De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

De vier temperamenten.

Het sanguinische of athletische temperament.

De sanguinische mensch is de type van physieke kracht; zijn beendergestel is recht, vast en sterk, zijn spierstelsel is hoogst ontwikkeld; hij heeft breede schouders, een klein voorhoofd, een rond gezicht, eene gladde en blanke huid, eene bloeiende gelaatskleur, aschblond of kastanjebruin haar. Zijn karakter is lichtzinnig, onbezonnen, vol verbeelding; hij houdt veel van eene goede tafel, vermaak en verstrooiing. Hij houdt hartstochtelijk veel van mode-zaken, van lichte literatuur, feesten, den schouwburg; hij is vol bezigheid, levendig in gezelschap van het schoone geslacht, maar in zijne neigingen niet zeer bestendig; wordt hij afgewezen, dan gaat hij zijns weegs en op nieuwe veroveringen uit. Hij zoekt afwisseling in zijne uitspanningen even als in zijne neigingen; hij is ook onbestendig en vlinderachtig. IJverzucht beroert zijn hart slechts oppervlakkig en doordringt het niet; hij is, zonder verschooning gesproken, het beeld van den vlinder, die alle bloemen huldigt en aan geene getrouw blijft. Zelfs als hem de macht der hartstochten heeft gewond, dan wrokt hij niet lang; hij wreekt zich òf terstond, òf hij heeft na verloop van eenige dagen alles vergeten. Hij knoopt eindelijk buitengewoon gemakkelijk kennis aan en ziet gaarne vele vrienden om zich heen, en op zijn hart kan men staat maken. - Vrouwen van dit temperament zijn vleezig, bezitten rijke, weelderige vormen en levendige kleuren; zij bevallen gaarne aan de mannen, zijn beminnenswaardig, geestrijk. In de liefde worden zij meer beschouwd als vroolijk, dartel, spelend, dan wel hartstochtelijk.

Het galachtige temperament.

Den galachtigen mensch herkent men aan zijne geelachtige gelaats- en aan zijne zwartbruine huidskleur, aan zijne droge en duidelijke vormen. Vaste houding, afgemeten gang, vaste, krachtige bewegingen, eene sombere of strenge physiognomie, levendige, fonkelende oogen, kenmerken den galachtige. Bij hem, die een sanguinisch temperament bezit is het arterieuse bloed overheerschende, bij den galachtige daarentegen het zwarte of zenuwachtige bloed; gal is in overvloed voorhanden, en dezes innig verbonden bestanddeelen zijn misschien de oorzaken van hevige hartstochten. Zijn karakter is trotsch, hoogmoedig, ongeduldig; uit eigenliefde is hij prachtlievend; hij is vol eerzucht, en snakt naar loftuitingen en eerbewijzen. De galachtige mensch is gewoonlijk zeer begaafd, en van eene zekere stoutheid van denkbeelden. Zijne spraak is kort-af, zijn stijl levendig en bijtend. Hij is gewelddadig en opvliegend, in zijne hartstochten heftig; doch hij is ook ontvankelijk voor edele aandoeningen, voor zielegrootheid, opoffering, even goed als voor ijverzucht, haat, wraak, en somtijds voor wreedheid. Onder deze naturen treft men de meest energieke, voor de verhevenste deugden, even goed als voor de afschuwelijkste misdaden, vatbare menschen aan. De geschiedenis kenschetst als galachtigen: Achilles, Ajax, Pyrrhus, Hannibal, Marius, Sylla en de driemannen, die zoovele hoofden lieten afslaan. Bij den hardnekkigen strijd tusschen de huizen York en Lancaster, bij de burger- en godsdienst-oorlogen aller tijden, en in den jongsten tijd in Frankrijk, bij de bloedige terechtstellingen van 1793, stonden menschen van het galachtige temperament aan het hoofd. Onder de galachtige of melancholieke menschen vindt men daarom de gevaarlijkste godsdienstige en staatkundige dweepers. Men kan hieruit opmaken, hoe aanhoudend en sterk de hartstochten van het galachtige temperament zijn. Liefde en vriendschap verdwijnen nooit uit het hart van den galachtige, doch ook haat en wraak zijn in zijn gemoed onverdelgbaar.

De vrouwen van dit temperament zijn in den regel bekoorlijke, zwartoogige en vurige brunetten. Zij beminnen met hartstocht, geraken gemakkelijk tot geestdrift, en laten in opoffering tot den geliefde alles achter zich. Maar wee hem, als zijne liefde verkoelt, als hij onverschillig wordt; dan zijn zij ijverzuchtig, vol haat en toorn en deinzen niet terug voor de verschrikkelijkste wraak.

