De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

[p. 25]

[Nummer 4]

Onze gravures.

Kardinaal Rampolla.

kardinaal rampolla, Staatssecretaris van Paus Leo XIII.

Kardinaal Marchese Rampolla del Tindaro, de opvolger van kardinaal Jacobini als staatssecretaris van den Paus, werd den 17ⁿ Augustus 1843 te Palizi op Sicilië geboren. Hij voltooide zijne theologische studiën in het Collegium Capranica en aan de Academia dei nobili ecclesiastici te Rome. In het jaar 1875 vergezelde Mgr. Rampolla den aartsbisschop-kardinaal Giovanni Simeoni, die tot pauselijk nuntius te Madrid benoemd was, en hij bleef in de hoofdstad van Spanje als zaakgelastigde van den H. Stoel, nadat Simeoni reeds in 1876 kardinaal Antonelli als pauselijk staatssecretaris was opgevolgd. In 1877 eveneens naar Rome teruggeroepen, werd Mgr. Rampolla belast met het secretariaat der aangelegenheden van den Oosterschen ritus en later vereerd met het nog gewichtiger secretariaat der buitengewone kerkelijke aangelegenheden. In 1882 werd hem de nun ciatuur in Madrid toevertrouwd, die hij bekleedde tot Leo XIII hem den 16ⁿ Juni ll., in plaats van den overleden kardinaal Jacobini, tot zijn staatssecretaris benoemde.

Lang had de nederigheid van den waardigen prelaat zich verzet tegen de hooge eer en groote verantwoordelijkheid, die hem te beurt vielen. De ware verdienste wantrouwt dikwijls eigen kracht. Eindelijk besloot hij uit geest van gehoorzaamheid, zooals hij uitdrukkelijk verklaarde, de zware lasten van het secretariaat op zich te nemen. Inderdaad, de post, dien hij bekleedt, is zwaar en de verantwoordelijkheid er van is vooral allergewichtigst in deze dagen, waarin de invloed van den H. Stoel met den dag aangroeit en de Paus als scheidsrechter wordt opgeroepen in de gewichtigste algemeene staatkundige vraagstukken. Geen wonder dus zoo kardinaal Rampolla lang geaarzeld heeft de hoogste bedieningen aan het hof des Pausen te aanvaarden. De kardinaal bevond zich nog te Madrid, toen de H. Vader hem de eerste maal de aanbieding deed van de hooge waardigheid. Mgr. Rampolla verontschuldigde zich, en met zooveel meer grond omdat zijne gezondheid op dat oogenblik inderdaad te wenschen overliet. De Paus heeft zijn aanzoek herhaald, getrouw aan zijne gewoonte om een voornemen, dat hij rijp overwogen en vastgesteld heeft niet op te geven. Ook heeft de kardinaal Rampolla, wiens gezondheid een gunstiger keer nam, zich gewonnen gegeven.

De keuze van den H. Vader is in alle opzichten zijne hooge wijsheid en schrander doorzicht waardig. Al is de last zwaar, men moet erkennen dat Zijne Eminentie kardinaal Rampolla buitengewone hoedanigheden bezit, die hem in staat stellen zich goed te kwijten van de gewichtige taak. Door zijne geboorte en zijne opvoeding is hij een volmaakt toonbeeld van den waren edelman: het is een man van aangenamen en hoogst beschaafden omgang. De betrekkelijk jeugdige leeftijd, waarin hij een werkkring aanvaardt, die frissche krachten vereischt, belooft veel voor de toekomst. Kardinaal Rampolla neemt bij zijne verschijning iedereen in; zijn mannelijk gelaat teekent scherpzinnigheid en bescheidenheid. Aan deze uiterlijke hoedanigheden, voor iemand in zijne omstandigheden reeds van groote waarde, vereenigt hij de hoogste gaven van geest en hart, gerijpt door ondervinding en studie. Men kan deze lofspraak voltooien door te zeggen dat, zoo er iemand is, die hem deze eigenschappen niet toekent, hij dit zelf is.

Men beweert dat de keuze van Leo XIII vooral op kardinaal Rampolla viel, nadat deze door zijne bemiddeling in de zaak der Carolinen-eilanden zulke sprekende bewijzen van staatm[a]nskunst had gegeven bij de tusschenkomst des Pausen in dit vraagstuk.

