De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 2

[p. 329]

[Nummer 42]

Onze gravures.

Een landschap aan den ouden Rijn.

een landschap aan den ouden rijn, naar e. de schampeleer.

Hoe aanlokkend de milde zuidernatuur, met haren onbewolkten azuren koepel en haren weelderigen plantentooi, voor den toerist ook wezen moge, de landschapschilder voelt er zich niet door aangetrokken. Dat prachtige blauwe, maar eentonige hemelgewelf, dat schitterende zonnelicht, met zijne scherpe, zwarte schaduwen, vormt wel tafereelen vol gloed, maar ook zonder kleurschakeeringen. Wanneer de hemel half door donzen of onweerswolken bezet is en de zon hare stralenbussels slechts over een gedeelte van het landschap schiet, ontstaat er in loover en water een eindeloos kleurgetoover, zoo streelend voor het oog des mans van het palet als de zoetste melodij voor het gehoor van den toonkundige. Zulke rijk betinte natuurtafereelen vindt men voortdurend en alom in de Noorderlanden, waar een onbewolkte hemel eene uitzondering is. De boorden van Schelde, Maas en Rijn bieden er bij honderden aan en onze landschapschilders hebben dus dit op hunne kunstgenooten in andere vakken voor, dat zij nooit om een onderwerp dienen verlegen te zijn. Intusschen is de goede smaak in den keu^s van een gezicht, ofschoon doorgaans oorzaak, niet altoos hoofdzaak waar het de schepping van een meesterstuk geldt. De getrouwe weergeving der natuur is vooral de hoogste eisch der landschapschilderkunst. Maar waar de natuur zoo krachtig sprekend en leerend optreedt als ten onzent, erlangt die eisch gemakkelijker voldoening. Dit getuigen niet alleen de Hobbema's en Ruysdael's van vroeger eeuwen, maar ook de Lamorinière's onzer dagen, waaronder de talentrijke E. de Schampeleer eene eerste plaats bekleedt. Het keurige tafereel, zoo vol statige rust en droomerige dichterlijkheid, zoo flink van teekening als weelderig van toon, dat wij heden in gravure den lezer te bewonderen geven, is daarvan een welsprekend bewijs.

Deurversiering of superporte

Meer en meer begint de nijverheid de kunst te hulp te roepen voor de versiering van het inwendige onzer woningen, en dat is een goed teeken. De kunst toch behoort niet iets aristocratisch te wezen, alleen geschikt voor paleizen en kostbare huizingen, uit eene ruime beurs gesticht;

[p. 330]

zij is geene preutsche schoone, te hooghartig om zich in te laten met gewone huiselijke dingen; neen, evenals Gods schoone natuur voor alle menschen gelijkelijk openligt, zoo heeft ook ieder recht op kunstgenot, en daarom behoort de kunst zich met ieder en allen in te laten en niets gering te achten om er zich mee bezig te houden. Wat zij met haar tooverstaf aanraakt, houdt daardoor op gering te zijn, al was het op zich zelf nog zoo nietig of waardeloos.

Het gravuurtje op bladzijde 332 van dit nummer stelt eene zoogenaamde superporte of versiering voor, bestemd om boven een deur aangebracht te worden.

De Weener schilder Frans Leffler vervaardigde ze in olieverf en wie nu eene dergelijke versiering boven de deur van zijn salon mocht verlangen, behoeft zich daartoe niet tot den schilder te wenden, daar hetzelfde tafereel, in kleurendruk gereproduceerd, bij Eduard Gaillard, hof kunsthandelaar te Berlijn te verkrijgen is. Het is 1 meter 3 centimeters lang bij eene hoogte van 38 ½ centimeters. In onzen tijd van gemakkelijke reproductiemiddelen, nu elk kunstgewrocht, tot in het oneindige vermenigvuldigd, in ieders bereik wordt gebracht, behoeft niemand zich meer met smakelooze vodden te behelpen, en wanneer de smaak van het publiek nu maar gelijken tred hield met de pogingen om waarlijk schoone versieringen voor salon en huiskamer te verschaffen, zou de kunst weldra in het leven die plaats hernomen hebben, welke haar toekomt en die zij in betere tijden wezenlijk innam.

Twee tafereelen uit de geschiedenis van Engeland.

