De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 2

Geschiedenis des Vaderlands.
door L. van Ruckelingen.
Tweede inval der Franschen. - Beloken tijd. - Boerenkrijg. - Kerkvervolging.
1795 - 1797.
(Vervolgd.)

Zoo verdween de moedertaal, bijna zonder verzet der Vlamingen, uit de bestuurkringen. Deze toestand was immers langzaam voorbereid geweest onder de regeering van Oostenrijk; van toen afaan reeds was het Fransch de taal van het Hof, den adel en de hoogere staatsambtenaars. De Kerkvervolging, die nu meer opentlijk werd doorgezet, trof de Belgen harder dan ieder andere maatregel. Nochtans was de eeredienst vrij volgens decreet van 30 Juni 1795 en de staatswet van het jaar III. Alleenlijk zou geene openbare godsdienstoefening meer geduld worden dan binnen de kerken. Alle processiën in de straten werden streng verboden. Reeds was dit bevolen geweest door een besluit van 22 Juli 1795 van den representant Giroust. Doch in den beginne scheen men er zich weinig om te bekreunen en in vele steden bleef de geestelijkheid, volgens oud gebruik, het H. Sakrament met luister door de straten dragen. Dit blijkt uit de briefwisselingen der commissarissen van het uitvoerend Directoire M. Rouppe en Dargonne te Antwerpen. Doch weldra verdween alle openbare eeredienst uit de straten der groote steden, en werd nergens meer geduld dan in eenige kleine gemeenten met oogluiking der overheid.

Zonderlinge zaak, nevens de Grondwet van het jaar III, bleven al de wetten bestaan, die uitgevaardigd waren legen de geestelijkheid. Door de vereeniging van ons land met Frankrijk werden deze wetten uitvoerbaar verklaard in België, door een besluit van de Representanten des volks den 10 December 1795.

In September 1796 verscheen te Brussel eene verzameling van wetten en besluiten, die in België toepasselijk waren. Dit Code Merlin, zooals men het noemde, werd naar al de departementale besturen gezonden, om deze wetten en besluiten uit te voeren.

Men nam een aanvang met de verwereldlijking van den burgerlijken stand. Tot hiertoe werden de geboorten, de huwelijken en de sterfgevallen door de geestelijkheid alleen ingeschreven. Deze boeken dienden eigenlijk voor het vaststellen van alle burgerrecht. Men beval al de doop- en trouwregisters uit pastorijen en kerken te halen en in de Gemeentehuizen neder te leggen. Niet zonder weerstand der geestelijkheid werd deze wetsbepaling uitgevoerd. Het huwelijk volgens de Fransche Staatswet was slechts eene verbintenis voor de wettelijke overheid aangegaan, die door de echtscheiding kon verbroken worden. De huwelijken moesten aangegaan worden voor de municipaliteit in den tempel der Wet.

Al deze maatregelen waren maar de voorbode van ergere gewelddadigheid. Den 11 September 1796 werd in de ‘Vereenigde Departementen’ de wet van 15 fructidor jaar IV uitvoerbaar verklaard. Deze wet beval de vernietiging van alle geestelijke genootschappen, kloosters, abdijen, reguliere kanoniken, kortom van alle geestelijke gemeenten van wat aard ook. Een weinig later, door de wet van 16 brumaire jaar V (6 November 1796) werden al de kloostergoederen, roerende en onroerende, verbeurd ten voordeele van den Staat. Men schatte de waarde der kloostergoederen op eene waarde van twaalf honderd millioen livres. Iederen kloosterling zou eene vergoeding toegekend worden in territoriale bons; aan de mannen vijftien duizend en aan de vrouwen tien duizend livres. Zoo doende berekende men dat aan den verkoop der roerende en onroerende verbeurde kloostergoederen voor de schatkist meer dan een milliard zou overschieten.

Onmiddellijk na den inval der Franschen had men reeds verklaard dat alle geestelijke genootschappen en kloosters opgehouden hadden wettelijk te bestaan. Ieder kloosterling mocht vrij zijn gesticht verlaten; zelfs moest het klooster eene jaarwedde uitbetalen aan ieder afvalligen kloosterling. Tot groote teleurstelling der Jacobijnen verlieten weinigen de kloostergemeenten.

