De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 2

[p. 42]

Onze gravures.

Over de gymnastiek. Het turnfeest te Dresden. XVII^de turnbondsfeest te Antwerpen.

De gymnastiek bekleedt eene voorname plaats in de gezondheidsleer. Zij leert de verschillende bewegingen, standen en houdingen regelen, hetzij om den om vang en stevigheid der ledematen te ontwikkelen en de lichaamskrachten te vergrooten, hetzij om zwakke en verzwakte gestellen te versterken en den sukkelenden mensch eene krachtige gezondheid te geven.

Geleerde nasporingen hebben onwederlegbaar bewezen, dat de gymnastiek, als ze langen tijd wordt volgehouden, aanzienlijke veranderingen in het lichaam te weeg brengt: dat de gewoonte aan eene bepaalde oefening, houding des lichaams, beweging of spierzamentrekking niet alleen den vorm wijzigt, maar ook den bouw der organen, en wezenlijke gedaanteverwisselingen te weeg brengt.

De gymnastiek kan men in tweeën verdeelen: de algemeene gymnastiek, die de oefeningen van het lichaam en die der ledematen omvat en aldus de ontwikkeling van regelmatige vormen bevordert; - de bijzondere, die zich met de oefeningen van een bepaald lid bezig houdt. Deze wordt met vrucht in de orthopaedische instellingen tegen aangeborene of verkregene wanstaltige vormen en tegen afwijkingen van het menschelijk beenderengestel gebezigd.

In den ouden heldentijd werd de gymnastiek hoog vereerd; zij vormde buitengewone menschen, wier namen nooit zullen vergeten worden: Herkules, Theseus, Pollux, verkregen door haar den naam van halfgod, en Philippus, Milo van Kroton, Euthymes, Theagenes, Timanthes, Polydamas en vele andere verbazend sterke menschen, deden de oude wereld over hunne daden verstomd staan. De steden Olympia, Delphi, Nemea en Corinthe waren de schouwplaatsen, waar zich die helden van het strijdperk oefenden, en waar hun de geestdrift schitterende hulde bewees.

De geschiedenis heeft tot op onze dagen de namen van drie worstelaars of athleten overgebracht, die goddelijke eer waardig gekeurd werden:

Philippus van Kroton, driemalen overwinnaar in de Olympische spelen, en de schoonste man van zijnen tijd.

Euthymes van Lokrië, die in het vuistgevecht uitmuntte en in behendigheid al zijne tegenstanders overtrof.

Theagenes van Thasos, insgelijks sterk in het worstel-, strijd- en renperk, en altijd overwinnaar in de Olympische, Nemeïsche, Isthmische en Pythische spelen; deze worstelaar behaalde, zooals Pausanias verhaalt, veertienhonderd kronen.

Toen maakte de gymnastiek een verplicht deel van het openbaar onderwijs der beide geslachten uit. Behendige, krachtige, sterke mannen werden door hunne medeburgers geeerd; zwakke daarentegen werden veracht en in sommige streken offerde men die kinderen op, welke zwak en mismaakt ter wereld kwamen. Agesilaüs, koning van Sparta, een der grootste veldheeren van Griekenland, die mank geboren werd, had zijn leven aan de liefde zijner moeder te danken.

De voorbeelden van spierkracht, die we zooeven hebben aangehaald, bepalen in 't geheel niet, dat de gymnastiek alleen de ontwikkeling van physische krachten ten doel heeft, het zou eene groote dwaasheid zijn, dit aan te nemen. Door streng de hand aan gymnastische oefeningen te houden, hadden de wetgevers de gelijktijdige ontwikkeling van het lichamelijke en het zedelijke in 't oog. Mens sana in corore sano, een gezond lichaam in eene gezonde ziel, zegt een oud spreekwoord; de helderheid van den geest is een natuurlijk gevolg van de gezondheid des lichaams, zegt een ander. Inderdaad, in een ziek of lijdend lichaam kan de ziel niet in de volheid harer verrichtingen optreden.

Het is dus verstandig, om het lichaam dien graad van werkzaamheid en gepaste kracht te geven, dat het den geest in zijne uitingen behulpzaam kan zijn.

