De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 3

[p. 257]

[Nummer 33]

Onze gravures.

Maria Stuart.

maria stuart, naar eene tijdens haar leven vervaardigde schilderij.

Den 18 Februari 1887 was het drie honderd jaren geleden dat de schoone en ongelukkige Maria Stuart, Koningin van Schotland, in gevolge een onwettig en onrechtvaardig vonnis, door hare nicht Elisabeth van Engeland onderteekend, op het schavot den marteldood stierf.

Den lezers der Nieuwe Belgische Illustratie zal het zonder twijfel aangenaam zijn heden eene hoogst gelukkig geslaagde gravure te ontvangen van het laatste portret der gehalsrechte Koningin, waarop zij voorgesteld is in de kleeding en den opschik, waarmede zij ter dood ging.

Wij zijn dat portret verschuldigd aan den Eerw. J.A. de Rijk, professor in het Seminarie van Hageveld in Noord-Nederland, een der warmste en kundigste verdedigers der gelasterde martelares, welke geleerde omtrent deze afbeelding het volgende mededeelt:

‘Opmerkelijk zijn de lotgevallen van dit beroemde portret. Het oorspronkelijke schilderstuk is in olieverf, op doek, in volle levens grootte en ten voeten uit. Toen na het roemrijke overlijden van Maria Stuart, hare edeljuffers en dienaren bijna een vol half jaar waren gevangen gehouden op het kasteel Fotheringay, waar men haar ter dood had gebracht, ontvingen zij eindelijk het lang en vurig begeerde verlof om naar Frankrijk te vertrekken. Toen nam eene harer dames, Elisabeth Curle, de wonderschoone afbeelding der vermoorde koningin mede naar het vasteland, en schonk die aan het Schotsch college van Douay, een seminarie tot vorming van Schotsche priesters, sinds de hervorming aldaar opgericht, wijl toen geene katholieke instellingen in Schotland werden geduld. Daar bleef het stuk tot de dagen der Fransche Omwenteling. Gedwongen om te vluchten voor de furie der Jacobijnen, sneden de bewoners van het Seminarie in haast het doek van het schilderijraam, rolden het rondom een houten rol, omwikkelden het nog met stevig omhulsel, en borgen het toen weg in een der hoeken van den reusachtigen schoorsteen in hun refter, waar het niemand in 't oog viel. Van 1794 tot 1815, negentien jaar, bleef het daar verborgen. Nadat de storm der Fransche Revolutie voorbijgetrokken was, kwamen de weinige nog levende leden van het Seminarie terug, zochten hunnen schat en vonden dien onbeschadigd en ongekrenkt: men kan zich hunne vreugde verbeelden!

Na de opheffing van het college van Douay kwam het in 't Schotsche college van Parijs, en ten laatste in dat van Blairs, in Noord-Schotland, het priester-seminarie voor al de Schotsche bisdommen. Daar heb ik het gezien en bewonderd, en door een gelukkigen samenloop van omstandigheden kon ik in het bezit komen eener copie van ten minste het halve lijf, in uitstekende staalgravure. Het is naar deze gravure dat bijgaand portret werd overgenomen door lichtdruk, en derhalve met volkomen nauwkeurigheid. Het is de beste gelijkenis der koningin van Schotland, die er in haar land bestaat.’

Het rampzalige uiteinde van aria Stuart is nagenoeg van algemeene bekendheid.

Minder geweten zijn echter hare levensbijzonderheden en wij achten het daarom van pas hier eene beknopte levensschets van de ongelukkige vorstin mede te deelen:

*_**

Maria Stuart was eene dochter van Jacobus V van Schotland en van Maria van Lotharingen. Zij aanschouwde het levenslicht den 14 December 1542 te Lintlithgow bij Edinburgh, acht dagen vóór den dood van haren vader. Zij was alzoo reeds van in de wieg tot Koningin bestemd, en Hendrik VIII, koning van Engeland, betrachtte daarom hare hand voor zijnen zoon. Dit huwelijk toch zou de zoolang gehoopte vereeniging van Schotland met Engeland tot stand brengen. De Schotsche Protestanten begunstigden het aanzoek van den Engelschen koning, maar de koningin-moeder, eene zuster der Fransche Hertogen van Guise waakte over de belangen der Roomsche Kerk in Schotland en bracht hare dochter in 1548 naar Frankrijk, waar deze in een klooster zorgvuldig opgevoed werd. De jonge Maria onderscheidde zich door schoonheid, bevalligheid en beschaving en trad den 24 April 1558 in

[p. 258]

den echt met den Dauphyn van Frankrijk, later Frans II. Door dit huwelijk droeg zij, behoudens hare rechten op den Engelschen troon, waarvan wij aanstonds gewagen zullen, de kroon van Frankrijk en Schotland.

