De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

[p. 281]

[Nummer 36]

keizer frederik van duitschland.

Onzeg ravures.

Twee Keizers.

De wereldgeschiedenis, zooals zij tot heden nog altoos verstaan, geschreven en onderwezen wordt, gewaagt schier uitsluiterd van die menschen, welke met slimheid en stoutmoedigheid de kronkelwegen der staatkunde bewandelden, op zoogenaamde roemrijke wapenfeiten bogen en hun gebied door overweldigingen uitbreiden konden.

Regeeringen, vol staathuishoudkundige wijsheid en bescheidene vreedzaamheid worden door de Muze der geschiedenis slechts met beknopte woorden aangestipt, en nog minder gewag maakt zij van de grootsche figuren der menschenliefde, de helden en martelaars der wetenschap, de prinsen der kunsten en letteren.

Geheele boekdeelen wijdt de wereldgeschiedenis aan de verrichtingen van een Alexander, een Caesar, een Karel den Groote, een Napoleon; enkele regels zijn haar voldoende voor een Vincentius à Paulo, een Colombus, een Rubens, een Shakspeare

Volgens de eigentlijke geschiedenis was dus keizer Wilhelm van Duitschland met Napoleon I de grootste figuur onzer eeuw.

Beiden waren de hoogste en krachtigste vertegenwoordigers van den nationalen trots en de overheerschingszucht van hun volk. En, mocht het den Korsikaanschen oorlogsman in het begin dezer eeuw gelukken, door de kracht der wapens de oppermacht van Frankrijk over gansch Europa te bevestigen, op het laatst der eeuw veroverde Wilhelm met het zwaard op den Gal de eereplaats in de rij der vorsten.

[p. 282]

Frederik Wilhelm werd geboren te Berlijn, den 22 Maart 1797.

Hij groeide dus op te midden der groote beroeringen, uit de Fransche omwenteling ontsproten. Hij was getuige van den inval der Franschen, de vernedering van Duitschland en de zoogenoemde vernietiging van Pruisen. Hij zag het Fransche keizersleger te Berlijn binnenrukken, zijne familie onder den wil van den Korsikaan bukken en zijne moeder tranen storten onder al dien grievenden smaad.

Was het dan wel wonder, dat hij in zijn mannelijken leeftijd verteerd werd door het verlangen, om de vernedering te wreken, Pruisen door Napoleon aangedaan? Moesten hem niet altijd de woorden zijner moeder voor den geest zweven: ‘Tracht de thans gedoofde glorie uwer voorvaderen op Frankrijk terug te veroveren, gelijk uw grootvader, de groote keurvorst, eens bij Fehrbellin de nederlaag en den smaad zijns vaders op de Zweden wrook.’

‘Misschien daalt de beschermengel van Pruisen op u neder!’ had koningin Louise tot hare kinderen gezegd in het slot Schwedt, waarheen zij voor den naderenden overweldiger de wijk had moeten nemen. En inderdaad schijnt Pruisens beschermgeest keizer Wilhelm te hebben uitgekozen om zijn land groot te maken onder de volken: er is in heel zijne loopbaan iets providentieels, dat schijnt te wijzen op eene van hooger vastgestelde bestemming, om het overmoedige Frankrijk te tuchtigen en het vernederde Duitschland over den geleden smaad te wreken.

Toen keizer Wilhelm het levenslicht aanschouwde, deed niets vermoeden, welk eene groote rol hij eenmaal in de wereldgeschiedenis spelen zou. Hij was slechts de zoon van een prins, doch nog vóór zijn eerste levensjaar ten einde liep, beklom zijn vader als Frederik Wilhelm III den Pruisischen troon. Toch was hij zelf daardoor nog niet de aangewezen kroondrager der toekomst; want hij was zijns vaders tweede zoon, en voor zijn broeder Frederik was de rijksstaf weggelegd.

Wel verwierf hij zich als jongeling in den bevrijdingsoorlog roemrijke lauweren op het slagveld: wel nam hij later een werkzaam aandeel in de regeering nadat zijn broeder in 1840 zijn vader als koning was opgevolgd; maar aan de spits van zijn volk stond hij niet, en jaren lang leefde hij in stille afzondering, als gouverneur van Westfalen te Coblentz

Naar de populariteit, dat koningschap der negentiende eeuw, streefde hij evenmin; integendeel, de zoogenaamde volksregeering, die in 1848 het hoofd opstak en zoovele vorsten noopte het hoofd voor den nieuwen koning, den volkswil, te buigen, vond in hem een verklaard tegenstander; en zoo hevig was de verbittering, die zijne krachtige handhaving van het gezag opwekte, dat hij zich op zijn 51n verjaardag gedwongen zag Berlijn te ontvluchten en de wijk naar Engeland te nemen. Dat belette hem niet in het volgend jaar de revolutie weer even kloekmoedig te gemoet te treden en in de Palts en Baden de omwenteling te bedwingen.