Het getal worstelscholen was bij de Grieken en Romeinen even groot, als bij ons dat der scholen. Er bestond geene stad of vlek, die niet zijne worstelschool had. De stad Athene bezat er drie: het Lyceum, de Cynosarge en de Academie. Te Sparta waren de Plataniste en alle openbare plaatsen worstelscholen, waar een sterk en welvarend jeugdig geslacht geoefend werd.

Er bestonden drie soorten van lichaamsoefeningen: de militaire, de worstel- en de geneeskrachtige gymnastiek. De soldaten hielden zich met de eerste bezig, de tweede vormde worstelaars, de derde werd met goed gevolg tegen sommige ziekten en al de gebreken der organisatie gebezigd.

Bij die volken werden gymnastische oefeningen als verplicht onderwijs bij de opvoeding der jeugd beschouwd. Men zond de kinderen naar de worstelschool, zooals men heden ten dage de kinderen naar de klas zendt, en door deze verstandige handelwijze bracht men het zoo ver, dat de kinderen, die zwak, teeder en ongezond geboren waren, eene sterke gezondheid en eene opmerkelijke kracht ontvingen. Eene menigte groote mannen kunnen aangehaald worden, die aan lichaamsoefeningen hun sterk gestel en hunne zedelijke kracht verschuldigd waren: Pythagoras, Sokrates, Plato, Epaminondas, Themistokles, Agesilaüs, Caesar, Cato, Hadrianus, Marcus Aurelius, treden als getuigen van deze waarheid op. De gymnastiek ontwikkelde niet alleen lichamelijke kracht, behendigheid en gezondheid, zij ontwikkelde insgelijks de schoonheid der vormen en schonk den gang en de verschillende houdingen bevalligheid en sierlijkheid. Overigens kan men zich een denkbeeld vormen van het hooge gewicht, dat de ouden aan de gymnastiek hechtten, door de zienswijzen van Plato en Aristoteles; deze groote wijsgeeren beschouwden eene regeering als gebrekkig, die deze kunst niet aanmoedigde.

Als wij tot den oorsprong van de gymnastiek opklimmen en haar tot op onze dagen volgen, zien we, dat ze in den heldentijd begint, bij alle stammen van het oude Griekenland en bij de naburige volken het burgerrecht verkreeg, en van daar zich uitbreidde naar Italië. De circus van het veld van Mars te Rome was eene uitgebreide worstelschool, waar niet alleen de jeugd zich in alle soorten van spelen oefende, maar ook de plaats, waar de zwaardvechters elkander bloedige kampen leverden, om het Romeinsche volk te vermaken. Op de moorddadige spelen van den circus, die door Constantinus verboden werden, volgden de gymnastische spelen, zooals: springen, loopen, worstelen, enz. De middeleeuwen hadden hare ringspelen en tournooien, hare oefeningen in paardrijden en schermen. De adellijken hielden zich in dat tijdperk, van kindsbeen af, met eene oorlogsgymnastiek op, waardoor zij kracht en behendigheid verwierven; en zeer dikwijls hingen van deze twee voorwaarden de overwinning in de spelen en de krijgsroem af, waarop de mensch zoo naijverig is.

Gymnastische oefeningen vindt men bij alle volken der wereld terug. Overal, zeggen de uitstekende reizigers Cook, Bougainville, Perron, le Vaillant, von Humboldt, enz. ontmoet men in de diepte der woestijnen en op de oevers van den Oceaan den wilden mensch, die zich beijvert om de ontwikkeling van zijn lichaam door oorlogsspelen, dansen en verschillende oefeningen, waarbij behendigheid en kracht de kroon spannen, te bevorderen De barbaarsche volken hebben eene natuurlijke gymnastiek, waarmede zij zich alle dagen bezig houden. Bij de beschaafde natiën heeft de uitvinding van het buskruit, dat de wijze van aanval en verdediging heeft veranderd, allengs het nalaten van gymnastische oefeningen veroorzaakt, hierdoor is bepaaldelijk de achteruitgang in kracht en behendigheid onder de bevolking der steden ontstaan. Gedurende zeer langen tijd hoorde men in Europa niet meer over gymnastiek spreken, en het was niet vóór 1587, dat Mercurialis haar uit de vergetelheid opbeurde.

