De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 4

[p. 17]

[Nummer 3]

Onze gravures.

Keizer Maximiliaan en Albrecht Durer.

keizer maximiliaan en albrecht dürer, naar de schilderij van albrecht dürer.

Albrecht Dürer is een heldendichter in kleuren, in wiens stukken men naast de laatste sporen der naïeve middeleeuwsche kunst, de stoute vlucht der veldwinnende Renaissance vindt. Deze stichter der nieuwere school, wiens levensgeschiedenis en kunststukken eene geheel afzonderlijke studie zouden eischen, genoot de gunst van vorsten en hooggeplaatste tijdgenooten. Tot onderwerp van zijne schilderij koos Koller het bezoek van keizer Maximiliaan aan Dürers werk, bij welke gelegenheid gebeurde wat de moderne schilder ter eere van zijn oudere en meerdere in de kunst op het doek bracht. Dürer stond op eene ladder en was bezig met de fresco's eener kerk, toen de keizer met gevolg binnentrad om zijn arbeid te bewonderen. Als de vorst dicht bij den schilder, die met zijn werk voortging, genaderd was, wilde het ongeluk dat de trap wankelde, waarop de meester stond. Met eigen hand behoedde toen de keizer den gevierden kunstenaar voor een val, door met vasten greep de ladder tegen te houden. Koller heeft dezen trek, die Albrecht Dürer zoozeer als Maximiliaan vereert, uitstekend voorgesteld. De schilder is door zijne standplaats, maar vooral door zijn zoo dikwijls afgebeeld portret gemakkelijk herkenbaar. Ook Maximiliaan is ons uit de geschiedenis eveneens niet vreemd. De hoofdgroep met de edelingen van het gevolg en de vrouwen ter rechterzijde vormen te zamen eene episode uit het begin der Renaissance, die uitmunt door lokale kleur en juiste teekening.

Vischmijning te Blankenberghe

In onze groote openbare Museums kan men opmerken dat onze oude schilders, als zij eene vischmarkt tot onderwerp van hun tafereel kozen, meer op het oog hadden naast eene of twee goedbehandelde figuren zeer veel en erg aanlokkelijken visch te schilderen. Zoo werden hunne doeken of paneelen veeleer kramen met vetten zalm of blanken rog, zilveren spiering of kabeljauw, afgemaaid om van te water-

[p. 18]

tanden, en vanwaar de vischlucht u tegen kwam.

Franz Skarbina, een hedendaagsche schilder, heeft zich hoogere eischen gesteld. Hij heeft de wereld in het klein, die men eene vischmijning noemt, aanschouwelijk willen voorstellen en het is hem volkomen gelukt. De visch, het hoofddeel der compositie, is volop aangebracht en vele prachtexemplaren van de meest gewilde soorten liggen er te spartelen, terwijl de bruingebrande Vlaamsche visschers nog met manden vol nieuwen voorraad aandragen. De hoofdpersoon van het tooneeltje is de roeper, die zijn vak verstaat en zijn eentonig opdreunen met de noodige kwinkslagen weet te kruiden. Hij kent zijn volk zoo goed van binnen als van buiten. Die dikke rentenier met zijne klak op het hoofd, in hemdsmouwen, en met de handen vastberaden in de broekzakken, is gewoon op vastendagen zelf zijne inkoopen te doen; want dan houdt hij van wat goeds. De roeper weet echter dat hij een half franksken als een stuksken zijner ziel aanziet, en de klerk heeft er inwendig pleizier in, dat die lekkerbek naast hem zich staat te ergeren over de duurte van den visch. Al de personen van het woelig marktpleintje volgen met aandacht den loop der vischprijzen, die soms erg wispelturig zijn, zelfs op eene plaats als Blankenberghe. Zij, die er hun dagelijksch brood uit moeten halen, haken naar het oogenblik dat zij een zootje voor kleingeld bemachtigen kunnen en lukt de koop, dan dragen zij hem snel in triomf weg om er zoo gauw mogelijk een goed winstje van te maken.

De meesten hebben belang bij hetgeen er omgaat en ieder zoekt op zijne manier zijn voordeel, zoowel de opkoopers als de huismoeders, die met eene kleine partij tevreden zijn. De echt Vlaamsche typen, waaronder vooral die van 't visschersvolk zelf, zijn goed weergegeven op ons levendig markttooneel, waarvan het ouderwetsche vischverkoophuis een recht eigenaardigen achtergrond vormt. Franz Skarbina heeft het volksleven ten onzent met het oog van een scherp waarnemer afgekeken.

