Savonarola.
Fra Girolamo Savonarola di Ferrara, prior van het Dominicanen-klooster San Marco te Florence, een der grootste boetpredikers zijner eeuw, was geboortig van Ferrara, waar hij op 21 September van het jaar 1452 het levenslicht aanschouwde. De beroemde geneesheer Michele Savonarola, uit Padua, aan het hof van Ferrara geroepen, was zijn grootvader. Van zijnen vader Niccolò is weinig bekend; zijne moeder Elena, uit de beroemde familie Buonaccorsi van Mantua, was eene zeer godvruchtige en ontwikkelde vrouw. Girolamo of Hieronimo was de derde hunner zeven zonen. Men bestemde hem voor de geneeskunde. Het diep bederf der zeden echter, waarvan hij in zijne geboortestad getuige was, deed in den ernstigen en godvruchtigen jongeling het verlangen naar een heilig kloosterleven ontwaken.
Den 23en April van het jaar 1475, begaf Girolamo zich op weg naar Bologna, waar hij zijne schreden richtte naar het klooster van den H. Dominicus en zijn verlangen te kennen gaf, om te worden opgenomen, met het verzoek dat men hem tot de nederigste diensten van het klooster mocht gebruiken. Hij wilde aller dienaar zijn en kwam om boete te doen voor zijne zonden. Men nam hem aan en hij was bereid terstond het noviciaat te beginnen.
Zes jaren bleef hij in het klooster van Bologna een leven leiden van gebed en studie en zware versterving en vervulde er ook de taak van novicemeester. Zijn voorbeeld van zedigheid, nederigheid en gehoorzaamheid wekte de bewondering van allen en meermalen meende men hem in geestverrukking te zien.
In het jaar 1482 werd hij als prediker naar Ferrara gezonden in het klooster S. Maria degli Angeli, daarna naar Florence in dat van San Marco. Hier begon hij het volgend jaar, in de kerk van S. Lorenzo zijne eenvoudige leerredenen te prediken. Doch zijne Lombardische uitspraak en zijne ongeoefend heid om in 't openbaar te spreken waren oorzaak dat hij weinig toehoorders vond, zoodat hij eenigen tijd van meening was niet voor het predikambt geschikt te zijn.
Toch liet zijn ijver hem geene rust, en weldra had hij in de vastenpredikaties, die hij in verschillende plaatsen hield, zijne manier gevonden, den echten toon getroffen, den weg naar het hart leeren kennen. De beroemde Pico della Mirandola hoorde hem in een generaal-kapittel der predikheeren spreken en werd door zulk eene bewondering en genegenheid medegesleept, dat hij hem altijd in zijne nabijheid verlangde te zien en wist te bewerken, dat Savonarola in San Marco werd teruggeroepen. Dat geschiedde in 1489.
Ten dien tijde heerschte in Florence Lorenzo il Magnifico en met hem de geest des hernieuwden heidendoms in zijne diepste verdorvenheid. ‘Zeker,’ zegt F.J. Poelhekke, ‘er was toen algemeene beschaving; de kennis van het Latijn en Grieksch was niets buitengewoons, de klassieken vonden onbegrensde bewondering, en onder de vrouwen waren er verscheidene, die door fraaie Grieksche en Latijnsche gedichten naam hadden gemaakt. De andere schoone kunsten werden met ijver beoefend. Doch al deze kunstenaren, letterkundigen, staatslieden, hoogere en lagere klassen, waren diep bedorven, gelijk Lorenzo zelf en geheel zijn hof.
‘Het was toen een der meest gespannen tijdperken der geschiedenis. Ook al nemen wij uit onze dagen al de groote uitvindingen van stoom en electriciteit, die eene geheele omwenteling in het maatschappelijk leven teweegbrengen, tot voorbeeld, dan nog kunnen wij ons moeielijk eenig denkbeeld vormen van die dagen, waarin, ten gevolge van verschillende groote uitvindingen, zooals van het kompas, het buskruit, de boekdrukkunst vooral en de ontdekking eener nieuwe wereld, Amerika, geheel de oude wereld in eene ongeloofelijke spanning en gisting gebracht werd. Terwijl de hulpmiddelen ten dienste van den menschelijken geest zich vermenigvuldigden, schenen door de ontdekking van Columbus ook de grenzen der aarde zich uit te zetten. Twee werelden ontstonden als bij tooverslag, de wereld der boeken en een geheel nieuw werelddeel met nieuwe volken, met al zijne wonderbare schatten en onbekendheden.
‘Voorde Kerk lag toen eene schoone toekomst, een onmetelijke werkkring open. Maar, helaas! het bederf had alom de geesten en harten van zeer velen aangegrepen.
‘De Florentijnen dier dagen droomden van niets anders dan van het oude heidendom en meenden door de leer van Christus te verachten en te bespotten al een zeer hoogen trap van beschaving bereikt te hebben. Er heerschte eene gevoellooze onverschilligheid voor alles wat hooger gaat dan heidensche geleerdheid en kunst. Uit de gelaatstrekken der echte Florentijnen sprak bij veel scherpzinnigheid en het fijnst vernuft te gelijk een koudhartige glimlach van medelijden jegens alles wat op waren godsdienst en echte christelijke opvatting slechts geleek.
‘Er was meer nog dan buitengewoon talent, er was ook heldenmoed noodig om in zulk eene stad als christelijk boetprediker op te treden.
Savonarola meende van God de zending daartoe ontvangen te hebben, en inderdaad het onoverwinnelijk Florence boog het hoofd voor de machtige stem van zijn profeet. Diens geheel eigenaardige, gloeiende, schilderachtige welsprekendheid verteederde de meest verstokte gemoederen en bracht de voorthollende hartstochten tot bedaren. Slechts zelden behaalde de christelijke welsprekendheid zulke schitterende zegepralen.’
De kunstenaar der meesterlijke gravure, die dit nummer der Belgische Illustratie versiert, heeft zeker een der treffendste oogenblikken uit Savonarola's leven te Florence gekozen. Wij zien daar alle rangen en standen vertegenwoordigd, van den strengen wijsgeer tot den beweeglijken jongeling, de deftige matronen en de vrouw uit net verdrukte volk; edele jonkvrouwen, wier houding en kleedij eenig denkbeeld geven der meest verfijnde weelde, en den baldadigen knaap en het ontaarde kind.
Boven allen uit rijst de fiere gestalte van den machtigen redenaar, wiens woord de zielen kneedt, den diep bedorven wil eene hoogere richting geeft, de lichtzinnigheid doet schreien, der weelde haren tooi ontrukt en doet neerwerpen in het stof, het kind tot luisteren dwingt en de arme moeder hoopvol naar hem doet opzien.
Blijkbaar heeft de kunstenaar in één dichterlijk tooneel geheel den indruk van Savonarola's prediking willen voorstellen en is daarin meesterlijk gelukt, al moge zijn tafereel dan ook onder zekere opzichten niet geheel met de strenge eischen der geschiedenis overeenstemmen.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd