De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 3

Naar Rome!
Reisherinneringen van J.R. van der Lans.

III.

Een halven dag in Genua. - De haven en het standbeeld van Columbus. - De kathedraal. - Het Campo Santo. - Pisa. - De scheeve toren.

Genua was het eerste rustpunt van eenig belang op onzen tocht. Denk eens aan, een heelen halven dag zouden wij er vertoeven, - een heelen halven dag rust, dat wilde wat zeggen na twee en een halven dag nagenoeg onafgebroken sporens! Maar wie aan het woord ‘rust’ het denkbeeld mocht vastknoopen van een dutje op de canapé, moet zich niet verbeelden dat eene dergelijke rust door de pelgrims gesmaakt of ook maar begeerd werd. Neen, rust was voor ons juist beweging, gelijk zitten eigenlijk onze vermoeienis was, en nauwelijks hadden we te Genua dan ook het eten door de keel, of alles maakte zich op tot een tochtje door de stad.

Hadden wij Milaan bij electrisch licht gezien, Genua zouden we aanschouwen bij vollen dag, - jammer dat ik niet kan zeggen bij vollen zonneschijn; want zulk eene stad behoort men eigenlijk te zien in den gouden gloed der zuiderzon en niet, zooals wij, bij eene licht betrokken lucht. Maar het is de vraag of wij er wel zooveel van zouden gezien hebben, als we onder eene felle Italiaansche zon hare straten hadden moeten doorkruisen: ik denk dat we er dan spoedig ons bekomst van zouden gehad hebben, terwijl we nu van ons kortstondig verblijf zooveel konden profiteeren als maar eenigszins mogelijk was.

Daar had ook de Gioventù Cattolica van Genua het hare toe willen bijdragen door ons aan tafel ieder met een boekje te verrassen, waarin alles vermeld stond wat Genua voor den katholieken bezoeker merkwaardigs opleverde. Maar het merkwaardigste is ontegenzeglijk de aanblik der stad zelve. Welk een verschil met Milaan! Kan men dit bij avond gemakkelijk voor Parijs verslijten, Genua gelijkt op geene enkele stad uit onze noordsche herinneringen. Ik ben nooit in Constantinopel geweest, maar ik verbeeld me dat Genua daarop lijken moet: zoo Turksch kwam me daar alles voor. Die onregelmatige, nauwe straten, die lichtgeschilderde huizen met hunne balkons op alle verdiepingen en hunne kleurige zonneschermen voor alle vensters, die roode en gele gordijnen, welke de ingangen der winkels vormden, 't was alles zoo Oostersch, dat het zelfs iemand, die nooit in het oosten geweest is, moest opvallen, ten minste dat verbeeldde ik me. Dan weer scheen de heele stad mij eene reusachtige kermis toe: ge moet namelijk weten dat de huizen er in de levendigste kleuren met pilasters, lijsten beeldwerk, medaillons en tropeeën, ja soms met heele fresco's beschilderd zijn, precies als de théátres mécaniques en de salons de variétés op onze kermissen. Op kleuren schijnen de Genueezen bijzonder verzot te zijn: de kamer, die mij in het hotel ten deel gevallen was, prijkte met een rood gebloemd tapijt, een korenblauw behangsel en een geel plafond met bloemen en figuren in alle kleuren van den regenboog.

En het mooiste van de grap is dat ze zich schijnen te verbeelden dat het bij ons, in de Noorderlanden nog kleuriger is. Ten minste, toen wij des avonds in de katholieke jongelingsvereeniging een bezoek aflegden, wenschte de voorzitter ons in eene Fransche toespraak eene behouden thuiskomst in onze cités florissantes, onze maisons en mille couleurs. De man had zeker Edmondo de Amicis over Holland nageslagen, welke schrijver daar geen schuitje schijnt gezien te hebben, dat niet grasgroen of korenblauw was en niet aan een vuurrood of zwavelgeel paaltje lag vastgemeerd.

Eene dame, die naast mij zat en wie de uitdrukking evenmin als mij ontgaan was, keek mij glimlachend aan, en de zaal rondziende, die met een lichtblauw behangsel, een vloer van roode tegeltjes en een kleurig geschilderd gewelf prijkte, merkte ze op:

‘Me dunkt dat het hier juist mille couleurs is.’