Omstreeks 1575 en 1576 gaven Fuller in Engeland en Simon in Frankrijk, twee geschriften over de gymnastiek uit; deze laatste voegde de praktijk bij de theorie, door eene gymnastiekschool op te richten, die hij zelf bestuurde. Van dit tijdstip af brachten vele leeraren in de gymnastiek, onder welke men Salzmann, Pestalozzi, Gutmuth, Werner, Jahn en Fellenberg kan noemen, hare hulpmiddelen en uitkomsten aan 't licht. In 1780 gaf Tissot een overzicht over de genees- en heelkundige gymnastiek uit. - Durivier, Jauffret en Jullien schreven bijna in denzelfden tijd over hetzelfde onderwerp; maar het was voor Clias, kommandant van de veldartillerie van het kanton Bern, weggelegd om in Frankrijk de gymnastiek te doen herleven en hare weldaden algemeen te maken.

In 1818 richtte kolonel Amoros te Parijs eene gymnastiekschool op, die zich van de andere onderscheidde, omdat de verschillende oefeningen door maat, zang en muziek vergezeld gingen.

Heden ten dage bezitten de meeste steden openbare en bijzondere gymnastiekscholen, die in den regel zeer goed bestuurd worden. Insgelijks worden op kostscholen gymnastische oefeningen gehouden, waardoor den kweekelingen eene gunstige gelegenheid aangeboden wordt om het lichaam en den geest te ontwikkelen.

*_**

Vooral in Duitschland heeft in de laatste jaren de gymnastiek eene buitengewone vlucht genomen; het turnen is er voor jong en oud eene oefenschool van kracht en vlugheid, eene gezonde inspanning en uitspanning tevens geworden, en het nut dat die lichaamsoefeningen stichten, hebben de 20.000 krachtige, welgevormde jongelingen en mannen bewezen, die van den 18^en tot den 23^en Juli 11. te Dresden tot viering van het zesde Duitsche turnfeest waren saamgekomen.

Het eigenlijke turnfeest begon met een optocht der gezamenlijke turnvereenigingen, welke uit verschillende oorden van het groote Duitsche rijk en uit het buitenland waren opgekomen om aan den wedstrijd deel te nemen. Het was een prachtig, afwisselend schouwspel, die 20.000 turners met hunne vlaggen en vanen, hunne standaarden en banieren, hunne kleurige uniformen en sjerpen te zien voorbijtrekken, en de talrijke menigte toeschouwers gaf dan ook door herhaald handgeklap en luidruchtige toejuichingen hare bewondering lucht.

Doch nog opwekkender was de aanblik, toen de oefeningen aanvingen en vijf duizend jongelingen en mannen te gelijker tijd, als door een elektrischen stroom in beweging gebracht, hunne armen op-, neder- en zijwaarts strekten, kniebuigingen en andere dergelijke bewegingen uitvoerden. De orde en regelmaat, waarmede die oefeningen plaats hadden, wekten algemeene bewondering, die nog toenam, toen op een enkel kloksignaal zich eensklaps honderden groepen vormden, die in onberispelijke orde naar de voor ieder bestemde werktuigen marcheerden.

Naast de veerkrachtige jongelingschap zag men hier mannen in de kracht des levens en zelfs turners, wier ouderdom alleen hunne grijze haren verrieden, terwijl de levendigheid hunner bewegingen een geheel jeugdig karakter had.

Vooral bij het prijsturnen, waarmee de feesten besloten werden, kwamen bewijzen van kracht en vlugheid aan den dag, die men in onzen tijd niet meer verwachten zou en die eer aan de hooger geroemde Grieksche athleten, dan aan het tegenwoordige verzwakte geslacht deden denken.

De helden van het feest waren de Duitsche Oostenrijkers, die met eenen geestdrift werden ingehaald, welke alleen uit de politieke omstandigheden is te verklaren. De Duitschers in Oostenrijk heeten namelijk verdrukt door de Hongaren, die hunne eigene taal en zeden tegenover het indringende

[p. 43]

Deutschthum pogen staande te houden en zich in hunne anti-Duitsche dweepzucht wel eens tot buitensporigheden laten verlokken.