Reeds in 1561 echter stierf haar echtgenoot en daar zij niet in de gunst stond van Catharina de Medici, maar meer nog omdat zij door de Staten van Schotland aangemaand werd naar haar vaderland weder te keeren, nam zij in Augusti van ditzelfde jaar den terugtocht naar haar geboorteland aan. Ternauwernood was Maria op hare overvaart ontsnapt aan de vloot van Elisabeth, die haar eenen hevigen haat toedroeg, want als kleindochter van Margaretha van Engeland, had Maria zich niet vergenoegd met hare aanspraken op den Engelschen troon, maar zelfs den titel aangenomen van koningin van Engeland. Sedert den dood van haren gemaal had zij echter van dien titel afgezien.

De openbare belijdenis en hulde, die zij haren godsdienst bewees, verbitterden de Schotsche Protestanten en wekten inzonderheid de verontwaardiging op van den hervormer Knox, die in het openbaar als een razende dweeper tegen de zoogezegde lichtzinnige Fransche zeden der koningin uitvoer.

Nadat Maria Stuart het huwelijksaanzoek van den graaf van Leycester, den gunsteling van Elisabeth, had afgewezen, verbond zij zich ten tweede male in den echt met Henry Lord Darnley, den oudsten zoon van graaf Lennox. Hij was Roomsch-Katholiek, jong en schoon, en had, als kleinzoon van Margaretha van Engeland, uit een tweede huwelijk, na Maria de meeste aanspraak op den Engelschen troon. Deze verbintenis was dus onder dit opzicht een staatkundig huwelijk. De Protestanten, opgehitst door Elisabeth en aangevoerd door den onwettigen broeder van Maria, graaf Murray, hadden vruchteloos gepoogd zich oproerig tegen deze echtvereeniging te verzetten, die den 29 Juli 1565 ingezegend werd. Darnley echter was een heerschzuchtige losbol; hij behandelde zijne gemalin met ruwheid en werd deswege door haar met koelheid bejegend. De Protestantsche partijhoofden, die onverpoosd loerden om de koningin in het verderf te storten, maakten van de gewettigde gevoelens van Maria jegens haren onwaardigen echtgenoot gebruik, om dezen tot achterdochtige jaloezij op te wekken. De koningin had namelijk een Italiaanschen virtuoos, Rizzio genaamd, die tevens als secretaris hare geheime briefwisseling voerde met de Roomsch-Katholieke Hoven. Alhoewel Rizzio leelijk, ja misvormd was, deed men den lichtgeloovigen Darnley vermoeden dat deze man de gunsteling was der koningin en men gaf hem den raad den vreemden indringer uit den weg te ruimen.

Den 9 Maart 1566 deed Darnley den ongelukkigen Italiaan in het bijzijn der vorstin door zijne aanhangers doorsteken. Zelfs Protestantsche schrijvers hebben in de laatste jaren Maria Stuart volkomen gezuiverd van den eerloozen laster eener echtschendende liefde voor Rizzio. Het is thans bewezen dat het geld en de kuiperijen van Elisabeth dien laster in het leven riepen en hem door eenen barbaarschen moord op een onschuldigen weerlooze kracht zochten bij te zetten.

