De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 3

[p. 73]

[Nummer 10]

‘Waar is moeder?’

‘waar is moeder?’ naar de schilderij van n. gysis.

Welke van de beide moeders hier wel het gelukkigst is, de jonge of de oude - zou moeielijk te zeggen zijn, maar zooveel is zeker dat beiden, moeder zoowel als grootmoeder, de volle moederweelde smaken, de eerste in het aanschouwen van haar jongsten lieveling, de andere in den aanblik van de moedervreugde harer dochter, waarin ze haar eigen schoonsten tijd ziet herleven. Beiden genieten het hoogste geluk, voor haren leeftijd weggelegd: de jonge moeder de zaligheid, zich door een bloeiend kroost omringd te zien; de oude vrouw het voorrecht, de kinderen van haar kind rondom zich heen te zien dartelen, allen gezond en vroolijk, allen gelukkig in elkanders bijzijn.

De schilder heeft ons hier een diep gevoeld tafereel van dubbele moedervreugde geleverd, zoo ideaal opgevat en toch zoo uit het leven gegrepen, zoo bevallig van compositie, zoo meesterlijk in het weergeven der karakters van moeder, dochter en kleinkinderen, en zoo treffend van uitdrukking, dat niemand het zonder een glimlach van voldoening en bewondering beschouwen zal.

[p. 74]

Naar haren dienst in de stad.

Een grauwe, nevelige morgen hangt over de rivier, en het dorp aan den stroom ligt nog in diepe rust; maar binnen de huisjes is het al lang levendig geworden; de vrouwen hebben het koffiewater over het vuur gehangen en ruimen het woonvertrek op, terwijl de mannen hunne netten nazien, het vee voederen en nog allerlei huiselijke bezigheden waarnemen, vóór hunne dagtaak hen elders roept. Allengs is het geheel dag geworden en ook op de schepen in de rivier komt leven; wagens komen aangereden om vrachten te halen of te brengen; kinderen huppelen naar school; de nieuwe dag met zijne bedrijvigheid begint.

In geen enkel huis van het dorp is men echter dezen morgend zoo vroeg in de weer geweest als in de woning der weduwvrouw, die wij met hare dochter op onze gravure in het bootje zien zitten. Lang reeds is daar alles netjes aan kant aLof het Zondag was; moeder en dochter hebben hunne beste kleederen aangetrokken en zijn ijverig bezig met pakken en toebereidselen voor de reis te maken; want om negen ure komt de stoomboot, waarmee zij weg moeten, en hoeveel is er nog niet te beschikken en te bespreken! Neef Jan heeft de pakkage, die mee moet, reeds den boot ingedragen; kisten en kasten zijn behoorlijk gesloten, aan de achterblijvende kinderen zijn de noodige onderrichtingen gegeven, en de reis kan dus een aanvang nemen.

Op dit oogenblik gevoelt het jonge meisje, dat voor het eerst het ouderhuis gaat verlaten, om in de stad ‘onder de menschen te gaan,’ eerst recht wat het zegt, afscheid te moeten nemen. Hoeveel vroolijke dagen heeft zij niet bij moeder thuis beleefd! Wat was het daar gezellig en prettig, al hadden zij het lang niet breed en al moest er hard gewerkt worden voor het dagelijksch brood! En nu moet zij naar haren dienst in de stad, onder vreemden, die in denkwijze en manieren zoo hemelsbreed van hare vroegere omgeving verschillen, dat het lang, heel lang zal duren eer zij zich onder hen op haar gemak zal gevoelen. Zij heeft er altijd tegen op gezien en lang tegengesparteld; maar ten slotte moest het er toch van komen. Zij kon toch niet altijd bij moeder thuis blijven: hare zusterkens worden groot; moeder kan haar missen en het wordt dus tijd dat zij zelve door de wereld ziet te komen.

Hoe zal zij het echter in de vreemde, groote stad maken? Goddank nog, dat moeder haar wegbrengt, om haar onderweg moed in te spreken en haar aan de vreemde mevrouw, bij wie zij in dienst treedt, voor te stellen. Hoe meer het uur van scheiden nadert, hoe sterker zich al die gedachten aan haar opdringen; daar valt haar betraande blik op het kleine zusterken, waarvan ze zoo zielsveel houdt, op de koe, die zij zelf heeft helpen grootbrengen en op den hond, die haar door het heele huis naloopt, als begreep ook hij, dat er een afscheid op handen was.

Daar weerklinkt plotseling een schril gefluit! Het is de stoomboot, en nu, haastig het bootje ingestapt. Slechts weinige krachtige roeislagen, en het schuitje ligt naast het groote, dampende gevaarte. De hoededoos en verdere bagage wordt omhooggestoken; het meisje aarzelt nog, maar een stevige arm grijpt haar aan en in een oogenblik staat zij op het dek. Voor het laatst werpt zij nog een blik op het geliefde geboortedorp, en dan ziet zij niets meer, en verdwijnen verleden, tegenwoordige en toekomst voor haar in denzelfden nevel.

