De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

De Slachtoffers der Wetenschap.
(Vervolg.)

Hoe nader wij komen aan den nieuweren tijd, des te meer zien wij deze ontdekkingen den stoot geven tot nieuwe onderzoekingstochten.

Eerst opent Amerika, van het Noorden tot het Zuiden der wereld, eene breede baan; straks doemt het groote vasteland van Australië op, met de eilanden der Stille Zuidzee, en ook het geheimzinnig Afrika, het groote vraagstuk van zoovele eeuwen, opent zijne poorten voor de beschaafde wereld. Eindelijk zijn het slechts de twee polen, die, ten Zuiden en ten Noorden door ondoordringbaar ijs versperd, alle menschelijk onderzoek tarten.

De Poolstreken, die als het ware de spil der aarde aan hare uiteinde omgeven, maken thans een punt uit van volhardend onderzoek. Engeland, Zweden en Nederland stoomen en zeilen er heen om land en zee te onderzoeken. Met name is het de noordpool, dien men meer en meer zoekt te naderen. Thans heeft Nordenskjöld een weg gevonden noordwaarts naar China. Eeuwen reeds geleden is deze met zelfverloochening en moed gezocht.

De weg, die naar den noordpool voert, is omzoomd met de lijken der helden, die gestorven zijn. Ook de Nederlanders behooren tot de eerste Noordpoolvaarders en hebben er hunne helden bij verloren, martelaren voor het vaderland en voor den vooruitgang. Balthazar Moucheron, van Middelburg, vatte het plan op - een plan reeds door de Engelschen geopperd, maar opgegeven - om den noordelijken doortocht te zoeken naar China en Indië. Zijn plan leidde tot het uitrusten van een klein eskader onder Cornelis Cornelisz Nay, van Enkhuizen, en Willem Barentz. Zij zouden beproeven benoorden Novaja Zemlya een open vaarwater te vinden. De schepen scheidden zich van elkander en Barentz verkende de westkust van het genoemde eiland tot aan kaap Nassau. Hier stiet hij op het ijs en keerde terug. Nay was voortgedrongen door de zeestraat bezuiden Waigatsj, die hij ‘Straat Nassau’ noemde, en zeilde de Kara-Zee in; in de meening dat hij het open vaarwater naar China al gevonden had, keerde hij met de blijde tijding naar het vaderland terug, te gelijk met Barentz, dien hij op den terugweg ontmoette. Na een mislukten tocht in 1595, werd in 1596 door de stad Amsterdam een derde tocht uitgerust onder Jacob van Heemskerk, Willem Barentz en Jan Cornelis Rijp. Op dezen tocht ontdekten onze zeevaarders Spitsbergen, 't welk zij voor Groenland hielden en zeilden westelijk op tot 79° 30'; maar al spoedig gingen de twee schepen elk zijn eigen weg. Rijp wilde rechtstreeks naar het Oosten doordringen, Barentz Novaja Zemlya aandoen, doch Rijp keerde onverrichter zake naar het vaderland terug. Barentz bereikte zijn doel en voer de westkust van Novaja Zemlya in noordelijke richting langs en de Noordkaap om. Toen hij verder oostwaarts op wilde, werd hij door het drijfijs genoodzaakt aan de Oostkust van hef eiland een bocht binnen te

[p. 36]

loopen, waar hij overwinterde. Hier verduurden de reisgenooten de bitterste koude. 't Was de eerste poolwinter, die door Europeanen werd doorgebracht. Één der tochtgenooten, Gerrit de Veer, heeft al dit lijden beschreven, en niemand zal zonder aandoening het eenvoudig en verheven naïeve verhaal dezer overwintering lezen. Zij bouwden zich eene houten hut, het zoogenaamde ‘Behouden Huijs’, sleepten er in wat hun dienstig kon zijn, rookten er hunne pijp, aten er hun smakeloos geworden proviand of de met levensgevaar geschoten beren, maar verloren, onder al den kommer, hunne goede luim niet, al zaten zij ook acht maanden lang in duisternis en al hoorden zij ook niets dan het doffe, sombere gehuil van den storm. De ontbering klom dag aan dag. Eindelijk, den 14^den Juni, braken de reizigers in twee open booten, die zij zelven gebouwd hadden, door het ijs, zeilden de open zee in en ontmoetten Rijp, die in November met hen in het vaderland terugkwam.

koningstijgers in hun leger, naar de schilderij van paul mey rheim.