Speckbacher.

‘Speckbacher’ is de titel van Defreggers meesterstuk, waarmee hij voor goed zich zelven voor alle tijden een monument stichtte. Dit heerlijke doek vereeuwigt eene episode uit den vrijheidsoorlog van Tirol in het jaar 1809. De koene bergbewoners, in de krachtige lucht hunner hooglanden opgegroeid tot ernstige mannen, met stalen spieren en ruime vrije harten, wilden niets weten van overweldiging. Al boog zich Europa onder den ijzeren hiel van den Corsikaan, de bergbewoners van het hooge en vrije Tirol verzetten zich tegen overmachtig geweld, onder aanvoering hunner helden. De besten onder hen, Andreas Hofer en Speckbacher, worden nog steeds met bewondering genoemd als de worsteling der weinige dapperen tegen de reuzenmachten van den veroveraar in herinnering worden gebracht.

Over Andreas Hofer hebben we reeds vroeger gesproken. Speckbacher werd geboren op eene hofstede van de gemeente Tersens, tusschen Innsbrück en Hall. Zijne ouders waren vermogend. Hij bracht zijne jeugd door met het jagen op gemzen en bergwild en maakte zich beroemd door zijn scherpen blik, zijne vaste hand, kracht en behendigheid. Sinds jaren reeds een vertrouweling van Hofer stond hij deze ter zijde bij den opstand. Op den 12ⁿ April van 't jaar 1809, den dag waarop de opstand moest losbarsten, overviel hij het Beiersche garnizoen van de stad Hall en nam hij, met behulp van Jos. Staub, een inwoner van Hall, de van Innsbrück gevluchte cavalerie gevangen. Hij muntte echter bijzonder uit in het gevecht van 25 en 29 Mei, waardoor Innsbrück en geheel Tirol opnieuw werd bevrijd. Zijn tienjarige zoon bleef hem gedurig ter zijde. Niet minder moed en groote bekwaamheid legde hij bij de blokkade van Küsstein aan den dag.

Toen de Oostenrijkers, ten gevolge van den wapenstilstand van Znaim, Tirol ontruimden, en dit toch voortging den vijand te bestoken, vocht Speckbacher in de eerste rijen bij de gevechten, die op den 4ⁿ, 6ⁿ en 7ⁿ Augustus geleverd werden. Ook aan den slag bij Innsbrück op den 13ⁿ Augustus, die maarschalk Lefebvre dwong Tirol geheel te verlaten, nam hij een werkzaam deel. Na de derde bevrijding van zijn land, sloot Speckbacher zich met zijne Tirolsche vrijheidshelden aan bij de verdedigers van het Salzburgsche bergland. De 16ⁿ September behaalde hij bij Loser en Lüdenstein verscheidene voordeelen. Hij werd echter den 16ⁿ October bij Melleck verslagen en zijn zoon werd gevangen genomen. Hij zelf ontkwam met de grootste moeite. De afkondiging van den vrede van Weenen verontrustte het zoo vaak misleide Tiroolsche volk. Ook Speckbacher liet zich niet bedriegen en geloofde weder aan het hervatten van den strijd. Hij vluchtte van Alp tot Alp, verborg zich geruimen tijd onder sneeuw en ijs in een hol, bleef daarna zeven weken lang als vogelvrij verklaarde verborgen in zijn eigen stal, tot dat hij eindelijk in Mei 1810 over het gebergte naar Weenen vluchtte. Hier ontving hij een pensioen als overste en de opdracht om eene voor de Tirolers gestichte kolonie te besturen.

Bij het uitbreken van den oorlog in 1813 wist hij zijn geboortegrond weer te bereiken en ofschoon het tot geene beslissende wapenfeiten kwam, bewees hij toch gewichtige diensten. Hij werd tot majoor benoemd en deed na den vrede eene reis naar Londen. Speckbacher stierf na zijn terugkeer in het vaderland te Hall in het jaar 1820. In Tirol leven nog twee zijner kinderen, een zoon en eene dochter, beiden diep in de tachtig jaar oud.