Toonde hij zich ook hierin een geboren heerscher, onbekommerd om den lof of blaam der menigte, toch had hij het slechts aan een toe val, zeggen wij liever eene beschikking der Voorzienigheid te danken, dat hij den koningstroon besteeg. In 1857 werd zijn broeder, koning Frederik IV, ziek en werd hij geroepen, als regent de teugels van het bewind in handen te nemen. Hij voerde het met krachtige vuist en streefde er van den aanvang naar, Pruisen aan de spits van Duitschland te stellen. De Italiaansche oorlog van 1859 gaf hem gelegenheid voor Pruisen de aanvoering van het bondsleger te eischen: het afwijzen van dien eisch door Oostenrijks keizer was de vonk, die, langzaam aangeblazen, in 1866 een laaien brand zou doen uitbarsten, de nooit te vergeven broederoorlog, waarin Wilhelm het vroeger geweigerde opperbevel voerde tegen Oostenrijk zelf.

Inmiddels had Wilhelm, na den dood zijns broeders in 1861, den schepter van Pruisen in de hand genomen; dat hij dien krachtig zwaaien zou, had hij het jaar te voren bewezen, toen hij, nog als regent, met zijn ministerie-Bismarck regeerde zonder zich om de volksvertegenwoordiging te bekommeren. En had zijn geluk in den oorlog met Oostenrijk Pruisen reeds tot eene ongekende hoogte opgevoerd, de veldtocht van 1870 en zijne uitroeping tot keizer van Duitschland in het paleis van Versailles zette de kroon op het reuzenwerk, dat hij zich gedroomd had: Duitschland had Frankrijk vernederd en Pruisen stond aan de spits van Duitschland.

De eerzucht zijner jongelingsjaren was verwezenlijkt, maar.... het had stroomen bloeds gekost. Dat heeft keizer Wilhelm echter sedert niet meer vergeten en voortaan was zijn streven gericht op den vrede, den vrede in de laatste jaren ook met de Kerk, die hij eveneens gemeend had zijn wil te kunnen opdringen, maar voor wier reuzenkracht hij het trotsche hoofd moest buigen

Zijn zoon, de tegenwoordige keizer, schijnt geroepen, dat werk des vredes te voltooien. Hij heeft het bloed op de slagvelden zien vloeien en is verzadigd van krijgsmansroem. Heel zijn manifest, bij de aanvaarding van zijns vaders erfenis tot zijn volk gericht, ademt vrede en verzoening en geeft hoop aan de volken dat de ondragelijke last van den ‘gewapenden vrede,’ waaronder gansch Europa thans gebukt gaat, eens in een wezenlijken vrede veranderen zal.

Duitschlands troonopvolger.

De doodelijke ziekte van den nieuwen Duitschen keizer, die hem elken dag zijnen vader in het graf kan doen volgen, brengt mee dat aan zijn oudsten zoon en vermoedelijken opvolger meer aandacht gewijd wordt, dan een gewoon kroonprins anders wel trekken zou. Nog altijd verkeert Europa in gespannen afwachting of het in keizer Frederik een tijdperk van vrede zal mogen begroeten, dan of een jong, eerzuchtig prins de teugels van het Duitsche rijk in handen zal nemen en de wereld opschrikken door groote krijgshaftige ondernemingen.

Prins Wilhelm toch wordt algemeen beschouwd als de tegenhanger zijns vaders. Vooreerst heeft hij eene geheel andere opvoeding ontvangen; terwijl de prinsen van Pruisen tot dusver in strenge afzondering werden grootgebracht, als koningskinderen, die zich met de lagere wereld niet gemeenzaam mogen maken, hebben de tegenwoordige kroonprins en zijn broeder Heinrich hunne eerste vorming opgedaan als gewone gymnasia-leerlingen te Cassel in Westfalen, waar zij in niets van de andere studenten onderscheiden waren. Het leven, dat zij daar leidden, was alles behalve schitterend of vorstelijk; hunne kleeding geleek aan die van den eersten den besten knaap; geen enkel soldaat betrok de wacht voor hunne woning, kortom geen vreemdeling die hen zag, kwam op de gedachte dat hij kinderen van vorstelijken bloede voor zich had.

De oudste der broeders, de tegenwoordige kroonprins, onderscheidde zich al vroeg door bijzondere begaafdheid, toonde eene levendige verbeelding en een doordringenden geest. De geschiedenis was zijne lievelingsstudie en bovenal boeide hem het tijdvak van den grooten Frits. Op achttienjarigen leeftijd kon hij met warmte redetwisten in het Duitsch, het Fransch en Engelsch, en behandelde met gemak de vraagstukken van den dag, onverschillig of zij het staatkundig, het militaire of godsdienstige raakten. Hij deed niets liever dan zijne persoonlijke in drukken en opvattingen blootleggen en deed dit vloeiend duidelijk, geholpen door een benijdenswaardig geheugen, met een gemak van uitdrukking en eene overtuigingskracht, die werkelijk merkwaardig mochten heeten.