Batavia.

De stad Batavia, de hoofdplaats van Nederlandsch-Indië, is gebouwd op de puinhoopen van het oude Jakatra, in eene moerassige, ongezonde streek. Zij heeft eene langwerpig-vierkante gedaante en is omgeven door eene breede gracht. De oude stad, in 25 wijken verdeeld, bestaat uit straten en grachten, die elkander rechthoekig snijden, en de huizen zijn hier op Europeesche wijze gebouwd. De aanzienlijkste gracht, de Groote Rivier genaamd, wordt door de Tjiliwong gevormd. Daar verheffen zich regelmatig gebouwde handelshuizen. Vele woningen werden echter in de laatste jaren afgebroken, omdat de stad wegens hare ongezonde ligging niet meer tot de voornaamste verblijfplaats dient der Europeesche bevolking. Langzamerhand zijn er buitenwijken ontstaan, die met hunne fraaie villa's, doorgaans van kolonnades omgeven en half verscholen in sierlijke tuinen en schaduwrijk geboomte, een zeer aangenamen indruk maken. Een dezer buitenwijken is het kwartier Weltevreden, dat hoofdzakelijk de woningen bevat der officieren van het garnizoen. Hier bevindt zich eene vermaarde school der eerwaarde zusters Ursulinnen, die een ware zegen is voor de inwoners van Weltevreden. Menschen van de meest uiteenloopende richtingen op godsdienstig gebied vertrouwen hier hunne dierbare panden aan de zusters, wier stelsel van onderwijs en opvoeding algemeen geroemd wordt. Het uitgestrektste moderne gebouw dat Nederlandsch-Indië bezit en dat dus te recht den naam draagt van Groote Huis, is ten Oosten gelegen van een ruim grasplein, Waterloo-plein genoemd. Dit gebouw is de zetelplaats van den Raad van Indië en van de departementen van algemeen bestuur. Naast het Groote Huis ziet men het in Griekschen stijl opgetrokken Hoog Gerechtshof. Weltevreden bezit verder een wereldberoemden plantentuin en eene schoone Roomsch-katholieke kerk.

Batavia is verreweg de belangrijkste handelsplaats van den Oost-Indischen archipel. Hare ligging bij Straat Soenda en hare veilige reede hebben haar daartoe verheven. Het aantal inwoners van Batavia bedraagt ongeveer 125000 zielen, onder welke zich nagenoeg 6000 Europeanen, 30000 Chineezen, 1900 Arabieren en Aziatische vreemdelingen bevinden; het overige gedeelte der bevolking bestaat uit Javanen en Maleiers. De stad werd in 1619, na eene overwinning op de Engelschen, door den Nederlandschen gouverneur-generaal J.P. Koen gesticht.

Twee oudjes.

Eene aardige tegenstelling heeft de kunstenaar gelegd in die twee oudjes, blijkbaar ongeveer van denzelfden leeftijd, uit denzelfden stand, die het midden houdt tusschen burger en boer, maar geheel verschillend in aard en karakter. De een rookt bedaard zijn pijpje troost en is het volmaakte beeld van den kalmen ouderdom, die op zijne lauweren rust en zich weinig bekreund over aardsche beslommeringen. De man heeft veel ondervonden, dat zou men ten minste opmaken uit de rimpels van zijn voorhoofd, de neergetrokken mondhoeken en den ernst, die over het geheele eerbiedwaardig gelaat verspreid ligt. Zooals hij daar zit, zou men zeggen dat hij het verleden met al zijn vervlogen lief en leed overpeinst; in dat verleden heeft hij gewerkt, gezwoegd en blijkbaar ook geleden; maar dat alles is nu voorbij en in stille berusting staart de grijsaard voor zich uit, niets meer verwachtend of verlangend van het leven, dan dat hij rustig zijn pijpje mag blijven rooken en kalm zijn eindje mag halen.

Dat is intusschen wel het minste, waaraan zijn buurman denkt. Dat is ook een man op jaren, maar die nog volstrekt niet met het leven afgerekend heeft, integendeel nog leeft en werkt in het heden, waarin hij evenveel belang stelt als toen hij pas in de wereld kwam kijken. Wel heeft de oude dag zijn gezicht gerimpeld, wel zijn zijne tanden niet voltallig meer en is hij genoodzaakt de oogen met een bril te wapenen, maar in die oogen glinstert toch altijd nog het oude vuur en in zijn hart leeft nog altijd de oude jeugd. Ook zijn zijne haren niet van zorgen grijs geworden als die van zijn buurman; zijn lachend, welgedaan gezicht, dat in eene ronde onderkin uitloopt, wordt nog bekroond door een dichten zwarten haardos, waarop lustig het fluweelen mutsje prijkt. Op het oogenblik is hij dan ook bijzonder welgemutst; zooeven heeft hij den Kleinen Financier ontvangen, die hem het bericht brengt, dat zijne fondsen alweer gerezen zijn. Ja, hij weet wel, waar hij zijn geld het voordeeligst beleggen kan! Mogen anderen over den slechten tijd klagen, onze oude duitendief is slim genoeg om zich voor schade te hoeden en zelfs bij de tegenwoordige krisis nog goede zaken te maken.