De bij uitstek Tiroolsche schilder Franz Defregger is zelf een zoon der bergen, die tusschen Alpenrozen en gemzen is groot geworden, en tot zijne jongelingsjaren de geiten hoedde op de hellingen der geliefde bergtoppen Hij kent zijn land, met zijn heden en verleden, en de voortbrengselen van zijn frisch penseel zijn meer populair dan die van welken Duitschen schilder ook. Eerst op latere jaren wijdde de geboren kunstenaar, die zich vroeger uit liefhebberij alleen met houtsnijden bezig hield, zijn leven onder degelijke leiding aan de schilderkunst. Nooit echter kwam hij onder den invloed zijner meesters. Als schilder is hij geheel zich zelf. Kracht, frischheid, eenvoud, humor, ernst en waarheid tintelen om beurte uit de verven, die vloeien van zijn veelkleurig palet.

Speckbacher is een van Defreggers best geslaagde tafereelen. Dit doek is een der weinige, die den schilder met een slag wijden tot meester en zijn naam wereldberoemd maken.

Het verdient dit ten volle. Want al de geestdrift van den patriot, van den man, die zijn land liefheeft en kent, is neergelegd in zijne stukken, maar vooal in dit levendig tafereel. Van teekening en kleur is het onberispelijk. De groepeering munt uit door juiste opmerking en onverbeterlijke keuze in de voorgestelde karakters. Wat zegt ge wel van de trouwhartige bergmannen, met ruig behaarde gezichten en breede schouders en teekenend gelaat? In de forsche trekken dier mannen spreekt de liefde tot hun geboortegrond, de haat tegen den tiran en de belangstelling in het woord, dat hen boeit. De hoofpersoon is eene prachtige figuur, een schoone kop met adelaarsneus, doordringend oog, eene flinkgebouwde herculische gestalte met breede borst. Zoo stelt men zich een heldentype, een volksman, een kloek strijder, een trouwhartig vaderlander voor, die kampt voor eene eerlijke zaak. Defregger verdient de populariteit, die hij geniet; het is een kunstenaar, die nooit zijn talent heeft misbruikt en die beurtelings de edelste en zachtste gevoelens opwekt door zijne kunst. Hij heeft recht op onze hulde, want hij vereeuwigt de eenvoudige zeden van zijn land, waar godsdienstzin en eerlijkheid heerschen; hij kweekt er liefde voor het huisgezin en trouw aan oude gebruiken, die de kracht uitmaken van zijn volk.

De ramp te Zug.

Ieder die ooit het voorrecht heeft gehad een reisje door Zwitserland te maken, kent ongetwijfeld het bekoorlijke stadje Zug, dat zich zoo schilderachtig langs den noordoostelijken oever van het Zugnermeer uitstrekt. De hoofdstad toch van het kleinste der Zwitsersche cantons, dat denzelfden naam draagt, vormt met hare eenvoudige kerken, kapellen en kloosters, het ouderwetsche raadhuis en de ringmuren met de zware ronde wachttorens, die het plaatsje een echt middeleeuwsch voorkomen geven, een der belangwekkendste punten van het aantrekkelijke land.

Ook de verdere omgeving met hare oude heerenhuizingen en schoone villa's, te midden van welige boomgaarden, maakt een bijzonder vriendelijken indruk; achter de stad verheft zich de Zugerberg met de beide prachtig gelegen herstellingsoorden Schöutels en Felsenegg en de zoogenaamde Hochwacht, vanwaar men het heerlijkste schouwspel geniet.

Wie van Zürich uit den Rigi bezoeken wil, verlaat te Zug de spoorbaan en slaat den schoonen, rijk afwisselenden straatweg in, die dicht langs den oever van het meer kronkelt, of maakt op een der groote stoomschepen den tocht over het meer tot Arth, de aanvangstatie van de Rigi-tandradbaan.

Het idyllische beeld echter, dat de toerist in zijne herinneringen van het bevallige, vredige Zug bewaart, is in de laatste dagen wreed verwoest door de schrikwekkende tijding van de ramp, die den 5^en Juli ll, geheel onverwacht op de stad neerkwam. Terwijl alles daar, gelijk overal in dit schoone jaargetijde, zich in feesten en vermakelijkheden van allerlei aard, muziek-, turn- en schietwedstrijden verlustigde, werd het bekoorlijke oord op eens in diepen rouw gedompeld.

Het meer verzwolg namelijk eene geheele rij huizen in de voorstad, waarbij ook een aantal menschenlevens verloren gingen. Volgens geloofwaardige mededeelingen van ooggetuigen droeg de ontzettende ramp zich volgenderwijze toe.

In den namiddag van den 5^en Juli, omstreeks half vier, bemerkten eenige arbeiders der stoombooten, dat de nieuw aangelegde kaaimuren zich begonnen te bewegen en te scheuren, waarop de werklieden zich natuurlijk zoo spoedig mogelijk uit de voeten maakten. Het buitengedeelte van de kade spleet midden door en verdween opeens voor een gedeelte in de diepte, een stuk land ter lengte van 80 en ter breedte van 30 voet met zich meesleepend.

