De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 2

[p. 249]

[Nummer 32]

Onze gravures.

De H. Engelbertus, aartsbisschop van Keulen.

moord van den h. engelbertus, aartsbisschop van keulen.

Hardnekkig was de strijd, welke de Kerk in de middeleeuwen te leveren had tegen den overmoed, de gewelddadigheid en de plunderziekte der edelen. Als eene ware moeder stond zij immer aan de zijde harer hulpbehoevende en verdrukte kinderen en verdedigde uit al hare krachten dezer gekrenkte rechten. De geschiedenis der beschaving is vol welsprekende bladzijden over de grootsche en volkslievende rol, welke het christendom sinds negentien eeuwen in de maatschappij vervulde, en zij heeft den naam van menig christen held opgeteekend, die als martelaar viel in de vervulling van den heiligen plicht: de zwakken tegenover de machtigen in bescherming te nemen. Ook Engelbertus was een dier slachtoffers.

Ten jare 1215 tot den aartsbisschoppelijken zetel van Keulen geroepen, toonde hij van den eersten stond af dat hij de waardigheid, waartoe men hem verheven had, overwaardig was. De riddereed, ‘bescherming der zwakken en handhaving van de rechten der Kerk’ was het richtsnoer van al zijne bisschoppelijke handelingen. Vandaar een brandende iever voor de eer Gods, eene bewonderenswaardige onpartijdigheid en eene zelfverloochenende onbaatzuchtigheid. Het volk van Keulen vereerde in hem een vader en hij zorgde voor zijne geestelijke kinderen met eene echt vaderlijke liefde. De zelfverloochening hield met de lichamelijke versterving gelijken tred en door zijne diepe nederigheid, zijne hemelsche zachtmoedigheid en algeheele onthechting van al wat aardsch en vergankelijk is, geleek hij een engel in menschelijke gedaante.

En niettegenstaande dat heilig en vlekkeloos leven werd hij het mikpunt van lage hartstochten en het slachtoffer der ongerechtigheid.

[p. 250]

Frederik, graaf van Isenburg en bloedverwant van Engelbertus, had zich opgedrongen als schutsheer en beschermer der abdij van Essende, doch verre van haar te verdedigen tegen roof- en plunderzieke ridders, scheen hij zelf er onophoudelijk op uit de goederen der kloosterlingen te plunderen. Meermalen waren de vreedzame bewoners van het klooster genoodzaakt naar Keulen te vluchten en de bescherming der aartsbisschoppen in te roepen. Engelbertus beproefde eerst met zachtheid graaf Frederik tot zijne plichten terug te roepen en bood hem zelfs een aanzienlijk jaargeld aan, zoo hij zich slechts volgens de wetten van recht en billıjkheid wilde gedragen, doch toen al zijne pogingen vruchteloos bleken, deinsde hij er ook niet voor terug, den graaf te dreigen hem van zijn ambt te ontzetten.

Frederik werd woedend, en van stonde af beraamde hij den ondergang van Engelbertus.

Hij haalde de groote heeren, waarmede zijne familie verwant was, tot zijne partij over en toen Engelbertus hem het verlangen te kennen gaf naar eene ontmoeting, om zoo tot eene schikking in der minne te geraken, aarzelde hij geen oogenblik om daaraan gevolg te geven en gaf zelfs de meest vredelievende inzichten voor.

Men waarschuwde Engelbertus voor het gevaar, dat hem dreigde, doch de heilige man vreesde niets en begaf zich zonder den minsten argwaan naar Zoest in Westphalen. Oogschijnlijk liep daar alles goed af en bij het heengaan klonk de afscheidsgroet: ‘tot weerziens, op den rijksdag te Neurenberg!’

Frederik wist, dat de aartsbisschop den volgenden dag eene kerk te Swelme ging wijden en achtte dat oogenblik gunstig, om zijn slag te slaan. Hij nam de noodige maatregelen, plaatste moordenaars op den weg en zorgde dat zijn slachtoffer hem in geen geval kon ontkomen.

