De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 2

Geillustreerd nieuws uit Holland.

De nieuwe overdekte winkelstraat te 's-Gravenhage.

Sedert eenige maanden bezit thans ook 's-Gravenhage evenals Brussel zijne passage, eene inrichting, die tegenwoordig bij eene groote stad schijnt te behooren en derhalve ook in Den Haag niet langer gemist kon worden. Niettegenstaande de overdekte straat eene hoogstnoodige betere gemeenschap in dit gedeelte der stad daarstelt, waren de Hollandsche kapitalisten niet genegen hun geld in deze onderneming te wagen, zoodat de ontwerpers genoodzaakt geweest zijn zich tot het buitenland te wenden. De Caisse hypothécaire van Brussel verleende de noodige middelen om de handen aan het werk te kunnen slaan en daar de gelden dus uit ons land gekomen waren, is het niet te verwonderen dat het gebouw door eenen Belgischen bouwmeester en grootendeels door onze werklieden opgetrokken werd.

Een prachtig koffijhuis is aan den ingang der passage opgericht en welke aangename verpoozing de ruime veranda van dit lokaal, onder de schaduw der boomen aanbiedt, is op onze gravure duidelijk te zien. De schoone gevel van dit hoofdgebouw is op den hoek van het Buitenhof en der Kettingstraat gelegen. Treedt men langs den breeden ingang binnen, dan bevindt men zich in eene lange, hooge galerij, door een glazen gewelf gedekt, waarvan het licht in breede stroomen afdaalt en aan weerszijden door het blanke marmer en het spiegelglas der winkels weerkaatst wordt. Langs die galerij bereikt men eene rotonde, met een glazen koepeldak ter hoogte van 27 meters bedekt. Van hier gaan twee nieuwe galerijen uit; waarvan eene voorloopig slechts op eene lengte van 13 meters aangebouwd is om later doorgetrokken te worden. De grootste lengte der passage is 163 meters. Van hare 53 winkels waren er bij de inhuldiging nog slechts 16 verhuurd, wat echter min aan het goede vertrouwen in den bloei der inrichting dan aan de hooge huurprijzen moet geweten worden. De winkelhuizen zijn ruim en luchtig en hebben, buiten eene drie meters hooge hangkamer of entresol, nog twee verdiepingen. Kortom de geheele overdekte winkelstraat moet eene model-inrichting van dien aard zijn, en wat het uiterlijk voorkomen betreft, is elkeen het in Den Haag eens om te bekennen, dat onze Vlaamsche bouwmeester eer van zijn werk en Hollands' hofstad een sieraad te meer geschonken heeft. Het gebouw onderscheidt zich trouwens door stijlvolle teekening en waardige soberheid in de versiering allergunstigst van menige dergelijke inrichtingen in andere landen, die door klatergoud en overladen pronk zoeken goed te maken wat zij aan degelijkheid missen.

Het vierhonderdvijftigjarig jubelfeest van O.L.V. in 't Zand te Roermond.

Is de vereering tot de Godsmoeder in de Katholieke Nederlanden altoos zeer innig geweest, nooit vond zij misschien eene zoo algemeene, grootsche en prachtvolle uiting als op onze dagen. Gelijktijdig werd op den jongsten Hemelvaartsdag te Antwerpen en te Roermond met ongemeenen luister een eeuwfeest gevierd, Maria ter eere, en al moest de glans der feestelijkheden van de kleine grijze Limburgsche bisschopstad natuurlijk tanen bij de schittering, die de groote Scheldestad bij die gelegenheid ten toon spreidde, toch waren de Roermondsche feesten met zulken ongemeenen kunstsmaak en rijkdom ingericht, dat wij er met genoegen eene herinnering van willen blijven bewaren.

Waaraan dankt Roermond die vurige godsvrucht tot de Moeder-Maagd? Luister wat de overlevering zegt:

*_**

Het einde der veertiende eeuw was voor het hertogdom Gelder een tijdperk van beroering en onrust. De krijg der Heekerens en Bronkhorsten spreidde over geheel Gelderland, maar vooral over de omstreken van Montfoort en Maasgouw het kleed der verwoesting uit. Aan de plunderzucht van muitzieke benden ten prooi, waren kerken en heiligdommen verwoest en de vreemdeling, die dat tooneel van verwoesting had aanschouwd, zou zich als vanzelf hebben afgevraagd of daar dan geene ridders en edelen gevonden werden, die den duren eed gezworen hadden, kerken en bedehuizen met het zwaard in de hand tegen iedere aanranding te verdedigen.