Verschrikt kwam eene menigte menschen toegeschoten om te zien wat er plaats had; een dier nieuwsgierigen verdween onvoorziens in de diepte, terwijl de overigen zich slechts met de uiterste krachtsinspanning konden redden. Met luid gekraak verdwenen nu eene scheepstimmerloods, een bewoond huis en eene schuur; de kabels der stoombooten werden met éénen ruk vaneengereten en een vaartuig ver het meer ingeslingerd, juist op het oogenblik dat de passagiers aan boord wilden gaan. De reddingskorpsen ijlden naar de plaats des onheils en vormden eene keten om de aandringende menschenmassa tegen te houden. Uit verscheidene andere bedreigde huizen der voorstad werden intusschen vee en huisraad in veiligheid gebracht; de andere gebouwen achtte men niet meer bedreigd.

Ongelukkig bleek dit vertrouwen al zeer bedrieglijk, want om zeven uur had de grootste instorting plaats. Een wagen met huisraad begon plotseling te verzinken en op hetzelfde oogenblik verdwenen onder vreeselijk gekraak vijftien huizen met een tiental bijgebouwen: het groote hotel Züricherhof, een gebouw van vijf verdiepingen, viel geheel omver, zoodat e[r]

[p. 19]

nog slechts een hoek van den muur op den oever van te zien bleef. Een gebouw, dat er voor stond, verzonk loodrecht, terwijl de overige belendende huizen van den oever naar links overhelden.

Om elf uur volgde de derde instorting, waarbij weder drie huizen in het meer verdwenen, omstreeks anderhalf uur later door nog een gebouw gevolgd.

In het geheel zijn er een en twintig huizen verzwolgen en vier gedeeltelijk verwoest, terwijl elf personen verdronken en nog verscheidene vermist worden. De beide huizenrijen der voorstad liggen met de straat als puinhoopen in het meer, dat ongeveer 150 meters in lengte is toegenomen, zoodat afgebroken muren en daken, balken en kruinen van boomen boven het water uitsteken. De nieuwe kaaimuur, die zich tusschen de beide aanlegplaatsen der stoombooten uitstrekte, is aan de westzijde ongeveer voor de helft verdwenen, ofschoon de westelijke pier geheel ongedeerd is gebleven. De rechtstreeksche en zijdelingsche schade moet meer dan een millioen franks bedragen, terwijl over de zeshonderd menschen van hun dak werden beroofd.

Over de oorzaken der ramp heeft de beroemde geoloog, professor Heim, die onmiddellijk uit Zürich ontboden werd, met eene commissie van deskundigen, na grondig onderzoek het volgende verklaard: De instorting geschiedde niet doordat de bodem ondermijnd was, gelijk men aanvankelijk meende, maar door eene verschuiving van het slijk op den bodem van het meer. Het in den loop der eeuwen door natuur en menschenhand aangehoogde terrein van den oever rust namelijk op den onveiligen slijkbodem en zoodra deze begint te verschuiven, moet natuurlijk de oever met de huizen, die er op staan, in het meer verzinken.

Volgens het gevoelen van professor Heim dreigt er dan ook nog voortdurend gevaar, wijl de scheuren in den bodem en in de huizen zich op sommige plaatsen vermeerderd hebben, zoodat er nog negen en dertig verdere huizen moesten worden ontruimd. Beslissende voorteekenen van groote instortingen bestaan er echter gelukkig niet. De bevolking is allertreurigst gestemd, want het ongeluk is des te grooter wijl de verzonkene huizen wel tegen brand, maar niet tegen eene dergelijke ramp verzekerd waren.

Overigens is Zug reeds tweemaal door een dergelijk onheil getroffen; want op den 6^en Maart 1435 verzonk de Niedere Gasse met zes en twintig huizen, bijgebouwen, ringmuren en torens onder vreeselijk gedruisch in het meer, waarbij zestig menschen om het leven kwamen, en in het jaar 1494 stortten andermaal een aantal huizen in het water. Wanneer men dus de poëzie van het bergland roemt, moet men in dit geval toegeven, dat die van een verschrikkelijken aard is, en zoo de Zwitser het voorrecht heeft, op een heerlijk vaderland te kunnen bogen, moet hij het dikwijls maar al te duur betalen.