein Normann?’ onderzocht ik verder.

Zij glimlachte afwijzend.

‘Neen, de man, dien ik bemin, heeft zijns gelijke niet; hij is zoo braaf, zoo trouw, zoo edel en goedaardig, en hij bezit zulk een verhevene trots dat mijne woorden hem niet voldoende kunnen schilderen. Maar hoe verheven en onberispelijk hij ook is, toch noemt mijn vader hem zijn doodvijand.’

‘Is het dus de man, die op het slot Rauenstein woont?’

‘Ja, dezelfde - Arno von Pahlen, de eigenaar van Rauenstein. Ik zal u mijne geschiedenis verhalen, Bertha; dan zult gij zien, hoe mijn hart zweeft tusschen den man, dien ik bemin, en mijn vader. Ja, ik bemin Arno, ik ben zijne verloofde sedert mijn zeventiende jaar. Mijn geheele leven behoort hem, hoewel mijn vader mij verboden heeft hem te huwen, ja zelfs hem te zien.

‘Begrijpt gij nu mijne gemoedsgesteldheid? Ik blijf mijnen geliefde getrouw; getrouw tot in den dood, en toch moet ik mijn vader gehoorzamen. Dit is het geheim, dat mij nacht noch dag rust laat, en mij de wereld tot eene woestijn maakt, hoewel zij mij een eden kon zijn. Ik kan van mijne liefde geen afstand doen; ik kan mijne gelofte niet ontrouw worden; doch ik kan ook mijn vader niet liefdeloos weerstreven. En zoo heb ik mij er aan gewend opgeruimd te glimlachen, terwijl mijn hart breekt.

‘Voor zes jaren zag het er op Allenhof anders uit dan nu. Eerst moet ik u nog zeggen, dat mijn vader niet zijne eerste liefde huwde. Hij beminde in zijne jonge jaren een schoon meisje, Valeska Lenzen. Bedrog en trouwloosheid scheidden beiden voor immer. Eerst in latere jaren leerde hij mijne moeder kennen: hij huwde haar en ik was het eenige kind. Mijne moeder stierf toen ik tien jaar oud was, en vijf jaren later stierf ook zijne eerste geliefde, wier huwelijk zeer ongelukkig geweest was. Zij had mijn vader de zorg voor hare dochter, Valeska Bruhn, opgedragen en nu zult gij begrijpen, hoe het kwam dat mijn vader Valeska zoo hartstochtelijk beminde. Zij was de dochter der vrouw, die hij had aangebeden; zij was de dierbare nalatenschap der stervende. Het kwam mij vaak voor, dat hij alle liefde, die hij de moeder had toegedragen, overgebracht had op haar kind. Ik was niet jaloersch op haar; maar had haar lief als eene zuster. Ik herinner mij nog den avond, waarop mijn vader haar medebracht. Zij was zoo schoon, Bertha, en zoo bekoorlijk met hare blauwe oogen en haar goudgeel haar; haar lachen klonk zoo helder, hare stem zoo liefelijk. Zij was opgeruimd en levenslustig, en toch lag er in hare oogen, wanneer deze in rust waren, eene diepe schaduw, die mij niets goeds voorspelde.

‘Spoedig gevoelde zij zich bij ons tehuis. Op mijn verlangen stond mijn vader haar dezelfde rechten toe als mij, en gaf haar evenveel speelgeld. Door den dood van mijn vaders jongsten broeder, die zijn eenigen zoon Robert aan de zorgen van mijn vader naliet, werd ons huisgezin weder talrijker; want Robert kwam bij ons inwonen. Maar ofschoon Robert mijn neef was, kan ik toch nauwelijks zeggen, of hij mij beviel of niet. Hij verklaarde mij zijne liefde en ik lachte hem uit. Of hij is, wat hij schijnt, een man van ervaring, talentvol, opgeruimd en goedaardig; of hij is een huichelaar. Wij waren gelukkig onder elkander. Robert werd officier en kreeg van mijn' vader eene aanzienlijke toelage; en aan Valeska beloofde hij in geval zij huwde eene huwelijksgift.

‘Ik was zestien jaar oud, toen Arno Von Pahlen terugkeerde van zijne reizen, na afloop zijner studiën te Bonn, en bezit nam van Rauenstein. Hij bezocht ons dikwijls en beminde mij van het eerste oogenblik, dat wij elkander zagen, en is mij standvastig getrouw gebleven. Wij waren beiden nog jong: hij een en twintig jaar, ik achttien. Hoewel mijn vader zijne volkomene toestemming tot ons huwelijk gaf, verklaarde hij toch, dat wij wachten moesten, tot ik negentien jaar zou zijn. Dit scheen zeer verstandig en ik bracht bijna twee zeer gelukkige jaren door.’