Leo XIII waardeerde bovendien in kardinaal Rampolla zijn ongewonen ijver om de politieke partijen in Spanje tot elkander te brengen.

Dankbaar is dan ook de herinnering, die deze in Madrid heeft nagelaten. Hij heeft er den eerbied voor het koninklijk gezag bevestigd, het episcopaat is meer dan ooit in eenheid verbonden, de vrede en eendracht onder de oprechte katholieken zijn er grootendeels zijn werk.

Dit alles maakt kardinaal Rampolla tot een waardig helper bij de verheven plannen van den H. Vader.

De H. Rochus.

Op den 16^en Augustus viert de katholieke Kerk den feestdag van den H. Rochus. Naar aanleiding hiervan geven we de afbeelding van dezen heilige naar de teekening van Yan d' Argent.

De H Rochus werd geboren te Montpellier in het zonnig Zuiden van Frankrijk ten jare

[p. 26]

1295. Hij behoorde tot eene rijke familie. Op den leeftijd van 20 jaar werd hij door de genade getroffen, gaf zijne goederen aan de armen, nam het kleed der pelgrims aan en vertrok naar Italië. Dit land werd in de middeleeuwen dikwijls door den pest geteisterd. Ook nu verwoestte die schromelijke plaag deze landstreek. Rochus wijdde zich geheel aan de verpleging der pestlijders, en genas op zijnen weg vele zieken door zijne opoffering en zelfverloochenende toewijding. Vooral te Rome was hij een reddende engel, en genezend, vertroostend en biddend ging hij rond in de bezochte stad. Toen hij te Placentia zelf door de vreeselijke ziekte was aangetast, ging hij zich verbergen in de woestijn om de besmetting niet te verspreiden. Rochus zou zonder hulp gestorven zijn, indien de hond van een reizend edelman zijn meester niet tot hem hadde gevoerd. Deze, Gothard genaamd, gedachtig aan het voorschrift der christelijke liefde, kwam tot den heiligen man, verpleegde hem even liefderijk als hij de kranken had verzorgd en slaagde er in zijn herstel te bewerken. De H. Rochus keerde eenige jaren later in zijn vaderland terug, dat toen onder de rampen van een burgeroorlog zuchtte, - in de dertiende eeuw werd het Zuiden van Frankrijk in rep en roer gebracht door de Albigensen, eene dweepzieke sekte.

Rochus werd door zijne landgenooten met ondank beloond, gevangen en als spion gekerkerd. Hij stierf kort daarna in zijne gevangenis ten jare 1327.

Het graafschap Zutfen.

Evenals België in Brugge, Leuven en Yperen zijne steden heeft, wier monumenten en kunstschatten van voormalige grootheid en bloei getuigen, zoo heeft bijna elk land zekere gemeenten of streken, die in het verleden in staatkunde, handel of nijverheid uitschitterden. Ook Zutfen was in den tijd der Hanse eene vermaarde plaats, wier handelswelvaart haar het rijke Zutfen deed noemen. Thans is het een stadje van derden rang, maar nog verrijkt met kenteekens van vervlogen bloei en gelegen in dit gedeelte van Nederland, dat zich het meest door bevallige natuurtafereelen onderscheidt. De inwoners hebben daar een gansch eigenaardigen tongval, door Cremer in zijne Betuwsche novellen tot over Hollands grenzen bekend gemaakt. Wij hebben gemeend, na de gezichten van Brugge, den lezer niet ten onpas eenige fraaie teekeningen te kunnen aanbieden van de stad, die in de weelderige middeleeuwen aan de oevers van den Ysel en de Berkel, eene gelijke, ofschoon dan ook minder belangrijke rol, als Vlaanderens hoofdstad vervulde. Voorname historische bijzonderheden zijn wel is waar niet verbonden aan de plaatsen, door onze fraaie samenstelling voorgesteld, maar ieder zal het met ons eens zijn de aantrekkelijkheid te roemen van die welgeslaagde groep schilderachtige gezichten.

De kanonnen koning Alfred Krupp.