Den 20^sten Juni was Barentz overleden, het oog op de kaart en de plannen van den terug-

[p. 37]

voor de eerste maal naar school te stamboel, naar de schets van b. tschobantan.

[p. 38]

tocht met zijne mannen besprekend. ‘Mij dunkt, het zal met mij niet lang meer duren!’ Zoo sprak eenige oogenblikken voor zijn dood de moedige man, - man niet van woorden, maar van daden, eenvoudig in zijne plichtsbetrachting en in zijn sterven. 't Leek dit kloeke geslacht volkomen natuurlijk, dat het tot in Juni schip en lading in het ijs bleef bewaken en zijn leven er voor zette. Het sterft niet als een held in een melodrama, maar gaat stil heen in de groote rust, held door moed, en nog eens, held door zijn eenvoud.

Bij het vertrek uit het ‘Behouden Huijs’ had Barentz een stuk opgesteld, een klein cedelken, waarop echter meer stond dan in menig boek. Het bevatte het korte verhaal van de lotgevallen der reisgenooten Men deed het in een kruithoorn en hing het op in den schoorsteen, ‘op avontuer offer yemant na hen quame, dat dien weten mocht, wat hun bejegent was en hoe 't hen gegaan hadde.’

Barentz' ‘Behouden Huijs’ bleef op het strand van de IJshaven niet minder dan 278 jaren verlaten en onopgemerkt staan. Doch den 7^den September 1871 kwam er ‘yemand na hen’, - het was de Noorsche kapitein Carlsen. Hij vond de overblijfselen van het huis nog overeind staan: de slaapplaatsen, de hollandsche klok, hellebaarden, musketten, tafelgereedschap, alles, zooals De Veer het beschreven had. Met eerbied trad de Noor de eenzame hut binnen, waarboven zooveel storm was heengegaan, waarbinnen zulke moedige en trouwe harten geklopt hadden. Carlsen nam eenige zaken mee, die door een Engelschman, later door het Nederlandsche gouvernement werden overgenomen. Vijf jaren later kwam Charles Gardiner, een Engelschman, op Novaja Zemlya en bracht eene tweede lading voorwerpen mee, die de edelmoedige vinder aan Nederland ten geschenke gaf. Thans prijken deze onwaardeerbare overblijfselen in Den Haag, in de modelkamers der koninklijke marine, blijvende lijdens- en zegeteekenen van Hollands voorgeslacht, blijvende vingerwijzingen voor het nageslacht.

In den aanvang van de zeventiende eeuw zeilde een Engelsch zeevaarder, Henry Hudson genaamd, met een klein vaartuig de oostkust van Groenland langs, en kreeg een deel van Spitsbergen, door hem Nieuw-Land genaamd, in het gezicht. In Amerika ontdekte hij de rivier en de baai, die thans zijn naam dragen. Ontzettend was zijn levenseinde. Hij was nauwelijks eene nieuwe baai van Noord-Amerika ingevaren, of, ten gevolge van den langen duur der reis, begonnen de levensmiddelen te ontbreken. Het scheepsvolk kwam in opstand en de kapitein werd, met zijn zoon en een paar matrozen, in eene sloep aan de golven prijs gegeven. Men heeft nimmer iets van de ongelukkigen vernomen, die laaghaartig verzaakt en verraden werden.

(Wordt voortgezet.)