Als er een volk in Europa is dat door de natuurlijke grenzen zijns vaderlands tegen alle vijandelijke aanvallen van den vreemde beveiligd is, dan is het wel de bevolking der Britsche eilanden. Met onverstoorbare macht zetelt het trotsche Albion op zijn rotsentroon, te midden van den beschermenden Oceaan, en blikt minachtend op de bedreigingen van vijanden, die het niet genaken kunnen. Zulk land zou het Paradijs van Europa wezen moeten, en echter werd geen grond misschien meer met menschenbloed gedrenkt. Geene overweldigers van het vaderland waren het echter, die hier onder het zwaard vielen, ter verdediging der vrijheid uitgetogen; broederbloed was het dat eeuwen lang den hoogmoed ten offer op Engeland's bodem vloeide. Onbetwistbaar en droevig bewijs dat nergens in de menschelijke maatschappij ware rust heerschen kan en dat daar, waar alles hem vrede en voorspoed verzekert, de mensch weeldezat en overmoedig die weldaden met de voeten trapt om de inspraken van zijn onrustig en strijdzuchtig instinkt te volgen. In ons tegenwoordig nummer geven wij twee episodische tafereelen uit de bloedige burgeroorlogen van Engeland.

Het eerste voert ons terug tot den tijd toen het rijk verscheurd werd door den wreeden krijg, die in de geschiedenis bekend is onder den naam van den strijd der roode en witte rozen. De roode roos was door de partij van koning Hendrik VI uit het geslacht Lancaster tot zinnebeeld gekozen, terwijl die van York, hunne tegenstanders, zich tooiden met de witte roos.

Koning Hendrik VI was een vreedzaam man, van onberispelijken, zelfs heiligen levenswandel; hij was een dichter, een goed vader, een liefhebbend echtgenoot; in een stil, kalm leven zou hij op zijne plaats geweest zijn, maar het oorlogsgewoel verschrikte hem en de hofkuiperijen verlamden zijne geestvermogens.

Toen zijne echtgenoote, Margareta van Anjou, ten dien tijde bekend als de schoonste en verstandigste prinses der Christenheid, haren gemaal onbekwaam zag om zijne rechten en die van hunnen zoon te verdedigen, greep zij zelf naar het zwaard en met meer moed dan oordeel wist zij hare vijanden schrik in te boezemen. In eenen slag, dicht bij het stadje Hexham in 1463 geleverd, was de oorlogkans echter der roode roos ongunstig: de hertog van York versloeg er de koninklijke troepen. Hendrik VI moest naar den eenen kant, zijne gade met zijn zoontje naar de andere zijde de vlucht nemen.

De ongelukkige vorstin bereikte met haar kind het Hexham-forest, aan de Schotsche grens gelegen, en waande zich daar tijdelijk in veiligheid. Maar nauwelijks was zij doorgedrongen in dit eeuwenoude en woeste woud of zij werd door roovers overvallen. In dit dreigend gevaar spreidde echter de moedige vrouw al hare geestkracht ten toon. Toen een der roovers met uitgetrokken zwaard op haar af kwam, sloeg zij den eenen arm om haar kind, strekte den anderen vol gebiedende majesteit naar haren aanvaller uit en riep hem toe: ‘Ik ben uwe koningin en dit kind is de zoon des konings, uwen meester. Ik leg hem in uwe armen en vertrouw hem aan u toe. Verberg hem voor degenen, die zijnen dood zoeken. Laat hem een toevluchtsoord vinden in uw schuiloord en eens zal hij u met luister ontvangen in zijne koningszalen.’ Niet tevergeefs deed de koningin met zulke vorstelijke waardigheid een beroep op de edelere gevoelens van den roover: het zwaard viel den man uit de hand, vol trotschheid klemde hij den jongen prins aan de borst en bracht hem met de vorstin veilig naar zijne verborgene woning, eene grot aan den oever van een kleinen woudstroom, die thans nog in den omtrek bekend staat als de koningin-Margareta's grot.