Maria herwon weldra het vertrouwen van haren gemaal, die haar de saamgezworenen verried, en nam met hem de wijk naar Dunbar, waar zij een korps getrouwe volgelingen bijeenbracht, weshalve hare vijanden op de vlucht gingen. Den 19^den Juni bracht zij eenen zoon ter wereld, Jacob VI, later als Jacob I Koning van Engeland. Darnley betoonde bij de geboorte zijns zoons niet veel vaderlijke vreugde; hij woonde zelfs den doop niet bij, maar begaf zich naar Glasgow, waar hij aangetast werd door de pokken. De koningin bezocht hem aldaar en nadat hij ter bevordering zijner genezing in een huis op den buiten van Edinburgh overgebracht was, werd hij er door haar met toegenegenheid verpleegd.

In den nacht van den 9 Februari 1567, tijdens eene afwezigheid der koningin, vloog het huis door eene kruitontploffing in de lucht en men vond Darnley en zijne pages ontzield op het veld. De Protestantsche partij beschuldigde de koningin en graaf Bothwell van dat gruwelstuk. Laatstgenoemde werd deswege voor de rechtbank gedaagd, maar vrijgesproken, en ui een document, niet lang geleden in de archieven van Simancas ontdekt, blijkt dat zelfs Elisabeth aan den Spaanschen afgezant bij haar hof onrechtstreeks verklaarde, dat Maria Stuart volkomen onwetend gebleven was van het komplot, waarin de dood van Darnley beraamd werd.

Verwondering zou het dus baren te vernemen, dat Maria reeds den 15 Mei van hetzelfde jaar met Bothwell, beschuldigd van den moord haars man, in den echt trad, indien daarbij niet gemeld werd dat de Calvinisten haar tot dit huwelijk met een hunner geloofsgenooten als het ware gedwongen hadden. ‘Het is overigens nergens bewezen, zegt de Protestantsche geschiedschrijver Hosack, dat Maria ooit eenige liefde voor den onwaardigen Bothwell aan den dag legde.’

Daarbij, die echtverbintenis was beraamd om haar ten val te brengen Men wist het volk daarover tot verontwaardiging op te hitsen; een opstand volgde en Edinburgh werd veroverd. De koningin, die naar Dunbar gevlucht was, maakte zich echter tot tegenstand gereed; doch toen de beide legers den 15 Juni met elkander in aanraking kwamen, werd zij in hechtenis genomen en in het kasteel Lochleven opgesloten. De Lords maakten zich inmiddels meester van het Staatsgezag en roofden de kostbaarheden der koninklijke schatkamer. Bothwell ontsnapte naar Denemarken, waar hij 8 jaren later krankzinnig en in de diepste ellende overleed. Door hare tegenstanders gedwongen, deed de Koningin den 24^sten Juli 1567 afstand van de Kroon ten behoeve van haren zoon, en Murray belastte zich met het regentschap. De jonge George Douglas, die eene edele en reine liefde voor Maria opgevat had, wist haar met beleid uit hare gevangenis te ontvoeren. Op het kasteel Hamilton aangekomen, verklaarde zij, dat men haar enkel door geweld tot afstand van den troon bewogen had, en hare aanhangers verzamelden een korps van 6000 mannen.

Den 15 Mei 1568 behaalde Murray echter eene overwinning op de Koningin en deze ontvlood naar Engeland om Elisabeth's bescherming in te roepen. Dit was op de edelmoedigheid eener tijgerin vertrouwen. De jaloersche Elisabeth deed de schoone Maria Stuart aanstonds in hechtenis nemen, met het inzicht zich van deze gevaarlijke mededingster voor goed te ontmaken. Hiertoe werd eindelijk aanleiding gevonden in de samenzwering van Babington, welke ten doel had Elisabeth uit den weg te ruimen en Maria te bevrijden.

Hoewel Maria daaraan geen deel genomen had, riep men haar in October 1586, na de terechtstelling der saamgezworenen, voor eene commissie van onderzoek, welke haar op gansch onwettige wijze schuldig verklaarde en wegens hoogverraad ter dood veroordeelde. Het Engelsch Parlement bekrachtigde zeer gedwee dit vonnis en al de smeekingen en bedreigingen van Hendrik III van Frankrijk, van het Spaansche Hof en van Maria's zoon, jacobus VI, waren vruchteloos om zijne uitvoering te beletten.