Onze gravure stelt ons het oogenblik voor oogen, waarop de heilige man door de gehuurde moordenaars van Frederik onverhoeds wordt overvallen en sterft als een martelaar der ongerechtigheid. Woedend springen de onmenschen op den aartsbisschop en doorboren hem met dolken, lansen en speren. Op het gelaat der beulen staat dierlijke wreedheid te lezen, maar de oogen van den prelaat stralen van eene hemelsche zachtmoedigheid en zijn laatste zucht is eene bede om vergeving voor zijne beulen. Dit geschiedde den 7^en November 1225. Engelbertus was niet meer, maar de Kerk van Keulen telde een martelaar te meer.

Het leggen des eersten steens van den Dom te Keulen.

Wie heeft niet hooren spreken van de Keulsche domkerk, het prachtigste kunstjuweel der gothische bouwkunst? Tal van wederwaardigheden zijn over dit meesterstuk heengegaan, vooraleer het geheel voltooid worden mocht: omtrent het midden der XIIIe eeuw begonnen, had de plechtige inwijding van den geheel voltrokken tempel slechts plaats op den 15en October van het jaar 1880. De verbazende tijdsruimte van meer dan zes volle eeuwen ligt tusschen het alpha en omega van dit heerlijke bouwwonder, dat ondanks zijne schoonheid en de keurige uitvoerigheid, waarin al zijne deelen opgevat zijn, nogtans geen eigenlijk reuzenwerk is.

Aartsbisschop Engelbert I, wiens leven en dood wij zooeven verhaald hebben, had het plan opgevat in plaats van den vervallen ouden dom een nieuw en prachtiger heiligdom te bouwen, doch eerst zijn opvolger bracht dit ontwerp tot uitvoering.

Het was op Zaterdag, 15 Augustus 1248, dat de aartsbisschop Koenraad van Hochstaden in tegenwoordigheid eener verheven rij van Duitsche vorsten en grooten: in de eerste plaats den nieuwgekozen Roomschkoning Willem van Holland, vervolgens den hertog van Brabant, hertog Walther van Limburg, graaf Otto van Gelder, Adolf van Berg, Jan van Henegouwen, den pauselijken legaat, den bisschop van Luik en vele andere bisschoppen en abten, den eersten steen tot dit bouwwonder legde, waarin middeleeuwsche vroomheid en middeleeuwsche kunst hun hoogste ideaal zouden belichamen. De voor den grootschen tempel, door den bouwmeester Gerhard van Ryle ontworpen grondvesten werden gelegd op dezelfde plek, waarop reeds Hildebold, de aartskapelaan van Karel den Groote, eene kerk aan den H. Apostel Petrus had gewijd. Den 27^en September 1322 was het koor afgewerkt en in 1388 werd een gedeelte van het schip voor de geloovigen geopend, doch de woeste storm der Hervorming zou ook over dit heiligdom heenvaren en zijne ontwikkeling belemmeren. De bouw werd eerst onderbroken en vervolgens geheel gestaakt. Drie eeuwen lang bleef het trotsche werk, dat met zooveel geestdrift ondernomen was, in vergetelheid en verval; ja, de legers der Fransche revolutie gebruikten het zelfs als fourrage-magazijn, tot eindelijk in het jaar 1842 onder de hooge bescherming van den Pruisischen koning Frederik Wilhelm IV de heropbouw ondernomen werd, die, zooals wij hooger zegden, in 1880 met de inwijding van den geheelen, voltooiden dom werd bekroond.

De aardvarkens.

Men vindt deze dieren in het zuiden van Afrika, waar de termieten hunne wonderbare bouwgevaarten opwerpen, die men voor negerhutten zou aanzien.

Het aardvarken behoort tot het geslacht der tandelooze dieren (Edentata); welke soort of wel alle tanden of enkel die van het voorste uiteinde der kaken missen.

Groote klauwen, die het uiteinde der beenen en vingers, eenigszins in den vorm van hoeven omvatten, eene zekere, langzame en on vaardige beweging, veroorzaakt door de bijzondere gesteldheid der ledematen, ziedaar de bijzonderste punten van overeenkomst dezer diersoort.