Onze tegenwoordige tijd, die het voorrecht heeft zijne spoorwegkoningen en zijne mijnkoningen te bezitten, telde tot voor weinige dagen ook een kanonnenkoning, den vermaarden fabrikant Alfred Krupp, eigenaar van de uitgestrekte werkhuizen te Essen, waarin het oorlogstuig van het beschaafde Europa wordt vervaardigd.

Van welke groote beteekenis heden ten dage de nijverheid is, tot welke verbazende hoogte die tak van bestaan door noeste vlijt en wilskracht kan worden gebracht, bewees deze wereldberoemde fabrikant, die in het begin van Juli overleed. Fabelachtige cijfers worden genoemd bij de statistieken zijner kanonnenfabrieken, onwillekeurig komt de wensch bij ons op, als we op deze overgroote getallen staren, dat die schatten mochten worden besteed aan de kunsten en gaven des vredes. Maar als het waar is dat de oorlog een noodzakelijk kwaad blijft, dan zullen we zonder meer een vluchtigen blik slaan in de monsterinrichting van den grooten industriëel.

Vooreerst bieden we onzen lezers zijn portret aan; daaruit spreekt reeds een geheel karakter: de man van ijzer en staal, de onvermoeide arbeider. Eene treffende vergelijking van hetgeen die man was en van wat hij alleen door eigen wilskracht en wonderbare vasthoudendheid werd, toont ons zijn geboortehuis, waarvan we mede eene afbeelding geven en de prachtige ‘Hugel’ het huis, waarin hij stierf, en dat hem door zijn vriend, den keizer van Duitschland, werd geschonken. Krupp's vader liet de kleine fabriek zonder werk en met schulden bezwaard achter; wat hij van de nalatenschap maakte, bewijst de fabriekstad, die tot enkele jaren voor zijn dood onder zijne leiding stond en waarvan twee onzer gravures een denkbeeld geven.

Zijn zoon Frederik, die hem voor een paar jaren opvolgde in het bestuur van wat Alfred Krupp zijne stichting kon noemen, van wat hij met zwoegen en tobben en een stalen geduld na slapelooze nachten tot stand had gebracht, vond heel wat meer dan het eenvoudige huisje, waarin vijftig jaar geleden de zaak met twee werklieden was opgezet; want niet minder dan 25.000 werklieden vinden thans in de fabriek arbeid en brood. Met zelfvoldoening moet de krachtige vader in de laatste dagen zijns levens van uit de villa ‘Hugel’ die tegenover vermeld gebouwtje staat, neergezien hebben op het werk zijner handen. Geen wonder dat de man, die zoo geslaafd had in zijn leven, maar noode ter ruste ging en aan Bismarkcs lijfarts Schweniger een millioen Mark bood, zoo hij zijn geknakt leven voor tien jaren verlengde. Maar de onverbiddelijke dood, nog krachtiger werkman dan hij, heeft hem niet gespaard.

Slaan we thans in 't voorbijgaan een blik op zijne stichting. Essen is gelegen aan de lijn van Keulen naar Berlijn, en ieder reiziger ziet met verbazing naar de ontzaggelijke bergen steenkolen, verroest ijzer en erts als hij er langs spoort. Achter die sombere hoogten ligt de uitgestrekte fabriek. Een dikke rook hangt dag en nacht over de landstreek, alles wordt bezoedeld door het roet, en men denkt zich eensklaps verplaatst in eene der fabriekswijken van het nevelige Londen, zoo grauw ziet de lucht, zoo benauwd is de dampkring, waar de cyclopen der moderne reuzenwereld hunne smidse hebben opgericht.

De ondoordringbare sluier van steenkolendamp en stofdeeltjes zou voldoende zijn om den toerist af te schrikken van een bezoek aan de fabrieken maar de voorzichtige Krupp, die er ook eene soort van staatkunde op na hield, had nog een beter middel, om het rijk, waarvan hij koning was, voor spionnen te bewaren, want hij liet zich niet gaarne in de kaarten zien en was bevreesd voor concurrentie als de kleinste winkelier. De geheele fabriek is van muren omringd, als was het een echt Klein-China. De werklieden komen een voor een binnen en gaan voorbij vertrouwde portiers; heeft men geen bewijs van toegang, wat daarenboven niet wordt afgegeven dan aan de vaste werklieden, waarvan er veel binnen de muren der fabriek wonen, dan is het onmogelijk de fabriek te bezoeken. Krupp vreesde zoozeer dat men hem het geheim van zijne fabriek zou afzien, dat wanneer een zijner vorstelijke klanten de fabriek kwam bezoeken, hij dien zelfs verzocht alleen binnen te gaan; het vorstelijk gevolg, waaronder hij altijd een technicus of mechanicus verborgen meende, kon dan feestelijk aan de poort blijven staan.