Irmgards oogen vulden zich met tranen en haar schoon gelaat gloeide. Ik zag hoe innig zij beminde en hoe oprecht en edel zij was.

‘Bertha,’ zeide zij verder, ‘als gij ook bemint, kunt gij mij beter begrijpen. Ik was een poëtisch gestemd, hartstochtelijk meisje, en de aarde scheen mij toe een paradijs te zijn. Arno kwam elken dag naar Allenhof. Ach, hoe vaak hield hij mij bij de handen en deed mij beloven, dat ik hem getrouw zou blijven beminnen en zijne vrouw wilde worden! Terwijl ik zoo gelukkig was, sloeg ik weinig acht op Valeska's kleine minnarijen Zij was behaagziek. Nu eens stoeide zij met Arno, dan weder had zij geene oogen dan voor Robert, of schertste met iedereen. Vader zeide dan wel eens lachend, dat ik moest oppassen, dat zij mij mijn beminde niet ontroofde. Ik lachte er om evenals hij, en wij dachten er niet aan dat ons lachen nog eens in tranen zou veranderen. Toen ik zeventien en een half jaar was, hadden er twee gewichtige gebeurtenissen plaats - Robert moest met zijn regiment in garnizoen naar eene verwijderde plaats, en Arno werd gezantschapssecretaris in Brussel, zoodat ons scheiden van langen duur zou zijn. Gij kunt denken, welk eene verandering ons leven daardoor onderging. Had ik maar één woord gesproken, dan zou Arno voor zijne betrekking bedankt hebben; maar ik wilde dat woord niet uitspreken. Ik was er trotsch op, dat hij de staatkundige loopbaan betrad, zijn vaderland van dienst kon zijn, en zijne talenten nuttig kon besteden. Als hij aarzelde, spoorde ik hem aan.

‘Beiden vertrokken op denzelfden dag in de maand Juni. Het scheen mij toe dat Valeska

[p. 328]

reeds eenigen tijd vóór hun vertrek hare vroegere opgeruimdheid had verloren. Zij vroeg mij op zekeren dag of ik overtuigd was, dat Arno mij beminde. Ik antwoordde haar lachend, dat ik daar zoo zeker van was als van mijn leven; en den daarop volgenden dag vroeg zij mij, of ik geloofde, dat Robert mij liefhad. Ik lachte weder en zeide, dat ik zulks niet geloofde; dat hij, Robert, mocht zeggen wat hij wilde; doch dat hij geene ware liefde voor mij gevoelde.

‘Zij keek mij aan, alsof hare oogen mijne gedachten wilden lezen.

‘Iedereen bemint u, Irmgard! Ik wenschte, dat ik rijk was,’ zeide zij zuchtende.

‘Maar, Valeska,’ hernam ik, ‘niemand, wiens liefde eenige waarde heeft, zou om uw rijkdom eene sterkere neiging voor u opvatten.’

‘Maar neem eens aan,’ zeide zij, mij schuchter aanziende, ‘dat iemand u bemint, maar dat hij het u niet durfde zeggen, omdat gij arm waart.’

‘Dat is in uw geval niet waarschijnlijk, Valeska,’ hernam ik. ‘Eens zal er een dag aanbreken, dat er een ridder komt, die deze goudgele lokken meer bemint, dan alle diamanten en al het goud der wereld.’

een dichterlijk beeld, naar de schilderij van dvorak

‘Ik zag, dat haar de tranen in de oogen stonden en mij bekroop een zekere argwaan, dat niet alles met haar in orde was. Zij was echter de oudere en ik mocht niet nieuwsgierig schijnen of een vertrouwen uitlokken, dat zij mij niet vrijwillig gaf.

‘Ik zal nu kort zijn, Bertha, want wat ik nog te zeggen heb is zeer treurig. Mijn beminde en mijn neef namen den twintigsten Juni afscheid van ons. Wij ontbeten nog met elkander. Valeska kwame chter niet beneden, doch liet zeggen, dat zij zich ongesteld gevoelde en den geheelen dag hare kamer zou houden. Het heeft mij steeds berouwd, dat ik toen te veel aan mijn gevoel toegaf en mij om niets bekommerde. Vader was den geheelen dag wegens zaken afwezig. Eerst tegen zeven uren des avonds ging ik naar Valeska's kamer, klopte aan, daar de deur gesloten was, doch kreeg geen antwoord. Op datzelfde oogenblik kwam ook mijne kamenier boven.

‘Juffrouw Valeska slaapt,’ zeide zij. ‘Ik heb reeds verscheidene malen beproefd de deur te openen. Zij klaagde over hevige hoofdpijn. Misschien is het beter haar niet te storen.’

(Wordt voortgezet.)