Toen in den avond van den 18^en Juli de Oostenrijksche turners op drie stoombooten te Dresden aankwamen, hadden zich reeds uren te voren duizenden en duizenden menschen aan den oever en op de bruggen der Elbe saamgepakt, en den geheelen stroom langs geleek de vaart der Oostenrijksche turners reeds een triomftocht. Doch de ontvangst, die hun aan de Elbekade bereid was, is moeilijk te beschrijven; een eindeloos gejuich ging uit duizenden kelen op, toen zij aan wal stapten; de Dresdensche turn-, muziek- en zangverenigingen verwelkomden de gasten, die bij monde van zekeren heer Müller uit Weenen hun dank betuigden en den wensch uitdrukten, dat de band tusschen de Duitschers van het groote ééne vaderland en die van Oostenrijk nooit verbroken mocht worden.

*_**

Ook te Antwerpen had van 20 tot 24 Juni, ter gelegenheid der wereldtentoonstelling, een internationale turnwedstrijd plaats, waaraan ongeveer twee duizend turners deelnamen. Holland zond 400 medekampers, Frankrijk en Duitschland elk een honderdtal, Zweden en Noorwegen ieder 50, enz. Dit feest was eene getrouwe afbeelding op kleinere schaal van den hierboven beschreven Duitschen turnprijskamp, met dit onderscheid dat hier geen eng gevoel van staatkundig- of taal-broederschap, maar het breedste vriendschapsgevoel de turners aller nationaliteiten tot eenen hooggedreven geestdrift stemde. Niettegenstaande het ongunstige weder hebben deze feesten ten volle aan de algemeene verwachting beantwoord en voor ons naast de aangename nog eene hoogstleerzame zijde gehad, daar zij ons de gelegenheid geschonken hebben de stelsels der verschillende vakkundigen van alle landen met elkander te vergelijken.

Wereldtentoonstelling van Antwerpen. De klokken en de muziekinstrumenten. - De metaalbearbeiding. - Het standbeeld der vrijheid aan de haven van New-York.

Wij geven op onze laatste bladzijde nogmaals eene getrouwe afbeelding van eene groep tentoonstellingen uit den tuin. Rechts bemerken wij het fraaie paviljoen met schoon beeld- en potwerk van den heer Mommaerts uit Meirelbeke. Aan den linkerkant bewonderen wij de groote klok der heeren Drouot en Neveu van Doornik en de merkwaardige inzending van het huis Severin Van Aerschot uit Leuven. Deze laatste uitstalling bestaat uit zeven klokken, die de zeven eerste tonen van de grondgamme hebben, de achtste klok die het octaaf volmaakt, bevindt zich reeds bij den heer Banks te Wigton in Engeland, voor wiens kasteel de beiaardklokken bestemd zijn.

De toon eener klok hangt af van de dikte, zwaarte en samenstelling van hare metaalspijs, en den verlangden toon terstond bij het gieten te treffen is uit dien hoofde nog al kunstwerk. De klokkenspijs bestaat doorgaans uit 78 tot 80 deelen koper en 22 tot 20 deelen tin. De klokkengieterij kan dus gedeeltelijk in het vak der muziekinstrumenten gerangschikt worden ofschoon zij hoofdzakelijk tot de metaalnijverheid behoort.

*_**

De klas der muziekinstrumenten is op onze Wereldtentoonstelling van eene buitengewone belangrijkheid. Onder de talrijke Belgische inzendingen wordt vooral de aandacht getrokken door het bewonderenswaardige mekanismus, harmonista genaamd, van den heer Gevaert. Bij middel der harmonista kan men den lithurgieken zang begeleiden zonder eene enkele noot muziek te kennen. De muziekboeken worden in dit stelsel vervangen door cijferdruk, die overeenkomstig is met de lettergrepen van den lithurgieken zang. De man, die vóór het orgel gezeten is, zet den vinger op een der gecijferde pistons, brengt aldus de verlangde akkoorden voort en zoo worden alle melodieën, naar diatonische toonschaal nauwkeurig begeleid.