‘Drie dagen lang,’ zoo besluit de verdienstelijke schrijfster Mathilde een boeiend verhaaltje over dit onderwerp, ‘was de koningin verloren; op den derden morgen echter ontmoette haar gastheer een van Margareta's trouwste ridders, Pierre de Brézé, en zijn gevolg, die uit Frankrijk was overgekomen om haar zijne ridderdiensten aan te bieden. Gelukkig waren zij de roovers ontkomen en doorkruisten op gevaar van hun leven het woud om moeder en kind te zoeken.

De ridders werden naar de schuilplaats der koningin geleid en van hen vernam de vorstin dat haar echtgenoot gered was, maar tevens dat hare meest invloedrijke aanhangers, Somerset en Hemgesford, een wreeden dood waren gestorven; de hertog van York had hen zonder voorafgaand proces op de marktplaats van Hexham laten onthoofden.

De koningin besloot met hare ridders de grot te verlaten en Schotland weer op te zoeken, aan welks hof zij haren gemaal hoopte terug te vinden. Het was een treffend afscheid dat Margareta van den roover en zijne vrouw nam, zij schonk hun alles, waarover zij beschikken kon, de uitdrukking van hare erkentelijkheid.

De adellijke heeren van haar gevolg boden de vrouw van den vogelvrije een gedeelte van hunne armzalige bezitting gelds aan ter vergoeding voor de diensten der koningin bewezen, maar met verontwaardiging wees zij deze gift af, die der vorstin nog zoo goed kon te pas komen.

Met tranen in de oogen zeide Margareta die ruwe maar goedige menschen vaarwel.

‘Van alles wat ik heb verloren, betreur ik niets zoo zeer, dan dat mij de macht is ontnomen om de deugd te beloonen,’ sprak zij en reikte hun hare hand toe, die zij met tranen en kussen bedekten.

‘Mijn kind,’ sprak zij tot den kroonprins, ‘zie die goede menschen aan en prent hunne trekken in uw geheugen. Als gij later koning zult zijn, vergeet dan niet, dat gij in hen steeds uwe trouwste onderdanen zult vinden; uwe moeder en gij danken hun het leven, misschien de kroon!’

Helaas! de hoop der koningin werd niet vervuld; lang nog duurde de strijd met afwisselend geluk. Na vele lotgevallen kwam zij eindelijk in Schotland, maar slaagde er niet in daar hulp en steun voor haren echtgenoot te verkrijgen, die in handen van zijne vijanden was gevallen en bittere gevangenschap verduurde. Zij was gedwongen zich in te schepen naar het vasteland; bittere armoede en teleurstellingen konden haren moed niet doen bezwijken. Aan de hoven van Burgondië en Frankrijk bedelde zij vergeefs om hulp! Goede woorden en heilzame raad werden haar in menigte gegeven, geld en hulp bleven achterwege.

De terugkeer tot Engeland werd haar belet en zoo bleef zij lange jaren in Frankrijk vertoeven, terwijl haar gemaal in den Tower gevangen zat. De werkeloosheid viel haren mannelijken geest zwaar, doch wachten was het eenige dat haar overbleef; met verbeten toorn vernam zij nu en dan hoe de gelukkige overwinnaar Eduard IV uit het huis van York vreedzaam regeerde en haren echtgenoot met beleedigingen overlaadde, welke hij vol christelijk geduld ootmoedig verduurde.

Eindelijk keerden de oorlogskansen; nog eenmaal glimlachte de fortuin Margareta en haren zoon, thans den schoonsten en beminnelijksten prins van Europa, toe; zij betrad Engeland naar zij hoopte als overwinnares: Eduard was gevlucht, Hendrik op zijn troon hersteld.

De zegepraal was van korten duur; in den slag van Tewkesbury behaalden de Yorkisten weer de overwinning; de jonge, dappere Leeuw van Plantagenet, Margareta's eenige zoon werd laaghartig vermoord. Kort daarna viel ook zijn vrome vader door de hand van een lafhartigen moordenaar.

Nu hare geliefden, voor wie zij zooveel had geleden en gestreden, niet meer waren, bezweek eindelijk Margareta's heldenmoed; in diepe afzondering, gekweld door ziekte en blindheid, sleet zij hare verdere dagen op een eenzaam kasteel in Frankrijk; niets bleef haar over dan de herinnering aan voorbijgegane grootheid; wie weet of niet de minst bittere heugenis die was aan den edelmoedigen roover, wiens hardvochtig hart zij door hare gebeden had vermurwd.’