Maar die kleuren hinderden haar evenmin als mij; minder had ze op met de onregelmatigheid der straten, welke haar dien middag bijna het spoor bijster had gemaakt. Zelf naar het hotel zoekende, trof ik haar aan te midden van drie of vier gedienstige Genueezen, wien zij den weg naar het Hotel des Etrangers vroeg. Maar die Fransche naam was voor de Italianen onverstaanbaar.

‘Het hotel is hier zeker onder een anderen naam dan zijn officieelen bekend,’ zei ik. ‘Wisten we den naam van den eigenaar maar... Wacht, daar schiet hij me te binnen... 't Is zoo iets van Rinaldo Rinaldini... daar heb ik het: Berecchino...’

Maar dat bracht ons geen stap verder: die naam was in de heele stad niet bekend.

Daar kwamen we op een gelukkig denkbeeld: het reisgidsje, dat we 's middags aan tafel gekregen hadden, zou waarschijnlijk wel iets naders omtrent het hotel opgeven, en werkelijk daar vonden we: Rebecchino, ou Hótel des Etrangers, rue Nuovissima.

Rebecchino, albergo Rebecchino, wel daar waren we vlak bij; een straatje rechts, een steegje links - en zegevierend lachend wezen de gedienstige en vriendelijke wegwijzers ons de deur aan. Ik heb nooit welwillender, voorkomender menschen gezien dan de Italianen: met pleizier gaan ze een kwartier ver met u mee, om u terecht te helpen; want aanduiden gaat niet in den doolhof eener Italiaansche binnenstad; maar sedert het vermelde gevalletje ben ik nooit weer uitgegaan, zonder nauwkeurig nota te hebben genomen van den naam van het hotel.

Het reisgidsje, dat ons hier zoo uitnemend te stade was gekomen, bewees ook aanmerkelijke diensten bij het bezoek der verschillende heiligdommen, waaraan Genua zoo rijk is. De stad telt niet minder dan tachtig kerken, waaronder een aantal ter eere van Maria; want evenals Antwerpen, waarmee het meer dan één punt van overeenkomst heeft, is ook Genua eene ‘stad van Maria.’ In het jaar 1637 verklaarde de Senaat de H. Moedermaagd plechtig tot patrones der stad en besloot dat haar beeld, met de zinnebeelden van het koningschap getooid, geplaatst zou worden boven het hoogaltaar der kathedraal en boven al de poorten der stad. Toen wij 's middags de poort uitreden voor een bezoek aan het kerkhof, zag ik zulk een beeld met het onderschrift: Genova, città di Maria Santissima.

Genua heeft meer dan één punt van overeenkomst met Antwerpen, zei ik. Antwerpen toch heeft ook zijne Mariabeelden op de hoeken der straten, het heeft ook hier en daar van die hooge gepleisterde huizen in de smalle, bochtige straten der oude stad, het heeft ook die zelfde handelsdrukte, dat gerij en geros van

[p. 27]

sleeperswagens en omnibussen, maar het heeft toch - ondanks zijne prachtige Scheldekaden - lang zoo'n schilderachtige haven niet als Genua. De practische mannen van het vak zullen ongetwijfeld de voorkeur geven aan de kolossale Antwerpsche kaden met hare eindelooze reeks van loodsen, waar de handelswaren onmiddellijk onder dak kunnen gebracht worden, maar ik, die geene reden heb om mij daar bijzonder voor te interesseeren, zie honderd parten liever de haven van Genua met haar mastbosch van schepen en het eindelooze, blauwe watervlak der Middellandsche zee op den achtergrond.