Het nieuwe opvoedingsstelsel, dat opzettelijk gekozen was in overeenstemming met de veranderde plichten, die de keizerskroon oplegt, had intusschen ook zijne eigenaardige bezwaren. Te midden van zijne jeugdige kameraden kon de toekomstige Duitsche keizer zoo min als zij vrij blijven van de besmetting der zoogenaamde vrijzinnige denkbeelden, door het moderne onderwijs in de hand gewerkt, en waardoor de ontvankelijke jeugd zoo licht wordt meegesleept. Als jongeling dweepte Wilhelm met ‘de vrijheid’ en trad zelfs als kampioen op voor de zoogenaamde rechten der socialistische partij, waarin hij volstrekt geen gevaar zag voor zijn vorstenhuis.

Daarbij toonde de jongeling vaak geestdriftigen lust om de wapenfeiten van zijn lievelingsheld, den grooten Frits na te volgen

Het zou intusschen dwaas zijn, den tegenwoordigen man en vader naar zijne hoedanigheden als jongeling te willen beoordeelen, want men kan er schier zeker van zijn, dat de jaren, de ondervinding en vooral hetgeen hij in den laatsten tijd heeft beleefd, zijn onstuimig bruisend bloed wel eenigszins zullen bekoeld hebben. Onze afbeelding in dit nummer, die naar eene photographie is vervaardigd en dus alle vertrouwen verdient, geeft althans een geheel ander denkbeeld van den Duitschen troonopvolger. In plaats van den vurigen jongen man, zooals hij ons in de dagbladen geschilderd wordt, ontwaren wij hier een bezadigd huisvader, vertrouwelijk keuvelend met zijn oudsten knaap en met niets krijgshaftigs dan alleen zijn uniform. Zóó zeker stellen we ons het liefst den man voor, die wellicht spoedig geroepen kan worden om de bewindsteugels te aanvaarden van het machtige Duitsche Rijk.

Twee staatslieden.

Prins Bismarck en Von Moltke maakten met vereeniging hunner reuzenkracht de luisterrijke regeering van keizer Wilhelm tot wat zij is geweest. Had het Duitsche rijk deze twee pilaren niet gehad, om zijn gouden koepel te steunen, dan zou het niet opgericht of spoedig neergestort zijn.

Vraag niet te veel naar de middelen, die deze mannen het beste achtten. De verderfelijke les, dat een staatsman alles mag doen wat tot bereiking van zijn doel meewerkt, is door dit paar gekend en toegepast geworden. De rijkskanselier vooral, die voor de grootste helft van zijn werkzaam leven den bijnaam droeg van man van ‘ijzer en bloed’ en daarin eene eer scheen te stellen, heeft met minachting en ontkenning van alles, gewerkt voor een doel: Duitschland grootmaken. Wel moest hij daarvoor stroomen bloeds vergieten, gerechten en ongerechten strijd voeren, zelf de hand slaan aan broeders van één stam: Sleeswijk en Holstein na hopeloozen strijd veroveren en Oostenrijk op Sadowa's velden verwinnen, Frankrijk vernederen en zijn koning sieren met de keizerskroon, maar het was de weg, dien hij zich eenmaal had afgebakend, zijn machtige blik had alles overzien en Moltke was daar om van uit zijne studiekamer dat groote werk te leiden.

Men behoeft het portret dezer beide mannen slechtste aanzien, om te raden welke hersens, welke gedachten, wat voor wil er schuilt achter hun krachtig masker.

Geheel hun uiterlijk getuigt van ontembare kracht en nimmer deinzend zelfbewustzijn. De breede schouders van prins Bismarck, zijn grove kop, vol ruwe krachtsuiting, zijne trekken, forsch en scherp geteekend, in lijnen als van brons, prenten een karakter dat geen verzet, geene hinderpalen erkent. Het minder gevulde, maar hoekiger gevormde hoofd van Pruisens minister van Oorlog teekent eveneens kracht, maar fijner gespitste werkdadigheid, die niet opziet tegen de minste bijzonderheden.

Met hun beiden alleen konden zij tot stand brengen wat zij deden.

Het gebouw, dat zij samen hebben helpen optrekken, is voltooid en staat hecht en sterk; den grooten vorst, dien zij er ten troon verhieven, heeft de tijd er uit verdreven. Onder hunne hoede zit een nieuwe keizer op den

[p. 283]

zetel der Hohenzollern, een die even goed als zijn vader weet wat hij hun verschuldigd is. Ook hem zullen de twee staatslieden bijstaan, nog op den avond huns levens. Maar er zal een tijd komen, misschien reeds spoedig, dat de veerkracht, die hen voortdrijft, zal breken en dat hunne krachtsontwikkeling tot staan komt. Dan zal eerst blijken of hun streven en zwoegen vruchtbaar is, of het Duitsche volk, van nature wel gedwee, maar vreedzaam, zich nog langer bukken zal onder de gepantserde vuist, wanneer die verslapt, en wee dan dengene, die hunne reuzentaak moet erven!