Maar toch was er wel een middeltje op, want wat blijft er verborgen voor een echten reporter, den argus onzer dagbladenwereld? Sprak zoo'n verslaggever dan bovendien nog vloeiend Duitsch en had hij er slag van zich des noods te vermommen als een smidsgezel, dan had hij kans. Hij trachtte dan het werkpak en de toegangskaart van een der arbeiders te krijgen en: Krupp had geene geheimen meer. Eerst jaren later kwam dan het bedrog door eigen bekentenis uit. Voor een pot bier en een paar Mark op eens geïmproviseerd tot machinist, heeft menig handig dagbladcorrespondent op zijn gemak de verborgenheden van dezen nieuwerwetschen Etna kunnen bespieden. Later lag de schuldige, die hem geholpen had, natuurlijk altijd op het kerkhof.

Twee reusachtige stoomhamers doen den grond aanhoudend dreunen: de eene heet Unser Fritz, de andere Max. Unser Fritz een hamer, ter hoogte van 60 meters, weegt niet minder dan 1000 ton en valt neer op een blok, die ten volle 20.000 ton gewicht haalt. Op een der pijlers, die den hamer ondersteunen, staat: Fritz nur immer druff, wat men het best kan vertalen door: Frits, sla er maar op. Dit opschrift dagteekent van het bezoek des Duitschen keizers, dat deze in 1877 aan de fabriek bracht.

De anecdote aan dien naam verbonden is aardig genoeg om hier verteld te worden. Zij kenmerkt drie menschen: den keizer, den fabrikant en den werkman. De keizer had alles bezichtigd en vooral de reusachtige stoomhamer, die slechts door één man werd bestuurd, maakte grooten indruk op den vorst, die wist wat er soms van de bekwaamheid van een persoon in het besturen van groote machines, zooals ook de machine van het Duitsche rijk, wordt gevergd. De handige machinist, die zich bij het hooge bezoek weinig op zijn gemak gevoelde en de klak verlegen in de handen ronddraaide, werd door Krupp aldus voorgesteld: ‘Ackerman, sire, bestuurt den hamer met zooveel vastheid, dat men zonder vrees de hand of een klein broos voorwerp op het aanbeeld kan leggen, wanneer hij den hamer laat vallen. Hij is er zeker van ééne streep boven het voorwerp te blijven, want die gezel heeft een juist oog en nog vaster hand aan den hefboom.’

‘Met eene menschenhand zullen we de proef maar niet nemen,’ meende keizer Wilhelm, ‘maar we zullen het wagen met mijne horloge.’ De keizer reikte toen zijn kostbaar uurwerk aan den bescheiden werkman, die nog meer verlegen werd door den lof, waarmede men van hem sprak. De machinist aarzelde, maar Krupp moedigde hem aan met de woorden: Fritz nur immer druff: ‘Ga uw gang, Frits.’

Daar trilden en knetterden en glommen de drijfriemen, de stoom stampte bruisend en sissend door den cylinder, de reusachtige stoomhamer verhief zich eenige meters, daalde toen met duizelende snelheid naar beneden en.... hing op een paar millimeters afstands van het uurwerk, in zijn centenaarszwaren val gestuit, door een gevoelloozen druk van 's werkmans bekwame hand.