Prachtig ook is de aanblik der stad, zooals zij daar amphitheatersgewijze rondom de heerlijke golf omhoog rijst en fier op de haven neerziet van de berghellingen, waarop zij troont als de koningin der Middellandsche zee, als Genova la Superba, zooals de titel luidt, dien Genua aan zijne trotsche marmerpaleizen te danken heeft. Het was een schoon denkbeeld, in de nabijheid der haven het standbeeld te plaatsen van den grooten Genuees, den ontdekker der Nieuwe Wereld, die alzoo van zijn hoog voetstuk het vrije uitzicht heeft op den oceaan. Omringd door de beelden van Godsdienst, Wetenschap, Kracht en Wijsheid strekt de groote man, op een anker geleund, beschermend de hand uit over het beeld van Amerika, dat aan zijne voeten geknield ligt. Helaas, de goede wil van den edelen zeevaarder heeft Amerika maar weinig kunnen beschermen tegen den gouddorst der gelukzoekers, die in zijn kielzog voeren.

Het geheele monument is uit wit marmer gebeiteld: in Italië ziet men op geen brokje marmer, zoo min als in het veen op een turfje. Te Genua zijn zelfs de stralen met marmeren zerken geplaveid; jammer maar dat ze hier en daar zoo nauw en bochtig zijn, dat men er met geen rijtuig door kan. Natuurlijk vindt men er ook wel breedere straten, maar de meeste hebben toch het ongerief dat zij steil omhoog loopen. Ik herinner mij dat wij een onzer medepelgrims, een bejaard en zwaarlijvig man, met tweeën tegen zulk eene gladde helling moesten opsleepen, daar hij letterlijk niet meer verder kon.

Overigens geschiedde de bezichtiging der stad grootendeels per rijtuig. Het punt van uitgang was de kathedraal, waar wij en corps de verschillende heiligdommen (men vereert er o.a. de schotel, die, volgens de overlevering, de Zaligmaker bij het H. Avondmaal gebruikt heeft) en de rijke schatkamer bezichtigd hadden. Bij het verlaten van het heerlijke gebouw werden we aan het hooge bordes opgewacht door het heele gild der Genueesche huurkoetsiers, die elkander onder luidruchtig spektakel het genoegen betwistten, de Olandesi in hunne open rijtuigen weg te voeren, en weldra had het heele gezelschap in groepjes van vier of vijf rijtuigen achter elkander zich in verschillende richtingen verspreid. Na de bezichtiging van het levende Genua, volgde die van de doodenstad, welke evenzeer la superba genoemd mag worden; want trotscher en rijker kerkhof, dan dat van Genua zal wel nergens ter wereld worden aangetroffen: de afbeeldingen, die hierbij gaan, kunnen slechts een flauw denkbeeld geven van de uitgestrektheid en de pracht van dezen doodenakker, met duizenden witmarmeren kruisen beplant, waartusschen honderdduizenden roode rozen bloeien, en omgeven door onafzienbare galerijen vol grafmonumenten, het eene al rijker en schooner dan het andere, alle van wit marmer, hier eene enkele figuur, ginds eene heele beeldengroep, daar een engel der opstanding, elders eene schreiende vrouw of kinderen, die bloemen strooien op het graf hunner ouders, kortom eene eindelooze verscheidenheid van figuren en zinnebeelden, die allen van den dood, maar allen ook van de opstanding ten eeuwigen leven spreken.

Er scheen geen eind te komen aan die onafzienbare beeldengalerijen, afgewisseld door gangen, waarvan de muren bedekt waren met zerken, die even zooveel grafnissen afsloten, en toen wij alles hadden bewonderd en alles hadden doorloopen, gang in gang uit, trap op trap af, tot aan het koepelvormige dak der ronde kapel toe, beweerde een van het gezelschap, waartoe ik de eer had te behooren, dat daarachter verder den berg op eigenlijk nog de schoonste monumenten en grafkapellen moesten te vinden zijn: hij had ze van uit den trein reeds gezien, en het zou eeuwig jammer zijn, zoo we juist het mooiste oversloegen.

Dat laatste beaamden wij ten volle, maar we waren bekaf van het drentelen en klauteren, en daarbij kwam het ons onwaarschijnlijk voor dat we nog niet aan het eind zouden zijn. Doch waartoe zou dan die trap dienen, die nog hooger den berg op leidde? bracht onze onverzadelijke metgezel daartegen in. En hij had immers van uit den trein die grafteekenen reeds gezien, waarbij al hetgeen we bewonderd hadden, nog in het niet zou zinken. Komaan, dan in vredesnaam nog maar een eindje hooger, en eene zwaarlijvige dame, die ik weet niet hoeveel mantels aan had en tijdens de woordenwisseling reeds op de steenen trappen had zitten uitblazen, nam ook de beenen op om, evenals wij, puffend en hijgend onzen gids naar boven te volgen.