Deze uitvinding is bijzonder nuttig voor de missiën. De beroemde missionnaris, de Eerw. heer Bernard, heeft haar reeds in gebruik gebracht bij de wilden in Laponië. De harmonista kost slechts 100 franken en kan op ieder piano, orgel of harmonium geplaatst worden. Men kan ook met eenen enkelen vinger door dat mekanism alle soorten van aria's op die instrumenten spelen. M. Gevaert is insgelijks de vinder van een nieuw stelsel van transpositie, dat bestaat in een beweegbaar klavier, hetwelk geplaatst wordt op het klavier van het instrument. Op het bovenste klavier speelt men in ut en dit klavier doet het onderliggende bewegen in den vereischten toon. Die geheel nieuwe vinding gelijkt in niets op de andere stelsels van transpositie, die tot nu toe gebezigd werden.

In de Belgische afdeeling treft men wijders koperen en houten muziekinstrumenten, pianos, harmoniums en vooral het overschoone orgel van M. Anneessens uit Geeraardsbergen aan, die bewijzen dat ons inlandsch fabrikaat dikwijls ten onrechte voor vreemde produkten achteruitgesteld wordt.

Tusschen de Duitsche speeltuigen wijzen wij op het elektrieke orgel, welke uitvinding echter minder nieuw is dan men wellicht denken zou en niet bijzonder veel kunstwaarde heeft, evenmin als de mekanische pianos en orgels.

Frankrijk spant de kroon met zijne pianos. Het Erard-klavier van 14,000 fr. in gebeeldhouwd citroenhout, is onbetwistbaar het meesterlijkste kunstjuweel der tentoongestelde muziektuigen. In dit gedeelte der Fransche afdeeling, alsmede in de Belgische, Russische en Duitsche zalen van muziekinstrumenten, worden bijna dagelijks door de beroemdste meesters op de harpen, klavieren en orgels puikstukken uitgevoerd om de waarde der tentoongestelde muziektuigen te doen gelden. Deze concertos, die meestal door een talrijk en uitgelezen publiek worden bijgewoond, zijn voor de Antwerpsche liefhebbers van klassieke en fijne muziek eene onschatbare gelegenheid om zich volop te verzadigen aan kunstgenot.

*_**

De metaalbearbeiding heeft in onze dagen eene overgroote uitgebreidheid en eene bewonderenswaardige volmaaktheid bekomen.

Onze bekende zinkfabriek ‘La Vieille Montagne’ bij Luik is op de Tentoonstelling door een sierlijk paviljoen vertegenwoordigd. Deze maatschappij, die op alle wereldtentoonstellingen met het eeremetaal bekroond werd, bezit niet alleen in België, maar ook in Duitschland, Frankrijk, Zweden en Algiers uitgestrekte zinkmijnen en fabrieken. In 1884 werden door de verschillende werkhuizen 40,000 tonnen ruwen zink en 52,000 tonnen gepletten zink verwerkt. Eene verzameling van 58 soorten zinkerts, die meestal uit de mijnen van Moresnet komen, kan in het paviljoen bewonderd worden. Dit fraaie gebouw, geheel uit zink samengesteld, is op zich zelf een welsprekend bewijs wat al schoons en doelmatigs uit dit metaal kan vervaardigd worden.

Het kunstsmeedwerk in ijzer, dat door de voortbrengsels der gieterijen gedurende eenigen tijd verdrongen is geweest, begint in vele landen en vooral in België krachtig te herleven. Daarvan getuigt, naast andere merkwaardige inzendingen, het schoone hekwerk vóór de tentoonstelling der Belgische brouwersvereeniging, dat zelfs dicht bij de prachtige ijzeren poorten der Oostenrijksche afdeeling niet misplaatst is. In de hoofdgaanderij worden produkten aangetroffen uit eene nieuwe verbinding ‘het Metaal-Delta,’ vervaardigd. Dit mengsel, dat uit koper, ijzer, zink en phosphoor bestaat, heeft de hardheid van het staal en eenen goudachtigen toon, die het geschikt maakt om evenals het brons voor de fabrikatie van kunstvoorwerpen aangewend te worden. Het Deltametaal kan overigens bij gloeihitte en ook koud bewerkt worden en laat zich pletten, trekken en smeden.