[p. 196]

op het ijs, naar de teekening van adolf van dijk.

[p. 197]

de stok van peter headstrong, gouverneur van nieuw-amsterdam, naar de schilderij van george h. boughton.

[p. 198]

Het nerveuse temperament.

Het nerveuse temperament kenmerkt zich door een hoogst ontwikkeld stelsel der hersenzenuwen, en ten gevolge daarvan door eene buitengewone gevoeligheid en overspanning in de werkzaamheid der hersens. Nerveuse personen hebben een mager en bleek gelaat, schitterende oogen, zwart haar, eene slanke gestalte, en de onder de huid liggende aderen zijn zeer zichtbaar. Hunne gelaatstrekken hebben iets zwaarmoedigs en somtijds lijdends.

Over 't algemeen blinken nerveuse personen uit door verstand; velen bezitten eene levendige verbeeldingskracht, die hen op dwaalwegen meêsleurt. Hunne overmatige gevoeligheid wordt voor hen niet zelden de bron van veel verdriet ter vergoeding van weinig vreugde. Zoo ging het met den ongelukkigen Jean Jacques Rousseau.

Niet zelden gaat het nerveuse temperament in het melancholische over. Dan verandert het karakter geheel en al, en wordt somber, onrustig, wantrouwend en somwijlen wreed. Lodewijk XI en Cromwell waren alzoo.

De treurige verandering ontstaat gewoonlijk ten gevolge van ouderdom, ongeluk en verdriet. Als het melancholische bij het nerveuse temperament beslissend te voorschijn treedt, dan wordt het leven verbitterd; en gelukt het niet, om deze soort van hersenziekte door physieke en geestelijke behandeling te genezen, dan vervalt de lijder spoedig tot doodelijke zwaarmoedigheid. Dan geldt voor hem: hoe meer rust, des te meer hoop. Steeds treurig en lijdend, is het leven hem een last, waaraan hij dikwijls door zelfmoord een einde maakt.

Het lymphatische temperament

Dit temperament bezitten gewoonlijk kinderen op teederen leeftijd, het meest het vrouwelijke geslacht, hoofdzakelijk de vrouwen uit de noordelijke streken. Men herkent het aan het vochtige, weeke, en dikwijls slappe vleesch. De huid van zulke lymphatische menschen is van een mat rozenrood of van een doorschijnend wit. Eene ineengedrongene gestalte, slappe trekken, grijze doffe oogen, zonder eenige uitdrukking. - De huid zeer blank, waaronder een celweefsel vol zwamachtig vet. - De gang zwaar en slepend; de bewegingen en gebaren verraden achteloosheid en logheid; de bloedsomloop is traag. Hij eet, spreekt en beweegt zich langzaam. Al zijne handelingen zijn van eene vermoeiende langzaamheid. Terwijl de eerzuchtige roem en eer najaagt, zoekt hij, zonder trots, te sparen, te verzamelen en op te hoopen, met eene verbazingwekkende kalmte. Men zegt, dat juist de meeste gierigaards en woekeraars van een lymphatisch temperament zijn. De lymphatische lijdt met geduld, en troost zich in ongelukken. Geen spoor van verbeeldingskracht, van geest, hij geraakt door niets in geestdrift; schoon of leelijk is hem tamelijk onverschillig. Wat op anderen een levendigen indruk maakt en hen in geestdrift brengt, laat hem stom en koud als ijs. Vrouwen van dit temperament zijn zacht, zwak, apathisch, zij zijn zonder gal en hartstocht en leggen bedaard en kalm de baan huns levens af.

Als somwijlen eene straal van liefde hunne koude borst ontvonkt, dan verdwijnt die echter weer spoedig, en zij vervallen weer in hunne lichamelijke onverschilligheid. Eindelijk vindt men onder hen, goedhartig als zij zijn, trouwe gades en goede moeders

De door ons zoo even beschreven vier types van temperamenten verbinden zich onder elkander, en vormen de gemengde temperamenten idiosyncrasiën genoemd; de verbinding van het sanguinische met het lymphatische temperament vormt het lymphatisch-sanguinische; de vereeniging van het galachtig met het nerveuse doet het galachtig-nerveuse temperament ontstaan, enz. De idiosyncratische nuances zijn zeer menigvuldig en eischen eene langdurige oefening om ze te leeren kennen en onderscheiden.

De nauwkeurige kennis der idiosyncratische schakeeringen is van zeer groot gewicht bij de behandeling van ziekten, en in 't belang der kranken zou eene diepere studie er van zeer wenschelijk zijn.