Ackermann wilde de horloge aan den keizer teruggeven. ‘Neen,’ sprak deze, ‘het uurwerk is uw eigendom tot herinnering aan dit bewijs van uwe bekwaamheid.’ De verbaasde werkman wist niet hoe zijn dank te betuigen en hield het geschenk in de uitgestoken hand. ‘Ik zal het zoolang voor u bewaren,’ sprak Krupp. Een uur na 's keizers vertrek bracht hij de horloge weder aan den machinist terug, maar gewikkeld in eene banknoot van duizend Mark. Zoo wist hij als patroon zijne mannen te winnen; maar meer nog pleit het voor den fabrikant, dat hij na zijn dood 100.000 Mark aan zijn werkvolk vermaakte

De tweede hamer ‘Max’ draagt ook een opschrift; het klinkt laconischer: ‘Werk!’ is het krachtige woord.

Naast deze twee reuzen van hunne soort bewaart men nog de eerste voorhamers, te Essen misschien wel door den patroon zelf als voorslaander enkele malen gebruikt, al was het maar om zijn werkvolk voor te gaan, want ieder meester moet het best zijn vak verstaan, en desnoods zijne ondergeschikten een lesje kunnen geven. Bovendien heeft men eene prachtige verzameling kanonnen in de fabriek.

[p. 27]

In eene galerij vindt men de modellen van alle bestaande kanonnen, wat verder eene geheele retrospectieve verzameling mortieren, die in 1884 een bitter slecht figuur maakte, naast een kanon van 10 meters lengte. Sinds is men nog vooruitgegaan, want in 1886 werd er nog een grooter kanon gegoten, een stuk namelijk van 15 meters lang. Weer eene andere merkwaardige galerij bevat de modellen der luxe-kanonnen, die te Essen gegoten worden op last der regeering en die door den keizer aan de vreemde vorsten ten geschenke werden gegeven.

Als de kanonnen gegoten zijn, worden zij gepolijst en beproefd in tegenwoordigheid van Duitsche officieren. De stukken, die het verst dragen, ondergaan dit onderzoek in Dulmmeln, waar de inrichting eene schietbaan bezit van meer dan 7 kilometers.

Voor andere stukken van kleiner kaliber heeft men een tunnel gegraven; de proeven er van geschieden onder den grond. Elke drie maanden moet het onderaardsch terrein opnieuw betimmerd worden, en niettegenstaande men die maatregelen volhoudt, vreest men eerstdaags eene instorting. Het kannonen gieten is een der voornaamste takken der industrie te Essen, maar er worden ook spoorstaven gemaakt, wielen en plaatijzer voor pantserbekleeding.

Krupp heeft veel gedaan om het lot zijner werklieden te verbeteren, hij heeft hen in de gelegenheid gesteld eigenaar te worden van een huisje; daarvoor houdt hij een zeer klein deel van hun werkloon af. Kleederen, voorwerpen van dagelijksche behoeften en eetwaren zijn tegen den inkoopprijs in de werkplaatsen verkrijgbaar gesteld.

De bloei der fabrieken verzekert het bestaan van minstens 60.000 personen. Krupp werd door den koning van Pruisen tot geheim-handelsraad benoemd. In 1864 weigerde hij in den adelstand verheven te worden.

Als bijzonderheid dient nog gezegd dat Krupp voor eigen rekening ten behoeve der werklieden heeft opgericht: verscheiden ververschingslokalen, een hotel, drie bierhallen, een seltserwaterfabriek, een stoommolen en bakkerijen. De bruto ontvangst der ververschingslokalen bedraagt nagenoeg 225.000 mark in de maand.

In 1873 stelde de fabriek reeds 8000 arbeiderswoningen beschikbaar. Een ziekenhuis bevat 100 en een lazareth voor besmettelijke ziekten 120 bedden. De brandweer der fabriek bestaat uit 70 man en de wacht wordt waargenomen door 166 man. Het eigen telegraaf telt 35 staties!

Cijfers als hier worden aangehaald zijn welsprekend. De hooge vlucht, die de werkplaatsen genomen hebben, is vooral te danken aan de geestkracht van den stichter. Of men 't al betreurt dat zulke krachten op zoo'n wijze dienstbaar gemaakt worden aan het vernielingselement bij uitnemendheid, het moordend geschut, men moet bekennen dat de inrichting dezer werkplaatsen inderdaad voorbeeldig is en zich troosten met de gedachte, dat zij duizenden een bestaan geven.

In alle geval was Alfred Krupp, die van niet veel meer dan gewoon werkman het zoover bracht als wij zagen, in zijne soort een groot man, die onze hulde verdient.