Elisabeth was vast besloten om Maria Stuart te doen sterven, doch zij bleef aarzelen om het doodvonnis te onderteekenen en wel uit vrees, dat èn hare tijdgenooten èn het nageslacht een veroordeelend vonnis over deze daad zouden vellen. Zij hadde liever hare nicht door de handen van sluipmoordenaars zien sterven; doch hoe gewillige dienaars zij ook bezat, geen enkele harer vertrouwelingen wilde zijne handen naar die onschuldige uitsteken. Eindelijk, met gehuichelden weerzin, onderteekende zij de voltrekking van het doodvonnis.

Op den 17 Februari 1587, werd de ongelukkige Maria Stuart in hare gevangenis, het kasteel Fotheringay medegedeeld, dat zij den volgenden morgen om 8 uur ter gerechtsplaats zoude worden gevoerd. Zonder het minste teeken van ontroering ontving zij het bericht.

‘De dag, zoo sprak zij, waarnaar ik zoozeer heb verlangd, is eindelijk aangebroken.

‘Bijna 20 jaren heb ik in den kerker gezucht, mij zelf ten last en zonder eenig nut voor mijnen evenmensch. Ik kan mij geen gelukkiger, geen roemvoller uiteinde denken dan te sterven voor mijn geloof.’ Hare hand op het evangelieboek leggende, sprak zij: ‘God zij mij getuige, dat ik noch den dood van koningin Elisabeth heb beoogd, noch mijn verlangen daarnaar heb kenbaar gemaakt.’

‘De vermaningen van den graaf van Kent om hare ‘papistische bijgeloovigheden’ af te zweren wees zij met de volgende woorden van de hand: ‘In het geloof mijner vaderen verlang ik te sterven.’ Daarop vroeg zij den bijstand van een Katholieken priester in hare laatste oogenblikken, maar ook deze bede werd haar geweigerd. Hare trouwe dienaren braken bij het vernemen der treurige tijding in tranen los, maar zij voegde hun troostend toe:

‘Op het oogenblik is het voor u geen tijd om te weenen, integendeel om u te verheugen; immers na eenige oogenblikken zult gij getuige zijn van de voltooiing van mijn lijden.’ Zij dankte allen voor hunne trouwe gehechtheid, bad hun om vergeving en het weinige, wat zij nog aan kleedingstukken en geld bezat, deelde zij onder hen uit.

Het grootste gedeelte van den laatsten nacht haars levens bracht zij door in gebed en overweging. Bij het aanbreken van den dag verzamelde zij hare getrouwen om zich heen en na een hartelijk afscheid van ieder in 't bijzonder, begaf zij zich, door allen gevolgd, naar hare bidkapel, waar zij voor het altaar neergeknield de gebeden der stervenden verrichtte. Daarna verscheen de sheriff en kondigde haar aan, dat het uur der terechtstelling was geslagen. Zij nam toen het kruisbeeld van het altaar, en met een gelaat, waarop de vrede der ziel te lezen stond, schreed zij met vasten tred en koninklijke majesteit naar de zaal des kasteels, waar zij, als eene misdadige, haar leven van smarten onder beulshanden zoude eindigen. Op het schavot gekomen, ging zij op den zetel zitten, dien men voor haar gereed gesteld had. De graven van Kent en Shrewsbury, afgevaardigden van Elisabeth, plaatsten zich naast haar en Beale, secretaris van den Raad, las het vonnis voor. Maria betuigde nogmaals luide hare onschuld. Daarna verscheen in plaats van een Katholiek priester, dien men haar had geweigerd, de Protestantsche deken van Peterborough, die haar in naam van Koningin Elisabeth verzocht den Katholieken godsdienst af te zweren.

Maria Stuart hoorde niet naar die stem, zij zonk op hare knieën, bad voor de in nood verkeerende Katholieke Kerk, en voor Elisabeth, die zij alles vergaf. Daarna legde zij haar hoofd op het schavot, terwijl zij de woorden sprak. ‘Heer, in uwe handen beveel ik mijnen geest.’ De beul naderde en eerst na den derden slag was het hoofd van het lichaam gescheiden.