Nog waren de gevolgen van die beroeringen niet weggenomen, toen ten jare 1435 een vreemdeling die streken doortrok.

Voorzeker zouden de braakliggende velden, de berooide bosschen, schamele, halfverwoeste stulpen, ja tallooze overblijfselen van lang vervlogen welvaart hem hebben verhaald van de hartverscheurende tooneelen, welke daar hadden plaats gegrepen, zoo de vreemdeling niet zoo diep ware verslonden geweest in het gebed.

Wie die vreemdeling wel wezen mocht?

[p. 68]

wereldtentoonstelling van antwerpen. - Zaal in Vlaamschen hergeboorte-stijl, samengesteld door Antwerpsche nijveraars.

[p. 69]

de nieuwe overdekte winkelstraat te 's-gravenhage.

de feestelijkheden te roermond. - De triomfwagen van O.L.V. in 't Zand.

[p. 70]

Hij droeg een knoestigen pelgrimsstaf in zijne rechterhand, en terwijl de koralen van zijn rozenkrans tusschen de vingers zijner linkerhand gleden, schreed hij al biddende met forschen tred voort. Het grove kleed, dat zijne welgevormde ledematen bedekte, getuigde niet voor eene hooge geboorte, en naar zijne halfversleten sandalen te oordeelen zou men hem voor een lijfeigene gehouden hebben. En toch lag er in zijne blikken, in de fijne trekken van zijn gelaat, ja, in geheel zijn wezen iets, dat den adel zijner geboorte verkondigde, en die zelfde trekken spraken even luide van den adel zijner ziel. Wie mocht hij dan toch wel zijn? Het was Wendelinus, de hoofdpersoon van ons verhaal. Hij, de Poolsche edelman, had zijn dierbaar vaderland, zijn Polska verlaten om eene gelofte te vervullen, welke hij aan de vlekkelooze Moedermaagd gedaan had. Hij kwam naar die streken om eenige jaren als eenvoudig herder, der Moeder Gods ter eere, dienst te doen.

Reeds in zijne prille jeugd had Wendelinus hooren spreken van den Udelenberghe, waar de Moeder Gods sinds onheuglijke tijden vereerd werd, en het was daarom, dat zijn hart hem ingaf naar dat bevoorrecht oord te reizen tot vervulling zijner gelofte.

En wie schetst de zielsvreugde, welke de jongeling smaakte, toen hij op dien heiligen grond mocht nederknielen. Hij had de hymne van St. Adelbert, welke de Poolsche edellieden Maria ter eere zongen, als zij ten strijde togen, willen uitgalmen, doch hij vreesde zijne adellijke afkomst te verraden. Maar waarom, zoo zijn hart van vreugde zwol, waarom dan dat jeugdig gelaat met tranen overstelpt? Waren het soms tranen van hemelsche blijdschap? O gewis! maar ook tranen van droefheid tevens, omdat hij moest zien, dat de muitzieke benden zelfs in dat doorluchtig heiligdom sporen hunner ruwe plunderzucht hadden achtergelaten.

Zoo lag hij dan stil schreiend voor het beeld der Moedermaagd neergeknield en lang bad hij.

Het was laat in den middag geworden; doch vooraleer hij de Mariakapel gevonden had, had hij een eerbiedwaardigen kanunnik ontmoet, die, getroffen door zijne vrome en eerbiedige houding, zich innig tot hem voelde getrokken en hem thans eene plaats bezorgde als herder op de pachthoeve van Gerard van Muggenbroeck, ongeveer een kwartier uurs van Roermond gelegen.

Daar was het, dat Wendelinus den heuvel leerde kennen, op welks top zich een put bevond, door een reusachtigen, breedgetakten, eik overschaduwd. Al aanstonds dreef eene geheimzinnige, doch onwederstaanbare kracht den jongen herder derwaarts, en het plekje onder den lommerrijken eik werd hem zoo dierbaar, dat hij den koninklijken psalmist nazong: haec requies mea in saeculum saeculi; hic habitabo quoniam elegi eam. Maar die heuvel was dor en de pachter vond die plaats derhalve minder geschikt om de kudden te weiden. Wendelinus gehoorzaamde, doch een wonder bracht den pachter tot andere gedachten; immers de kudden vermagerden met den dag.