Vele kloosterlingen weigerden territoriale bons te aanvaarden. Zij vermeenden, door deze aanvaarding van vergoeding, de onrechtvaardigheid en het geweld der regeering te bekrachtigen, ten minste goed te keuren, andere, wijzer en voorzichtiger, namen de bons aan, onder protest tegen de geplogen gewelddadigheid en menige kerk en kloostergoed werd door hen ingekocht en voor de vernielingszucht gespaard. Deze handelwijze werd door den Paus goedgekeurd.

De territoriale bons of betalingsaanwijzingen op verbeurde grondeigendommen waren ongeveer hetzelfde muntpapier als de assignaten. Op eenige maanden tijds had Frankrijk boven de een en-twintig milliards assignaten in omloop gebracht; als dit muntpapier zoo laag gevallen was dat honderd vijftig franks in papier tegen één frank in zilver werd uitgewisseld, besloot de regeering al de assignaten boven de honderd livres in te roepen, en uit te wisselen met twee derden verlies op de schriftelijke waarde, tegen territoriale bons. De wet van 27 ventôse jaar IV (27 Juli 1796,) beval de uitgifte van twee milliards van dit muntpapier en met gedwongen omloop. Het staatsbankroet op de assignaten boezemde weinig vertrouwen in voor het nieuwe muntpapier der Republiek; niettegenstaande allen dwang werd het den dag zelf der uitgifte, ter beurze met negen ten

[p. 332]

honderd verlies verhandeld en weldra was het niets meer waard.

Zoo groot was insgelijks de misrekening met den verkoop der verbeurde geestelijke goederen. Gebouwen en grondeigendommen wierden voorspotprijzen, veelal aan vreemdelingen, verkocht; de meubelen, altaren, predikstoelen, versieringen der kloosterkerken en kapellen, als brandhout en steenklompen weggegeven. Gewijde zilveren en gouden vaten platgestampt en weggevoerd: kostelijke boekverzamelingen, deels gestolen, deels voor scheurpapier verkocht, en een klein gedeelte aan de bibliotheken van openbare scholen of steden geschonken.

Reeds in December werden de kloosterlingen uit hunne woningen gejaagd. Deze uitdrijving gebeurde overal met geweld, want nergens wilden de kloosterlingen vrijwillig het gesticht verlaten, bewerende dat het strijdend was met hun geweten zich aan de wet van 15 Fructidor te onderwerpen. Velen, alvorens den dorpel hunner huizen te verlaten, namen met luider stemme God en al zijne heiligen voor getuigen van het geweld dat men hen aandeed!¹⁾

deur versiering of superporte, naar franz leffler.

koningin margaretha van engeland en de roover van hexham-forest, naar a. zick.

In vele steden, vooral in Brabant en Vlaanderen, zag de bevolking met weerzin de vernietiging der kloostergemeenten; maar door schrikaanjaging trachtte men alle verzet of alle vijandige betooging aan de uitvoering der wet te verijdelen.

De commissaris Dargonne dreigde reeds in September met gevang al wie een smeekschrift voor het behoud der kloosters durfde onderteekenen of ronddragen. Een als te Antwerpen de burgerij geldinzamelingen inrichtte, om in het onderhoud der verjaagde kloosterlingen te voorzien, beval de openbare Beschuldiger aan de commissarissen van politie ‘de noodige nasporingen te doen om de opstokers dezer verraderlijke en schuldige ondernemingen te ontdekken, en voorde vrederechters te voeren, ten einde zij aldaar vervolgd en gestraft worden, ingevolge de wet.’

Met zooveel strengheid ging men dat binnen de drie maanden tijds al de abdijen, mannenen vrouwenkloosters het gansche land door gesloten, en hunne goederen verbeurd en in veiling gesteld werden. Eenige geestelijke gestichten met het onderwijs en ziekendienst belast bleven voorloopig gespaard; doch een jaar later werden zij insgelijks vernietigd. Hunne goederen echter werden behouden en door de gemeen te besturen beheerd ten voordeele van het onderwijs of den armendienst.

(Wordt verv.)

1) Wie omstandige en wetenswaardige bijzonderheden wil lezen over de vernietiging der kloosters raadplege de merkwaardige verhandelingen van den heer P. Gerard in de ‘Graf- en gedenkschriften der provincie Antwerpen.’

[p. 333]

olivier cromwell en zijne dochter, naar julius schrader.