De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

De Chineezenwijk te San Francisco.

Verbeeld u dat gij den vorigen dag te San Francisco zijt aangekomen, en dat gij bij eene heldere zon de stad doorwandelt, en alle bijzonderheden nauwkeurig opneemt. Bedenk, dat voor ongeveer dertig jaar slechts enkele hutten stonden op de plaats, waar de stad nu verrijst, en gij zult toegeven dat de hoofdstad van Californië zich in niets onderscheidt van de andere groote Amerikaansche steden dan door hare spoedige opkomst.

Het zijn dezelfde huizen, dezelfde magazijnen, dezelfde voorbijgangers. Gij maakt al de opmerking, dat het schilderachtige totaal ontbreekt en dat het de moeite niet waard was om daarvoor den Oceaan over te steken en eene verre reis door het vasteland te maken, om straten en gebouwen te zien, zooals in elke groote stad.

Maar gij loopt eene straat ten einde, nog eene en nog eene en daar bevindt gij u op eens op een der merkwaardigste plekjes van de wereld. Zoo pas, zaagt gij u omringd van de meest alledaagsche, moderne gebouwen, de rechte lijnen en de grauwgrijze kleuren, in optima forma, op eens is uwe omgeving als bij tooverslag veranderd, 't is of gij u in China bevindt; gij ziet voor u de zonderlingste opeenhooping van houten balcons, buitentrappen, winkels en tempels.

Even te voren hebt gij niets ontmoet dan businessmen met hooge hoeden en zware horlogekettingen, nu ziet gij u onverwachts omringd door eene bonte menigte, allerzotst aangekleed, van zoo ongewone verschijning, alsof zij pas de sprookjes der Duizend en een Nacht ontloopen is.

Het toeval heeft uwe schreden naar China-Town, het Chineezenkwartier geleid, waar een liefhebber van vreemde tafereeltjes zich dagen lang vergasten kan.

Dertig duizend Chineezen leven daar opeengetast in eene ruimte, niet grooter dan tweemaal de Place de la Concorde te Parijs, dat is tweemaal ongeveer 700 meters lang en 300 à 400 meters breed. Men weet dat de Chineezen bijzonder dicht op elkaar wonen en dooreen krioelen als tamme konijnen in de fokkerij. Woning en kost komen den zoon van het Hemelsche Rijk op weinig geld te staan. Den geheelen dag arbeiden zij met tien of twaalf te gelijk in één klein, vuil vertrekje opeengehoopt, en voor vijf stuivers rijst voorzien zij in al hunne behoeften aan voedsel. Als het avond wordt, draaien zij zich, gekleed en wel, in flanellen dekens, en zij slapen op den kalen vloer van het vertrek, waar zij zich bevinden.

Met het krieken van den dag zijn zij weer op de been en beginnen met frisschen moed hetzelfde leven, alleen met het doel om de noodige gelden te verzamelen, ten einde zich in hun geboorteland te kunnen laten begraven.

Met zijne zoo talrijke bevolking neemt China-Town het middelpunt in van de Amerikaansche stad, gelijk een verloren eilandje te midden van een meer.

Als men den weg niet kent, die er heen voert, zou men lang rond dit ghetto kunnen dwalen, zonder het te ontdekken. Bevindt men er zich eenmaal in, dan herinnert niets den wandelaar meer, dat hij zich in de Vereenigde Staten bevindt. Overal ziet hij de kleeding en den bouwstijl, waardoor het hemelsche rijk zich bijzonder kenmerkt. Aan alle kanten lantaarns, wimpels en uithangborden. De dertig duizend Chineezen van China-Town krioelend door de straten, èn winkels, èn werkplaatsen tot stikkens toe vullend, zijn kalme, bedaarde lieden die niemand kwaad doen. Uiterst bescheiden en beleefd, hinderen zij niet in het minste de bewegingen der nieuwsgierigen, die gekomen zijn om hen te bezoeken. Zij zijn matig, somber, teruggetrokken, zij glimlachen zelden en zijn nooit uitgelaten vroolijk.

Het onaangename van de wijk bestaat vooral in de lang niet frissche geuren, die er altijd hangen. Het is onmogelijk die onhebbelijke lucht te ontleden, het heeft iets van een vuil konijnenhok, maar het is vrij wat erger. Toch gewent men er spoedig aan.