Terwijl het hoofd werd omhoog geheven onder het uitspreken der gebruikelijke woorden: ‘God bescherme de koningin Elisabeth! en de Protestantsche deken van Peterborough daaraan toevoegde: ‘en al hare vijanden mogen een gelijk lot ondergaan!’ was er geene enkele stem die antwoordde. ‘Amen.’ De partijgeest en de geloofshaat had plaats moeten maken voor bewondering en medelijden.

Maria Stuart was zes en veertig jaren oud. toen hare ongelukkige loopbaan zoo jammervol eindigde. Moge haar leven ook niet vrij zijn geweest van fouten en gebreken, hare gevangenschap was een voortdurend offer, en haar dood - zelfs hare vijanden zijn gedwongen dit te bekennen - de dood eener heldin, de dood eener heilige.

[p. 259]

De jongste aardbevingen in Frankrijk en Italië.

Van Genua tot Cannes strekt zich eene keten van rotsen uit, die als een natuurlijke scheidsmuur Middel-Europa van Zuid-Europa afsluit. Te Turijn moge men nog sneeuw en fellen vorst achter zich gelaten hebben, zoodra men den laatsten tunnel op de spoorbaan naar Genua voorbij is, bevindt men zich in een land van eeuwige lente. Dit bevoorrechte strookje gronds, door de hooge bergen, die verder landwaarts in gelegen zijn, voor de noordewinden beschut, verheugt zich in een bestendigen zonneschijn en eene lichte droge lucht, welke den geest verruimt en vervroolijkt, evenals de lucht van Attica de geestvermogens der oude Atheners gescherpt moet hebben. Langs de geheele kust der Middellandsche Zee is geen plekje te vinden, waar de toerist zoo tegen koude winden en regenvlagen beveiligd is als in de zoogenaamde Riviera, voornamelijk de streek van Villafranca tot San Remo. Nergens is de plantengroei zoo zuidelijk, ja, zoo tropisch, zou men haast zeggen, als in deze smalle kuststreek, en de nieuwheid van den aanblik dier plantenwereld is dan ook eene der grootste bekoorlijkheden voor de bezoekers uit het Noorden.

De olijf is de voornaamste boom der Riviera en inzonderheid van Mentone. Verder vindt men er pijnboomen en palmen, aloë's en heggen van bloeiende mirten en jasmijnen, rotsen, gloeiende van roode valeriaan en hoekjes vol schitterende anemonen, citroenen en oranjeappels, zoowel in vrucht als in bloesem, en dat alles in Januari!

Geen wonder dus dat de Riviera het geliefkoosd toevluchtsoord is der toeristen van allerlei landaard, maar voornamelijk uit het barre Noorden met zijne eindelooze, sombere winters. Toch is dit paradijs eigenlijk eerst in 1857 ontdekt door den Engelschen predikant Mr. Morgan, die er in een uitvoerig werk de aandacht van het reislustige Europa op gevestigd heeft. Twaalf jaar vóór Morgan de heerlijkheden van Mentone wereldbekend maakte, deed Charles Dickens eene reis naar Nizza over zee en keerde over land langs den beroemden weg van Napoleon terug; maar in zijne reisbeschrijving wordt met geen woord van Mentone gerept: hij kon van de Riviera als toevluchtsoord van zieken, zwakken en herstellenden nog niet spreken, om de eenvoudige reden dat zij als zoodanig nog niet bestond.

Op het oogenblik echter is de Riviera het groote winterverblijf der verschillende nationaliteiten van Europa, zooals Zwitserland aller toevluchtsoord in den zomer is. Er is haast geen dorp in de heele streek, dat niet getracht heeft bezoekers te trekken. De geheele kust is slechts eene aaneenschakeling van lustoorden; Hyères, San Rafael, Cannes, Antibes, Nizza, Monte-Carlo, Mentone, San Remo, en zoo tot Genua toe. Men stelle zich niet voor dat het alleen zieken zijn, die hier gezondheid en nieuwe levenskracht komen opdoen; neen, de heele aristocratische wereld van Londen en Parijs komt hier van het vermoeiende badseizoen uitrusten of zich op een volgend voorbereiden, en de Riviera is niet alleen een herstellings-, maar bovenal een uitspanningsoord. Deze schoone en beroemde streek nu was het tooneel der jongste verschrikkelijke aardbevingen, welke de vermaakzoekende toeristen eensklaps wijd en zijd verstrooiden en deze des te verraderlijker overvielen, daar tot dusver de Riviera steeds van dergelijke rampen verschoond was gebleven. Wel hebben in de laatste jaren tal van aardbevingen gewoed, maar de Riviera had de faam daartegen beveiligd te wezen, hoewel thans uit Weenen op het feit gewezen wordt, dat ‘de welbekende meteorologist Rudolph Falb, reeds vòòr zes weken eene aardbeving in het zuiden van Europa, omstreeks den 22^en Februari voorspeld heeft.’ Nu, van dergelijke achteraankomende profetieën hoort men meer.