Het aardvarken (Orycteropus Capensis), dat zijn naam te danken heeft aan de overeenkomst, die bestaat tusschen zijn vleesch en dat van het everzwijn, is eene zeldzame verschijning en doet door de buitengewone afmetingen van klauwen, snuit en ooren onwillekeurig aan de dieren der voorwereld terugdenken.

Het dier is deels roodgeel, deels bruin van kleur; zijne oogen zijn vriendelijk en boezemen alle vertrouwen in, maar als ons oog valt op de harige pooten met hunne vreeselijke klauwen, dan wordt dat vertrouwen in niet geringe mate geschokt.

Het aardvarken bezit maaltanden, welke doortrokken zijn, ongeveer op de wijze van het riet, met talrijke, kleine buisjes, die aan de oppervlakte der kroon in loodrechte richting ineen smelten.

Aan de levenswijze van het aardvarken zou men zeggen dat het zoowel bij de gordeldieren als bij de miereneters is school geweest.

Met buitengewone kracht en vlugheid graaft het zelfs in den hardsten grond holen, waarin het zich over dag schuil houdt, want het aardvarken schuwt het zonlicht en daarenboven is het zoo angstig en schuw, dat het minste gedruisch voldoende is, om het ook des nachts weer naar zijn onderaardsch verblijf terug te jagen.

Bij voorkeur graaft het zijn hol in de onmiddellijke nabijheid van het rijksgebied der mieren en termieten, want deze beide insekten maken zijn lievelingsvoedsel uit. Nauwelijks is de nacht aangebroken of het aardvarken gaat op roof en plundering uit. Onze gravure stelt ons in de gelegenheid getuige te zijn van de krijgstactiek, welke de verklaarde vijand der termieten op zijne nachtelijke tochten volgt.

Zoodra het aardvarken eene termietenwoning ontdekt heeft, gaat het met zijne gezellen aan het werk, om het gevaarte, dat zeer veel heeft van een reusachtigen, afgeknotten boomstam, te ondermijnen. Als de loopgraaf onder zijne stalen klauwen tot den hoofdingang gevorderd is, verandert het dier van wapen en de wormvormige, kleverige tong vervangt nu de groote, scherpe klauwen. Thans begint het eigenlijk gevecht; het aardvarken steekt zijne tong in de opening en woedend van toorn vallen de belegerde termieten op het kleverig orgaan, doch nauwelijks zijn ze er mede in aanraking gekomen of zij bemerken, dat ze gevangen zijn. Het kleverige sap houdt de diertjes vast en het aardvarken verslindt ze levend. Deze krijgslist wordt herhaald totdat het dier volkomen verzadigd is, of het moet zijn, dat de ochtendschemering den vijand der termieten reeds eerder naar zijn onderaardsch verblijf terugjaagt.

Ofschoon het aardvarken door de verwoesting, welke het onder de termieten en andere schadelijke en plaagzieke insekten aanricht, wel de bescherming der bewoners van Zuid-Afrika verdiende, staat het toch voortdurend bloot aan de vervolging der Afrikaansche jagers. Het vleesch van het aardvarken geldt bij de inlanders voor een lekkerbeetje en liever willen ze een weinig door de termieten geplaagd worden dan zich zulk een boutje te ontzeggen. Intusschen laten de aardvarkens zich zoo gemakkelijk niet vangen. Bij nacht zijn ze moeielijk te verschalken en over dag houden ze zich schuil in hunne holen. Daarenboven weten ze zich met hunne krachtvolle graafnagels zoodanig in den grond vast te klampen, dat er schier geene mogelijkheid bestaat hen er uit te trekken. Jules Verreaux verhaalde aan den schrijver van ‘Het leven en het maaksel der dieren,’ dat hij het eens beproefd heeft, doch zonder te slagen. Hij bond twee ossen aan den staart van het dier en noodzaakte die uit al hunne macht te trekken; na eenige oogenblikken brak de staart, zonder dat het dier in het minste losgelaten had.