Hoe zal men het beste een ontdekkingstocht ondernemen? Wel, door op zijn Chineesch te gaan dineeren in een van de talrijke restaurants, die in het kwartier als gezaaid zijn, en die men gemakkelijk herkent aan hun reusachtig uithangbord. De keuken van ons restaurant was beneden aan de straat. Het zag er alles zindelijk uit daarbinnen, droog, schoon, glimmend zelfs van boven tot beneden. De casserollen, van uitstekend gesmeed brons, glinsteren als spiegels, alles is beter gereinigd dan hun eigen persoon bij die Chineezen. Toch, bij het klaarmaken van de spijzen, moet men niet al te nauwlettend toekijken. Het is een kooksel zonder naam, dat er ook niet altijd even aantrekkelijk uitziet, al brengen de kok en zijne maats dat alles in gereedheid volgens de geheimzinnigste recepten.

Op de eerste verdieping vindt men eene zeer groote zaal, met losse ronde tafeltjes. Daar is de ‘garcon’ een Chinees, dat spreekt; hij draagt een donkerblauwen kamerjapon en een langen staart. Eenige woorden mompelend in het onmogelijkste Engelsch, vraagt hij u of gij soms niet hooger wilt gaan. Hooger gaan, waarvoor? om minder te betalen? Juist niet, het schijnt dat in een Chineesch restaurant, de rekening hooger stijgt met de verdieping. Wonderlijk volk, die Chineezen. Zij weten van hooge prijzen, dat moet gezegd worden. Vooruit, laten wij nog een trapje hooger gaan, des te meer zijn we welkom Gaan we zitten op een der krukjes, voor het tafelkleed en smullen van de lekkernijen uit China, besproeid met likeuren, bereid in het Hemelsche Rijk. 't Smaakt niet slecht en het wordt goed opgediend. Het heeft echter een gebrek: het is bijna ongenietbaar sterk gekruid en gezouten. Maar wij zijn op de bovenste verdieping, op zolder, wij hebben dus niet te klagen.

De Chineesche restaurateurs verstaan de kunst om van allen, behalve van hunne landgenooten, fabelachtige prijzen te vragen.

Na het eten, past het de goden van China te gaan bezoeken in een joss house of tempel.

Die tempel is een soort van kleine pagode, zeer laag van zoldering en opgevuld met alle mogelijke afgodsbeeldjes. Aan de muren ontelbare sieraden (waaronder zeer schoone) alles in Aziatischen geest

De meeste bezoekers (Chineezen) dragen offergaven aan ‘in natura,’ bij voorbeeld rijst, waarmede het heet, dat de joss zijn maal doet. Hij moet al vrij wat eetlust hebben, en niet weinig dorst, om alles te verteren, wat men hem in eene week komt brengen. Misschien krijgen de goede magen der bewakers van den tempel een niet te versmaden deel, - want men maakt de opmerking dat zij er weldoorvoed uitzien.

Eene andere merkwaardigheid van het joss-house: de bewaker biedt u een staf aan, rond aan den eenen, en plat aan den anderen kant; op zijne uitnoodiging werpt gij den stok voor u uit. Komt hij op de platte zijde terecht, dan zal u alles goed gaan, maar rolt hij op den ronden kant, dan zal het u tegenloopen.

Gij begrijpt dat eene goede voorspelling den gelukkigen, wien zoo'n buitenkansje ten deel valt, in zijne vreugd milde gedachten inboezemt, en wie zou dan niet scheutig zijn en geene fooi overhebben voor den goeden Chinees. Logisch gevolg: het aanbieden van dien stok is een winstgevend baantje, want het is nagenoeg onmogelijk dat het instrument blijft liggen op den niet-betalenden kant.

Men heeft mij echter verteld, dat de proef met den stok niet lukte aan een jong Amerikaansch officier, die bij toeval de straten van China-Town bezocht. Ziehier hoe het toeging:

Hij komt het joss-house binnen: men biedt hem als naar gewoonte de stokken aan en tracht hem aan het verstand te brengen, hoe hij er zich van moet bedienen. De Amerikaan, bepaald een liefhebber van schermen en boksen, meent dat hij op den afgod moet losbeuken. Hij deed het met genoegen, maar het bracht hem zoo weinig geluk aan, dat men hem bijna in stukken gescheurd had als een heiligschennend beeldstormer.