Wendelinus mocht dus zijne geliefkoosde gewoonte hervatten, en terwijl hij zich vol heiligen eerbied met de vlekkelooze Moedermaagd onderhield, graasden de kudden rustig op de helling van den heuvel.

Op een zonnigen morgen, weer in zulk een hemelsch onderhoud verslonden, werd hij daarin eensklaps gestoord door het geblaat der kudden, die geprikkeld door een hevigen dorst zich allen rondom hem schaarden.

Aanstonds was Wendelinus bereid ze te drenken.

Hij liet den emmer door middel van een haak in den put neer en laafde zijne schaapjes achtereenvolgens.

Doch zie wat er gebeurt. Toen Wendelinus den laatsten emmer ophaalde, ontdekte hij er een voorwerp in, dat al aanstonds zijne nieuwsgierigheid prikkelde! Nog had de emmer den rand van den put niet bereikt, of Wendelinus stond van verbazing als aan den grond vastgenageld. Neen, zijne oogen bedrogen hem niet; een Mariabeeldje was het, dat hij uit den put ophaalde.

In een oogwenk was het uit den emmer verdwenen, en in tranen van zaligheid badende, knelde hij het aan zijn van vreugde kloppend hart, terwijl een jubellied van zijne lippen vloeide.

*_**

Deze vond van het beeldje der Lieve Vrouw in het Zand, hoe schijnbaar onbeduidend, is de oorsprong geworden van eene godsvrucht, die thans niet alleen in Nederland maar zelfs in Duitschland alom verspreid is. De vierhonderdvijftigste verjaring der vinding van het beeld, waaraan de Roermonders eene wonderdoende kracht toeschrijven, kon dus niet voorbijgaan zonder tot plechtige en prachtige feestviering aanleiding te geven. Tusschen tal van andere feestelijkheden werd een historisch-godsdienstige stoet ingericht, waarin het mirakuleuse beeldje der H. Maagd op een zegewagen omgevoerd werd.

Maria, verheerlijkt door hemel en aarde, ziedaar het grootsche denkbeeld, dat bij het uitvoeren van dien triomfwagen tot grondslag lag en in zijne voltooiing op waarlijk meesterlijke wijze werd verwezenlijkt.

De zilveren troonhemel, waarom de zonnestralen een gouden kleed weven, schittert hoog in de lucht en overwelft het maagdelijke hoofd der Hemelkoningin, wier beeld op een draagbaar staat, welke rust op de schouders van vier gevleugelde serafijnen. Deze zijn gekleed in slepende, sneeuwwitte tunica's, welke een weinig opgenomen zijn door gouden gordels om het middellijf, terwijl op hunne krullende engelenkopjes de diadeem van fonkelende sterren schittert. Iets lager vormen twee rijen van engelen een krans rondom de vier serafijnen en terwijl twee van deze de kroon en den schepter der Koningin van hemel en aarde dragen, houden de overige zilveren wapenschilden in de handen, waarop de eeretitels der Moeder Gods vermeld staan. De praalwagen is aan de vier hoeken geflankeerd door vier forsche, sterkgespierde leeuwen, waarop gevleugelde cherubijnen gezeten zijn, welke de wapens van Nederland, Limburg, Z.H. den Paus en de beide prelaten van Roermond beschermen. Vóór op den triomfwagen ziet men de schoone Roermondsche Maagd, die in een prachtvol gewaad uitgedost op hare schitterende vleugelen voor Maria's troon schijnt te zweven.

In hare rechterhand wappert de Roermondsche vlag en met hare linker steunt zij het wapenschild der stad, terwijl haar blik onafgewend op het mirakuleuze genadebeeld gericht blijft.

Zoo geeft hier de grijze Roerstad te kennen, dat zij gedurende vierhonderdvijftig jaren onverpoosd haar vertrouwen gesteld heeft op de machtige voorspraak der L. Vrouw in het Zand en dit ook voor de toekomst onwankelbaar zal bewaren.