*_**

De schilderij van prof. Julius Schrader verplaatst ons in het tijdvak der Engelsche geschiedenis, aan welks hoofd de naam van Olivier Cromwell geschreven staat, doch naast den geweldigen Lord Protector der vereenigde republiek, toovert zij ons tevens de zachte en beminnelijke gestalte zijner dochter Elisabeth Claypole voor oogen. Welke geweldige tegenstelling tusschen vader en kind! Hij, de openlijke, verklaarde vijand van het oude koningshuis der Stuarts, zij daarentegen een der warmste voorstanders van Karels kroon. In haar oog was koning Karel Engelands wettige vorst en in haar eigen vader kon zij niets anders zien dan een overweldiger, wiens hand met het bloed eens gezalfden was bezoedeld. En toch beminde Olivier zijne dochter met eene teedere liefde en werd wederkeerig recht kinderlijk door haar bemind. De invloed, welken zij op haren vader kon uitoefenen, was dan ook groot, en menigmaal belette zij dat zijne wrekende hand op een schuldeloos hoofd nederdaalde.

Den 31^en Maart van het jaar 1657 had het Parlement met 123 tegen 61 stemmen besloten den Lord Protector de koningskroon van Engeland aan te bieden. Gaarne had Cromwell de koninklijke waardigheid aangenomen, doch een deel der republikeinen en het leger waren er tegen. Maar vooral was het zijne dochter, die al haren invloed op Cromwell's hart liet gelden, om hem van het aannemen der koninklijke waardigheid af te schrikken. Meesterlijk geeft prof. Schrader dit geschiedkundig feit terug. Daar staat hij, Engelands overweldiger, in peinzende, sombere houding; voor hem op de tafel ligt op een fluweelen kussen de vorstelijke diadeem en de koninklijke schepter; verlokkend fonkelen beide hem in de oogen. Naast hem zien we zijne dochter, den rechterarm om zijn hals geslagen, terwijl de linker met een gebaar vol afschuw de kenteekens der koninklijke waardigheid als verwerpt.

Al de liefde, welke zij haren vader toedraagt, straalt in hare zachte, smeekende oogen en men zou het schier kunnen raden, wat zij haren

[p. 331]

vader toen gezegd heeft. In het hart van Cromwell werd een heftige tweestrijd gestreden, doch de uitslag was, dit weten wij uit de geschiedenis, dat hij de kroon niet aannam. Nu verleende het Parlement hem het recht om zijn opvolger te benoemen en nadat dit geschied was, waande men Cromwell's macht voorgoed bevestigd. Reeds het volgende jaar stierf hij en met vorstelijke pracht werd hij in de Westminster-abdij begraven. Zijn zoon Richard volgde hem in de regeering op, doch kon zich slechts acht maanden staande houden; den 25^en Mei 1659 moest hij het koninklijk slot ontruimen.

Zoo wisselen de lotgevallen van vorsten en volkeren gestadig af en maken de geschiedenis tot de groote leermeesteres des levens.

De vogelkat.

Naar aanleiding van het keurige tafereeltje, dat de teekenaar naar de werkelijkheid ontworpen heeft, deelen wij het volgende over de merkwaardige vogelkat mede. Reeds voor jaren verzekerde de vogelhandelaar Mieth te Berlijn, welke jaarlijks naar St.-Andreasberg reist, om er kanarievogels te halen, dat in de kanariefokkerijen van den Harz dikwijls katten worden aangetroffen, die zonder gevaar voor de vogels rustig met hen samenwonen. Nooit krijgen zij het in den kop, dezen ook maar een bloeddorstigen blik toe te werpen, terwijl zij zich tegenover muizen geduchte roofdieren toonen.