In China-Town vindt men natuurlijk ontelbare toko's, waar de voornaamste Chineesche artikelen te koop zijn, vooral thee, zijde en het bekende porselein. Een China-Towner zal nooit zijne inkoopen buiten de wijk doen. Er zijn er in dienst bij de blanke bewoners van San-Francisco, maar 's avonds trekken allen naar hun welriekend kwartier. De wijk, men ziet het, is dus waarlijk een Peking in 't klein, waar niets ontbreekt wat in eene Chineesche stad wordt gevonden. Het behoeft dus niet gezegd te worden dat de opium er hoog staat aangeschreven Van misbruik, zooals men in overdreven reisbeschrijvingen leest, echter geen spoor. De meeste Chineezen gaan eene pijp opium rooken, zooals wij een bittertje of eene sterke kop koffie met genoegen gebruiken. Het schijnt hun geen kwaad te doen. Men versta ons wel, niemand wil hier den opium-

[p. 139]

handel verdedigen, waarmede de Engelschen, ofschoon zij er het meeste kwaad van spreken, dapper voortgaan. Maar behoudens misbruik - waarom zou een Chinees niet evenveel recht hebben om zijne dosis opium met gepaste matigheid te gebruiken, als wij onzen tabak

Het is niet gewaagd om vol te houden, dat de ellende en misdaden, veroorzaakt door het misbruik van alcohol in Europa, veel grooter zijn dan de gevolgen van het opiumrooken, zooals het hier plaats heeft. Hij, die op verkenning uitgaat in de China-Town, zal veel huizen aantreffen, waar opiumrookers bijeenkomen, maar als hij zich de moeite wil geven van een onpartijdig onderzoek, zal hij spoedig bevinden dat de personen, die hij hier ontmoet, lang niet verdierlijkt zijn, en dat hun gestel volstrekt niet zoo ondermijnd is, als men gewoonlijk beweert. Des te beter!

Een onontbeerlijk beroep, dat in de wijk veel handen werk geeft, is dat van kapper. De Chineezen - hunne vrouwen vooral - zouden liever hunne portie rijst missen dan niet behoorlijk gecoiffeerd te zijn.

De China-Townsche dames onderscheiden zich, zooals men weet, door hoogopstaande kapsels, niet geheel ongelijk aan hetgeen men bij ons ‘Fedora’ noemt. Hun glinsterend, dik en donker haar, zwart als git, in zware vlechten omhoog gestoken, verheft zich soms meer dan een voet boven hunne hoofden, welke niet nader beschreven behoeven te worden, daar een ieder ze kent van de blauwe porseleinen vazen of borden, die men, echt of nagemaakt, al eens ontmoet. Maar als de Chineesche vrouw trotsch is op haren haartooi en hem in massa's ten toon draagt, haar man doet zijn best om het zooveel mogelijk te doen wegscheren, maar de lange vlecht, die op zijn rug afhangt, is hem heilig, en een zoon van het Hemelsche Rijk zou zich onteerd achten, zoo hij dat hoofdsieraad moest missen; van daar dat men verhaalt, dat eene moeder, om haar zoon te beletten dat hij te veel uitging en om hem te beteren van zijn slecht gedrag, hem onverhoeds de vlecht afsneed, welk middel probaat hielp, daar de verloren zoon eergevoel genoeg bleek te bezitten om zich dus gemerkt niet in het openbaar te vertoonen.

De Chineezen zijn groote liefhebbers van tooneelvoorstellingen; China-Town bezit niet minder dan drie schouwburgen. Alle dagen, van drie uur af tot middernacht, speelt men er eindelooze stukken, die soms weken en maanden lang duren. De geschiedenis van een geheel vorstenhuis ziet men aldus ten tooneele gevoerd. Voor een vreemdeling is er natuurlijk geen woord van te verstaan. Sinds hunne taal en letterkunde meer bekend is, zijn er belangrijke studies geschreven over dit punt.

Hunne voorstellingen onderscheiden zich bijzonder door overdreven gesticulatie en grof realisme.