Guirlandes, uit rozen samengestrengeld, slingeren zich bevallig om de zegekar van Haar, die met recht: rosa mystica - d.i. geheimvolle roos - genoemd wordt. Van onderen is de wagen bekleed met blauwe draperieën, rijk bezaaid met zilveren leliën en omzoomd met franjes. Zes fiere paarden, uitgedost in de kleur, welke Maria vooral aangenaam moet wezen, trekken den wagen voort, terwijl ze geleid worden door evenveel palfreniers, in lichtblauw middeleeuwsch costuum gekleed, met het zilveren monogram van Maria op de borst.

Dat de indruk van dien smaakvol ontworpen zegewagen wezenlijk aangrijpend was voor het godsdienstig gemoed der duizenden toeschouwers, die zich op zijnen weg geschaard hadden, zullen al onze lezers beamen bij het beschouwen zijner getrouwe afbeelding, welke wij met genoegen eene plaats tusschen onze gravures inruimen.

De gedenksteen in den gevel van Bilderdijk's sterfhuis te Haarlem.

Terwij! Vondel en Tollens in brons en marmer vereeuwigd zijn, terwijl zelfs Vader Cats zijn standbeeld heeft, had Bilderdijk tot voor weinige weken geen ander monument dan de vermelding van zijn naam op een der pijlers van de Groote Kerk te Haarlem, waar hij begraven ligt.

Den Haarlemschen Kunstenaarskring komt de eer toe het eerst den grootsten Nederlandschen dichter der laatste tijden een bescheiden, maar niet onwaardig monument gesticht te hebben door het aanbrengen van een gedenksteen in den gevel van het huis aan de Groote Markt te Haarlem, waar Bilderdijk het laatste jaar van zijn veelbewogen leven doorbracht en den 18^en December 1831, in den ouderdom van 76 jaren, ter eeuwige ruste inging.

Den 7^en Juli 11. had de onthulling van den gedenksteen plaats, en hoe eenvoudig die plechtigheid ook was, toch bewees zij, dat Bilderdijk, zoo zijne nagedachtenis tot dusver een gedenkteeken miste, zich althans in het hart van de meestbegaafden uit het volk door zijne geschriften een onvergankelijker! eerzuil gesticht had. De voornaamsten toch van hen, welke zich op het gebied van letteren en kunst in Nederland een naam verworven hebben, waren bij die plechtigheid hetzij in persoon, hetzij door hunne brieven van instemming tegenwoordig; en men mag zeggen dat de Haarlemsche Kunstenaarskring niet alleen bijval heeft gehad met zijn gelukkig denkbeeld, maar ook wezenlijk tot betere waardeering van den zoolang miskenden dichtervorst heeft bijgedragen.

De Haarlemsche Kunstenaarskring is eene kleine vereeniging van letterkundigen, schilders, beeldhouwers, toonkunstenaars, kortom van Haarlemsche burgers, die aan de beoefening van kunst en letteren een werkzaam aandeel nemen. Zij houdt hare wekelijksche vergaderingen in het voormalige woonhuis van Bilderdijk, tegenover het standbeeld van Coster, en koesterde sinds lang het voornemen, door eenig uitwendig teeken aan dit huis, hetwelk op het oogenblik eene restaurant is, de gedachtenis van den grooten man, die er den laatsten adem uitblies, levendig te houden. Eindelijk is dit denkbeeld, dank zij de medewerking van den beeldhouwer Stracké, verwezenlijkt en onze gravure geeft eene afbeelding van het bovengedeelte van den ouderwetschen gevel, waarin thans de gedenksteen prijkt.

Eenvoudig als dit huldeblijk is, was ook de plechtigheid der onthulling. Slechts een beperkt aantal personen, van wier belangstelling men kon verzekerd zijn, waren tot bijwoning daartoe uitgenoodigd. Zoo waren, behalve het bestuur en de leden van den Kunstenaarskring, tegenwoordig een tweetal wethouders van Haarlem, de heer A.D. Kruseman, eerste uitgever van Bilderdijk's dichtwerken, de ontwerper en de uitvoerder van den gedenksteen, de professoren Nicolaas Beets en Jan ten Brink, het bestuur der Rederijkskamer Bilderdijk, vertegenwoordigers der pers, enz.