‘Het geluk is de wereld nog niet uit,’ meenen wij hem te hooren zeggen; ‘men moet maar wakker zijn, dan is er altijd nog middel om vooruit te komen.’ En als we hem daar zoo zien zitten, krijgen we onwillekeurig schik in den ouden man, die nog zooveel schik in zich zelf en in het leven heeft; maar vragen we wie van de twee ons de meeste achting afdwingt, wie van de twee ons het meeste aantrekt, dan zal het toch zijn eerbiedwaardig grijze buurman wel zijn, die gemoedelijk zijn pijpje rookt en wiens kalmte door geene beursspeculaties gestoord wordt.

De Monte Cassino.

Een prachtig, grootsch gezicht doet zich aan u voor, wanneer gij het kleine station van S. Germano verlaat, om de wereldberoemde Benedictijner-abdij op den Monte Cassino te bezoeken.

Een breede, maar allermoeilijkste en steile weg van losliggende steenbrokken slingert langs den berg en na anderhalf uur stijgens bereikt men den top: daar verrijst voor het verlangend oog de beroemde abdij in prachtvolle majesteit, als de moeder en de koningin van honderden onderhoorige kloosters en abdijen, altijd nog tronende op den meer dan duizendjarigen zetel, waarop de H. Benedictus haar gevestigd heeft.

Men treedt door een steilen, breeden poortgang het klooster binnen en bevindt zich terstond op een ruim binnenhof, met fraaie zuilengangen omgeven, waarachter nog een tweede binnenhof ligt, dat aan de rechterzijde langs breede trappen toegang verleent tot het terras, het gastenhuis en de kerk. Het hoofdportaal der kerk is nog uit den tijd van abt Desiderius, die in 1066 op kosten van graaf Mauro de bronzen deuren te Constantinopel deed gieten. Op 22 tafelen zijn de bezittingen der abdij en hare korte geschiedkundige aanteekeningen met zilveren letters vermeld. Verstomd blijft gij staan bij het intreden van de ruime, geheel uit marmer opgetrokken middelbeuk des tempels: de zuilen en bogen van het kostbaarste en kleurrijkste marmer, kunstig gebeiteld en kunstig ingelegd; de wanden meesterlijk beschilderd, rijk verguld en met Florentijnsche pietra dura bekleed. Correnzo schilderde de fresco's in den koepel, Luca Giordano de inwijding des tempels boven den ingang en het gansche gewelf, Solimena de vier tafereelen in het koor. Het hoogaltaar verheft zich boven het graf van den H. Benedictus en van zijne heilige zuster Scholastica. Prachtig gesneden binken versieren het koor.

Ook de eetzaal, het kapittelhuis en de torenkamers zijn rijk beschilderd en gebeeldhouwd. Maar vooral de boekerij, wereldberoemd als zij is om den rijkdom en overvloed harer werken, bezit de kostbaarste voortbrengselen van beeldhouw-, schrijf- en teekenkunst. De gedrukte catalogus vult acht lijvige deelen ter beschrijving der meer dan 40,000 banden.

Met kinderlijken eerbied houden de Benedictijnen de kleine kamers in eere, waarin de H. Benedictus eens gewoond gewerkt gebeden en geleden heeft. Gelegen onder de kloosterkerk, zijn zij in eenvoudige kapellen herschapen, wier meesterlijke muurschilderingen de treffendste gebeurtenissen uit het leven van Benedictus en Scholastica voorstellen.

Even als de meeste kloosters heeft de abdij van den Monte Cassino eene veelbewogene geschiedenis doorleefd van het jaar harer stichting (529) tot den dag van heden! Nu eens de stille, rustige verblijfplaats van ernstige, heilige mannen, die zich alleen met de zaken

[p. 75]

des Hemels en het beoefenen der wetenschappen bezig hielden; dan weder het schuiloord van woestelingen, die dood en verwoesting verspreidden. Meermalen het troetelkind van Pausen, keizers en prinsen, overladen met rijkdommen en vorstelijke pracht; maar ook meermalen de prooi van roofzieke en ongeloovige krijgers. Telkens verrees zij weder uit puin en asch, en telkens verging zij weder door plundering en brand. Weldadig en gastvrij verzamelde zij dagelijks honderden armen aan hare poort, om ze te spijzigen en te leeren; maar ook zelve moest zij vele malen in den vreemde een bitter stuk brood gaan bedelen tot eigen onderhoud. De geschiedenis van ons werelddeel was ook hare geschiedenis, en zij heeft ruimschoots gedeeld in de worstelingen van zuidelijk Europa gedurende de laatste dertien eeuwen. En thans verheft zij hare hooge, breede muren nog als de onoverwinnelijke, die den strijd des levens nog eeuwen lang kan wederstaan.