De toeschouwers verraden niet de minste deelneming, juichen nimmer toe, en spreken geen woord, niemand verroert zich zelfs. Men zou meenen, dat de rijen van bezoekers, die daar roerloos zitten, versteend zijn of uit was geboetseerd.

Men gaat een Chineeschen schouwburg binnen, wanneer en hoe men wil. De prijs der plaats vermindert naar gelang de voorstelling ten einde loopt

De acteurs, mannen en vrouwen komen nooit buiten hunnen schouwburg. Achter het tooneel hebben zij geriefelijke vertrekken, waarin zij geheel afgetrokken leven. Het zijn rechte paria's, die tooneelspelers; geen Chinees, zelfs de geringste niet, zou met hen in aanraking willen komen. Daarentegen verdienen zij een aardig duitje; de besten onder hen maken 's jaars de ronde som van 40,000 franks.

Er is maar ééne plaats, waar de Chinees zijne statige deftigheid aflegt, namelijk in het speelhuis. Treed een der talrijke speelholen van China-Town binnen, en gij zult er een aantal liefhebbers van het hazardspel bijeenvinden, die als eksters om eene met goudgeld overdekte tafel trippelen. De croupier ziet er uit als een beulsknecht, de eigenaar heeft het voorkomen van een struikroover.

In spijt van hunne ellendige hygiène, blijven de Chineezen goed in hunne morsige wijk goed gezond, er sterven er niet meer dan elders. De geneeskunde heeft weinig crediet bij hen. Zij hebben wel is waar een hospitaal, de Chineezen zelf noemen die plaats de ‘Laatste Hoop,’ maar het is niets meer dan een ruime kelder, waar de patiënten op den grond liggen uitgestrekt, met eene kruik water en een stuk brood als voeding, versterking en geneesmiddel.

Zoo zij genezen des te beter, zoo zij sterven des te erger. Men zal zonder verbazing vernemen, dat de zieken van de ‘Laatste Hoop’ niet dikwijls beter worden.

Op den dag, dat ik China-Town bezocht, trof ik het juist zóó, dat ik eene Chineesche begrafenis, eerste klasse, kon bijwonen. De overledene was een rijk man geweest en bij gevolg zeer gezien.

Een soort van lijkwagen, getrokken door negen schimmels, allerschilderachtigst opgetuigd, droeg de baar. Een troep Chineesche muzikanten volgde, vergezeld, om de plechtigheid meer luister bij te zetten, van een Amerikaansch muziekkorps, opzettelijk besteld voor deze gelegenheid. Verbeeld u het uitwerksel van zulke verschillende muziek.

De weduwe volgt de lijkstaatsie. Zij is van het hoofd tot de voeten in het wit gekleed (de rouwkleur der Chineezen is wit, zooals men weet); met een blinddoek voor de oogen, wordt zij door vier familieleden gesteund en voortgeduwd. Er was ook eene soort van bonze bij tegenwoordig, die kleine met spreuken beschreven papiertjes rondstrooide, met het doel om den duivel te bezweren, de ziel van den overledene met vrede te laten. Ten laatste, om den trein te sluiten, komen nog eenige wagens, volgeladen met levensmiddelen, achteraan, waarvan een gedeelte met den gestorven rijkaard wordt begraven; het overige wordt rondgedeeld aan de armen en de priesters. Het kerkhof van China-Town ligt op een half uur afstands, zoodat de geheele trein zich in zijne volle lengte kan ontwikkelen.

Volgens een kortelings uitgevaardigd decreet is emigratie der Chineezen naar de Vereenigde Staten verboden. Van den anderen kant keeren de Chineezen vroeg of laat, dood of levend naar hun land terug, dat is zoo hunne manier om zich van de zaken terug te trekken, als zij hunne schaapjes op het droge hebben. Op die wijze kan de bevolking van China-Town slechts af nemen, en in eene niet verwijderde toekomst zal hunne wijk uitsterven en geheel verdwijnen. De Amerikanen van San Francisco zullen er met om treuren, maar zich haasten al die onooglijke duiventillen op te ruimen, om ze te doen vervangen door hunne gala-gebouwen. De beschaving zal er zeker bij winnen; de reiziger, die er op uit is een schilderachtig plekje te zoeken, kan er slechts bij verliezen.