De voorzitter van den Kring, de heer F. Smit Kleine opende de plechtigheid met de voorlezing van een brief van des dichters zoon, den 72jarigen kapitein der infanterie, Lodewijk Willem Bilderdijk te 's-Gravenhage, die door ongesteldheid verhinderd was naar Haarlem te komen.

‘Met groote belangstelling,’ zoo schreef hij, ‘ontving ik de mededeeling van het plan tot onthulling van een gedenksteen in den gevel van het huis te Haarlem, waarin mijn vader het laatste jaar zijns levens heeft gewoond en kalm en getroost ontslapen is in de christelijke geloofsovertuiging, die zich steeds, vooral in zijn dichterlijke ontboezemingen, uitsprak. Hoezeer mij die blijk van belangstelling en waardeering, bij zooveel miskenning en verguizing als hem nog steeds in het graf bleef vervolgen, trof en weldadig aandeed, behoef ik niet te verzekeren.’

Ook professor Alberdingk Thijm, die mede tot de genoodigden behoorde, was door ongesteldheid verhinderd aan die uitnoodiging ge-

[p. 71]

volg te geven, maar hij schreef: ‘Hoe gaarne was ik op uwe Bilderdijk-viering gekomen. Ik zou u gezegd hebben, in hoevele opzichten gij eene uitmuntende daad verricht, ik had u willen wijzen op de openbare meening onder de letterkundigen, waaruit eene waardeering van Bilderdijk zal voortkomen, die hem door allerlei platte hartstochten te lang onthouden werd; ik had, met u, mij nog eens willen verheugen, dat wij Nederlanders zijn.’

In zijne openingsrede haalde de heer Smit Kleine die woorden aan en wees er op hoe de meeste gezaghebbende schrijvers - en daaronder Beets niet het minst - de groote verdiensten van Bilderdijk voor de Nederlandsche taal steeds om het zeerst hebben geroemd. Ook Haarlem was het tooneel van Bilderdijk's verbazende werkkracht geweest, daar hij gedurende zijn kortstondig verblijf aldaar, die laatste en omvangrijke dichtwerken voortbracht, welke van zijne onverzwakte dichtkracht tot in hoogen ouderdom getuigen. De heer Kleine droeg er verscheidene van voor, die op de toehoorders een diepen indruk maakten, en herinnerende aan de prozaïsche woorden in het register van den burgelijken stand: ‘Nalatende kinderen, doch geen vaste goederen,’ deed hij uitkomen dat Bilderdijk in zijne werken onvergankelijke goederen heeft nagelaten voor het geheele Nederlandsche volk.

Nadat de heer Beets vervolgens het verlangen had uitgesproken, dat de gedenksteen mocht onthuld worden, werd tot de plechtigheid overgegaan; waarna het muziekkorps, dat vóór het huis had plaats genomen, door het spelen van fanfares en het Volkslied, de talrijke menigte, welke zich op het marktplein verdrong, van de onthulllng in kennis stelde.

Daarop werd ter eeuwige gedachtenis de volgende oorkonde geteekend:

‘Op den 7^en Juli des jaars 1885, des namiddags te 3 uren, in het bijzijn van de heeren dr. C.G. von Reeken en mr. G. Heshuyzen, wethouders, mr. J. Tielenius Kruythoff, secretaris, als vertegenwoordigende het bestuur der Gemeente Haarlem, van den heer A.C. Kruseman, eersten uitgever van Bilderdijk's gezamenlijke dichtwerken, van het bestuur der Vereeniging Bilderdijk en verdere genoodigden, heeft de Kunstenaarskring alhier een gedenksteen onthuld, door dien kring geplaatst in den gevel van het sterfhuis van Willem Bilderdijk, aan de Groote Markt alhier.’

Hiermede was de plechtigheid afgeloopen en togen de vereerders van den grooten dichter naar diens graf in de Groote Kerk, dat door de vereeniging Bilderdijk met frissche rozen versierd was.

Na een prachtig banket scheidden allen met den wensch dat weldra de inwijding van een standbeeld des gevierden schrijvers de letterkundigen van Noord en Zuid ter feest roepen mocht.