De aardbeving, welke al de bezoekers uit de Riviera verdreven en verschillende van de beroemdste lustoorden langs de kust gedeeltelijk verwoest heeft, had plaats in den vroegen morgen van den 23^en op Aschwoensdag, een tijdstip, dat de ramp bijzonder treffend maakte. Met de gebruikelijken feestelijkheden was de carnaval gevierd; duizenden bezoekers waren naar de Riviera gestroomd, en de hotels en logementen waren overvol. Ook ontbrak het niet aan vorstelijke personen met hun gevolg: de koning en de koningin van Wurtemburg bevonden zich te Nizza, de Prins van Wales was te Cannes, waarheen hij zich begeven had om de gedenkkapel ter eere van zijn overleden broeder, den hertog van Albany, te openen.

De bals waren schitterend geweest en het laatste had tot vier, vijf uren in den morgen geduurd, toen de dansers en gemaskerden allengs aftrokken en, in de stille morgenlucht, onder een helderen sterrenhemel, de straten van hunne Fransche en Italiaansche refreinen deden weergalmen. Al die carnaval-vreugde maakte opeens voor de vreeselijkste ontzetting plaats, toen de eerste schok der aardbeving gevoeld werd. Hij kwam geheel onverwacht, zonder eenig voorafgaand gedruisch, en werd het hevigst gevoeld te Nizza, dat omstreeks in het midden der Riviera ligt en om 5 uur 37 minuten in den morgen door den slag getroffen werd. Dit tijdstip werd door de plotseling tot stilstand gebrachte uurwerken aangegeven.

een schoolgebouw in de pertinax-straat te nizza, na de aardbeving.

Onmiddellijk was de heele stad in beweging. De huizen schudden als bij een hevigen storm, muren scheurden, balkons vielen af, er openden zich kloven in de vloeren. Zoo hevig was de schok dat vele uit hun bed geworpen werden. Alles stroomde naar buiten, zonder zich den tijd te gunnen naar kleederen om te zien, terwijl sommigen door het klemmen der deuren in hunne kamers gevangen gehouden en slechts met moeite door anderen verlost konden worden. Velen, helaas! waren niet zoo gelukkig uit de waggelende huizen te kunnen ontkomen en werden onder de puinhoopen verpletterd.

Gelukkig was de nacht niet koud, zoodat de halfgekleede vluchtelingen ten minste voor geene verkoudheid beducht hoefden te zijn. De angstigsten stormden het eerst naar de statie, die onmiddellijk daarna stampvol was van passagiers en bagage. Anderen vluchtten naar den zeekant, en inmiddels volgden nog drie hevige aardschokken elkander op. Toen ten laatste de aardbeving scheen op te houden, waagden enkelen zich in de verlatene huizen, om kleedingstukken en levensbehoeften te halen, waarna men in wagens en tenten voorloopig een onderkomen zocht. Onze gravure geeft zulk een in der haast opgeslagen kampement in de Pertinax-straat van Nizza te zien.

Te Mentone hadden dezelfde tooneelen plaats als te Nizza, doch het is ons plan niet hier in bijzonderheden te treden, die reeds door de nieuwsbladen ter kennis van iedereen zijn gebracht. Voegen wij er alleen bij dat het aantal dooden nog hooger wordt geschat dan dat, hetwelk men indertijd te Casamicciola telde, dat men nog voortdurend bezig is de slachtoffers van onder het puin der ingestorte huizen op te graven, en dat de geheele omvang der ontzettende ramp dus nog niet te overzien is.