Men kan zich de uitbarsting der algemeene vroolijkheid voorstellen, toen wij, boven aangekomen, op een ondoordringbaar heg stuitten, dat aan dezen kant het kerkhof afsloot. Ondertusschen loonde toch het prachtige gezicht bij vogelvlucht, dat we hier op het geheele Campo Santo genoten, ruimschoots de moeite; maar onze gids was met dat al niet weinig met zijne figuur verlegen en lang nog heeft hij, bij de bezichtiging van andere merkwaardigheden moeten hooren:

‘Hebben we nu al alles gezien, mijnheer B?’

Den volgenden dag bezichtigden wij een ander Campo Santo, dat hoewel lang zoo rijk niet, toch ruim zoo merkwaardig was, namelijk dat van Pisa, hetwelk van het laatst der twaalfde eeuw dagteekent en waartoe de aarde in eene vloot van 53 schepen van den Calvarieberg is aangevoerd. Wij hadden er eene vreemde ontmoeting; aan den ingang en ook bij het betreden der overige heiligdommen van Pisa werden wij opgewacht door eene soort van zwarte domino's, met groote kappen op, die ons eene vierkante houten offerbus voorhielden en ons door de gaten hunner maskers heel vreemd aankeken, als wij, eenigszins wantrouwig, aarzelden onzen soldo in het sleufje van hun kistje te steken. Dat wantrouwen was intusschen niet gerechtvaardigd: het was goed volk, waarmee wij te doen hadden. Het waren namelijk zoogenaamde Misericordi, dat wil zeggen, ijverige, weldadige Christenen, die zich ter eere Gods de vernedering getroosten in deze vermomming te bedelen voor de armen of voor de kerk. Vaak verbergen zich aanzienlijke, adellijke heeren onder het nederig gewaad dier vrijwillige bedelaars of Barmhartigen (Misericordi) gelijk zij genoemd worden.

Het Campo Santo, de kathedraal met haren scheeven toren en het Battisterio (doopkapel) van Pisa vormen een samenstel van gebouwen, zooals er geen tweede bestaat en dat des te dieper indruk maakt, daar het zich geheel buiten de stad, in eene eerbiedwaardige eenzaamheid verheft. Die reusachtige kathedraal met vijf beuken ter lengte van honderd meters en met een transept van drie beuken staat daar als het onvergankelijk gedenkteeken van den godsdienst- en den kunstzin der machtige republiek van Pisa, welke eenmaal de mededingster was van Genua en Venetië en hare heerschappij uitstrekte over Sardinië en Corsica, Palermo en de Balearische eilanden. Hare acht en zestig marmeren kolommen van binnen en hare tallooze pilasters en kapiteelen van buiten zijn bijna allen van antieken oorsprong en als zegeteekenen door de dappere Pisanen naar hunne geboortestad meegebracht, waar bouwmeesters als Nicola en Giovanni Pisano er dezen heerlijken tempel uit wisten op te trekken. Want het eerst van alle Italiaansche steden mocht Pisa zich beroemen in bouwmeesters en beeldhouwers, wier arbeid nog op het oogenblik de glorie hunner vaderstad uitmaakt, nu de voormalige grootheid en macht van Pisa sinds eeuwen in het niet zijn verzonken. Wat er moge gevallen zijn, hun scheeve toren staat nog overeind als de stomme, maar welsprekende getuige van hunne onverzettelijke wilskracht. Zij werden er niet door afgeschrikt of de bodem zich al weerbarstig verzette tegen den bouw, zoodat de toren geheel dreigde overzij te zakken. Ongestoord zetten zij het werk voort en bouwden zoo een marmeren colossus ter hoogte van 47 meters, die vier meters naar ééne zijde overhelde. Zulke bouwmeesters zouden ons ook nu te stade komen!

(Wordt vervolgd.)