Dat bracht een Duitschen natuurkenner, die zijne vogelkweekerij maar al te zeer door muizen bedreigd zag, op het denkbeeld om op zijne beurt eene kat zoo af te richten, dat zij tegen alle verzoeking van vogelmoord bestand zou zijn. Hij nam eene jonge kat, die hij telkens, wanneer ze maar wat al te begeerig naar de vogels keek, eene strenge bestraffing toediende; later was eene eenvoudige bedreiging reeds voldoende en dit, gevoegd bij de gewoonte van steeds onder de vogels te verkeeren, bleek toereikend om het dier tot eene onberispelijke vogelkat te maken. Daar echter dit beest, bijzonder wild en levendig van aard was en zijnen meerster weinig vertrouwen inboezemde, wachtte deze zich wel het in de vogelkamer alleen te laten. Op zekeren avond nu, dat de deur toevallig niet goed gesloten was geweest, had de kat in het heiligdom van den vogelliefhebber weten door te dringen; en deze vond ze daar, rustig in de vensterbank zitten naast een paar kleine, doodsbenauwde kwartels en duiven, die zich in hunnen angst stijf in eenen hoek gedrongen hadden, zonder dat echter de kat hun het minste leed gedaan had.

Het was deze vogelkat, welke op de jongste tentoonstelling der vereeniging Ornis te Berlijn de opmerkzaamheid van al de bezoekers trok. In eene betrekkelijk kleine kooi zat het beest door tal van verschillende vogels omgeven, die lustig rondtrippelden, over en om het roofdier heen, dat anders den schrik der kleine vogelenwereld uitmaakt. Daar zat bij voorbeeld eene goudvink rustig op den rug der kat; eene tortelduif zat vlak voor haren neus te kirren, eene brutale mees fladderde de kat over den kop en ging er nu en dan een oogenblik op zitten; eene spreeuw pikte haar in de vacht en draaide met haren snavel den staart der kat heen en weer. Deze intusschen liet dat alles bedaard begaan, zonder zich in het minst om het bedrijvig leven van het kleine volkje te bekommeren.

Honderden toeschouwers stonden onophoudelijk dat oogenschijnlijk wonder aan te staren. Een hunner, die zich nogal verbeeldde een dierenkenner te zijn, meende dat de heele geschiedenis maar een spiegelgevecht was, daar de kat klaarblijkelijk door het een of ander verdoovingsmiddel in eenen toestand moest gebracht zijn, die het haar onmogelijk maakte de vogels te deren. Een ander bracht als zijn gevoelen uit dat het dier suf geworden of in elk geval door honger of mishandeling in een staat van volkomene gevoelloosheid gebracht was en met den besten wil van de wereld geene vogel meer vangen kon. Beiden grondden hunne overtuiging vooral hierop dat de kat bijna voortdurend rustig neerlag, maar zij vergaten dat dit eigenlijk bij eene kat niets ongewoons is. Wanneer evenwel het beest, naar kattenaard, tegen den avond levendig geworden, lustig begon te spelen en nu op zijne beurt eene duif tusschen de pooten nam of zich met de nagels tegen den snavel der spreeuw verweerde, zonder deze echter zeer te doen; wanneer het vervolgens, uit de kooi gelaten, het geheele tentoonstellingslokaal behaaglijk spinnend rondkuierde tot ergernis der vele papegaaien en kakatoes, die de kat met draaiende koppen en opgezetten kammen uitdagend toeschreeuwden; maar vooral wanneer de exposant haar eene levende muis in de val meebracht, waarop zij dan, al was het midden op den dag, bliksemsnel toesprong om hare prooi met éénen slag van hare klauwen te dooden en vervolgens te midden der vogeltjes op te peuzelen, - dan schoot de wijsheid van al de wonderverklaarders te kort.

‘Ja,’ zegde men toen, ‘wie weet hoeveel mishandelingen het arme beest heeft moeten ondergaan, eer het zijne roofdiernatuur zoover heeft leeren verloochenen, dat het vreedzaam met de vogels in ééne kooi samenwoont!’ Hier echter hadden de dierenbeschermers een punt aangeroerd, waarop reeds dikwijls afdoende geantwoord werd.

Op dezelfde wijze als de mensch leeren moet, en hoe hooger hij staan of hoe onafhankelijker hij wezen wil, des te meer leeren moet, zoo is ook voor ieder dier, dat in 's menschen onmiddellijk verkeer deelt, onderwijs of africhting noodzakelijk. Moeten wij nu de africhting, dat wil zeggen de opvoeding onzer huisdieren, als dierenplagerij beschouwen? Het zou er fraai uitzien; want dan zou juist door de verwildering zijner huisgenooten en helpers uit de dierenwereld de mensch datgene prijs geven, wat hij door een eeuwenlang streven heeft veroverd.