De nijverheidstakken in de metaalbearbeiding, die het meest de kunst benaderen, zijn de gouden zilverbewerking, het drijf- en bronswerk. Onder de ontelbare en hoogstverdienstelijke inzendingen van goudsmederij en drijfkunst mogen de Antwerpsche tentoonstellers met recht naar den palm dingen.

De Russische bronzen hebben aller verwachting overtroffen. De aard hunner onderwerpen, meestal uit het volks- en krijgsleven van den lande geput, geeft aan die werken een eigenaardig en wezenlijk nationaal karakter, terwijl zij in fijne en kundige bewerking de beste bronzen beeldwerken evenaren. België komt in dit vak zeer verdienstelijk voor en Frankrijk is overvloedig, rijk en bewonderenswaardig vertegenwoordigd door zijne bijzonderste huizen van bronsfabrikatie. Het ruiterstandbeeld van generaal Kleber, de eerste begrafenis, en de reusachtige vaas van G. Doré trekken vooral de aandacht der bezoekers.

*_**

In het paviljoen der firma Gaget, Gauthier en Cie. aanschouwen wij het model op van het kolossale beeld der vrijheid, dat door de Fransche Republiek aan hare Amerikaansche zuster ten geschenke gegeven is en dat als lichtbaak in de haven van New-York zal opgericht worden. Jarenlang heeft men aan dit reuzenbeeld gearbeid, dat thans eindelijk voltooid en naar Amerika verscheept is. Den 19n Juni liep te New-York het stoomschip binnen, dat het kostbaar geschenk van het Fransche gemeenebest aan boord had.

Onze gravure stelt die aankomst voor: in het bovengedeelte zien wij de rijk met vlaggen getooide Isère afgebeeld, op het oogenblik dat zij het voetstuk voorbijstoomt, waarop de colossus verrijzen moet. De haven ligt vol schepen, van onder tot boven met vlaggen versierd, die allen de Fransche vlag aan den steven voeren, terwijl muziekkorpsen beurtelings de Fransche en Amerikaansche volksliederen spelen. Wat lager vinden wij dat reusachtige voetstuk zelf, zooals het zich op het oogenblik met zijne steigers en stellingen vertoont. Het medaillon, dat de Fransche kleuren tot achtergrond heeft, stelt den beeldhouwer Bartholdi voor, welke het beeld heeft ontworpen, terwijl het andere borstbeeld, tegen de gestemde vlag van Amerika aangebracht, den bouwmeester van het voetstuk, den heer Hunt verbeeldt.

Het benedenvak der gravure is ingenomen door den optocht, waarmee zich de commandant van het Fransche schip, door de Amerikaansche overheidspersonen afgehaald, naar het stadhuis begaf, om daar door den mayor en het stedelijk bestuur plechtig ontvangen te worden. Eene onafzienbare menschenzee verdrong zich rondom den stoet, die moeite had de Broadway te bereiken, waar alle huizen met de Fransche en Amerikaansche kleuren prijkten.

Deze plechtige intocht had eerst op het midden van den dag plaats, daar de Isère reeds onmiddellijk bij hare aankomst in de haven door het Amerikaansche schip Atlantic, met de aanzienlijksten der stad, de leden der Fransche kolonie en de verslaggevers der pers aan boord, verwelkomd was.

Nadat de eerste begroetingen waren gewisseld, begaven beide schepen zich naar Bedloe's Island, waar de officieren der Isère onder leiding van den Amerikaanschen generaal Stone het in aanbouw zijnde voetstuk bezichtigden. Dit voetstuk verheft zich op het oogenblik reeds 90 voet boven den spiegel der zee, doch moet nog 60 voet hooger worden, en er zullen dan ook nog wel een paar maanden mee heengaan eer het geheel voltooid is en met het beeld bekroond kan worden.

De dag van de aankomst van het beeld is zoowel voor de Amerikanen als voor de Fransche kolonie een ware feestdag geweest en de eerste toonden duidelijk hoe zij met het ge schenk der Fransche republiek waren ingenomen

[p. 44]

het turnfeest te dresden.

[p. 45]

aankomst van het standbeeld der vrijheid te new-york.