De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 1

Legende van Rübezahl.

In dezen tusschentijd doorkruiste hij naar gewoonte het woud en ontdekte toen eene jonge deerne, die zich onder een schaduwrijken boom had neergelegd. Haar hoofd was haar op den boezem gezonken en zij ondersteunde het met een zwanenwitten arm; hare kleeding was niet kostbaar maar rein en burgerlijk van snede. Van tijd tot tijd wischte zij zich met heur hand een paar tranen van de wangen en loosde zware zuchten. De berggeest was daardoor zoo geroerd dat hij van 't gebod, dat hij zich zelf had gegeven, om alle Adamskinderen die door 't gebergte trokken, te kwellen en te plagen al dadelijk afweek en verlangde de schoone te troosten. Hij nam weer de gestalte aan van een deftig burger, voegde zich vriendelijk bij de jonge deerne en vroeg: ‘Meisje, wat treurt gij hier zoo eenzaam in de wildernis? Verberg mij uwen kommer niet, dat ik toezie of ik u helpen kan.’

De deerne, die geheel in hare zwaarmoedige gedachten verdiept was, schrikte toen zij deze stem hoorde en hief haar gebogen hoofdje op. Ha, wat een smachtend hemelsblauw oogenpaar vertoonde zij, waarvan de zacht gebroken blik een stalen hart kon doen smelten; twee heldere tranen glansten daarin als paarlen en het schoone aangezicht had eene smartelijke uitdrukking, waardoor het bekoorlijke nog werd verhoogd. Toen zij den eerwaardigen man voor zich zag, opende zich haar lieve mond en sprak: ‘Wat bekommert u mijne smart, goede man, daar ik toch niet te helpen ben? Ik ben eene ongelukkige, eene moordenares; ik heb den man, die mij liefhad, gedood en wil mijne schuld met tranen en jammer boeten, tot de dood mij 't harte breekt.’

De man verstomde: ‘Gij eene moordenares,’ riep hij, ‘draagt gij bij dit hemelsch gezicht de hel in het hart? Onmogelijk. - Evenwel de menschen zijn tot elke boosheid in staat; dat weet ik; maar hier is 't mij een raadsel.’

‘Ik wil 't u oplossen, als gij 't begeert te weten,’ antwoordde de bedroefde jonkvrouw.

‘Spreek!’ zeide hij.

‘Ik had een speelgenoot van der jeugd af aan, den zoon eener deugdzame weduwe, mijne buurvrouw, die mij tot zijne liefste koos, toen hij grooter werd. Hij was zoo lief en goed, zoo trouw en braaf, beminde zoo standvastig en hartelijk, dat hij mijn hart stal en ik hem eeuwige trouw beloofde. - Ach, ik heb het hart van den lieven jongen vergiftigd, ik heb hem de wijze lessen zijner vrome moeder doen vergeten en hem verleid tot eene euveldaad, die hij met zijn leven moet boeten.’

De geest riep met vuur: ‘Gij?’

‘Ja, heer!’ sprak zij, ‘ik ben zijne moordenares; ik heb hem aangezet een straatroof te plegen en een schelmschen jood te plunderen; toen hebben hem de heeren van Hirschberg gegrepen, het doodvonnis over hem uitgesproken en, o jammer! morgen wordt hij ter dood gebracht.’

‘En hebt gij daar schuld aan?’ vroeg Rübezahl.

‘Ja, heer, ik heb zijn bloed op mijn geweten.’

‘Hoe dat?’

‘Hij ging op reis over 't gebergte en toen hij mij bij 't afscheid om den hals hing,’ sprak hij: ‘Liefje, blijf mij getrouw. Als de appelboom voor de derde maal bloeit en de zwaluw zijn nest bouwt, kom ik van de reis terug, om u te halen als mijn lief wijfje!’ en dat beloofde ik hem te worden, door een duren eed. Nu bloeide de appelboom voor de derde maal en de zwaluw nestelde, toen kwam hij weder, herinnerde mij mijne gelofte en wilde mij naar 't altaar voeren. Maar ik plaagde en hoonde hem, zooals de meisjes soms hunne vrijers doen en sprak: ‘Uwe vrouw kan ik niet worden, want gij hebt huis noch hof. Verschaf u eerst klinkende munt en kom dan terug.’ De arme jongen werd daardoor zeer bedroefd. Ach, Klaartje! zuchtte hij, met een traan in het oog, stelt gij uwe zinnen op geld en goed; dan zijt gij niet meer het nederige meisje dat gij vroeger waart. Hebt gij mij geene trouw gezworen? en sloegt gij niet op deze hand? En wat heb ik meer dan deze hand om u eens daarmede te onderhouden? Vanwaar uwe koelheid jegens mij? Ach, Klaartje, ik begrijp u; een rijke medeminnaar heeft mij uw hart ontstolen; ontrouwe! loont gij mij op deze wijze? Drie jaren heb ik met nameloos verlangen treurig doorleefd, ik heb ieder uur geteld tot op dezen dag dat ik weder tot u kwam om u tot de mijne te maken. Hoop en vreugde deden mij vliegen over 't gebergte en nu versmaadt gij mij aldus?’ - Hij bad en vleide maar ik bleef onbewogen. ‘Mijn hart versmaadt u niet; ga heen, verwerf u geld en goed en hebt gij dat, kom dan, dan wil ik gaarne mijn lot met u deelen.’

‘Welaan,’ sprak hij treurig, ‘gij wilt het zoo, ik ga de wereld in, ik wil loopen, rennen, bedelen, stelen, en gij zult mij niet wederzien, voor ik den snooden prijs gewonnen heb, waarmede ik u kan koopen. Leef wel, ik vertrek!’

‘Zoo heb ik hem bedrogen, den armen jongen; hij ging vergramd heen; daar verliet hem zijn goede Engel; hij deed wat niet goed was en wat zijn hart verafschuwde.’

De man schudde het hoofd bij dit verhaal en riep na eene pooze met nadenkend gelaat uit: ‘Wonderlijk.’

Daarop wendde hij zich tot het meisje: ‘Waarom,’ vroeg hij, ‘vervult gij evenwel het ledige woud met uwe weeklachten, die u en uwen minnaar niet helpen kunnen?’

[p. 398]

‘Goede heer!’ antwoordde zij; ‘ik was op weg naar Hirschberg, toen het verdriet mij het hart verscheurde; ik ijlde onder dezen boom om te kunnen weenen.’

‘En wat wilt gij in Hirschberg doen?’

op de straat gezet, vaar bronikoff.

‘Ik wil de rechters te voet vallen, en met mijn geschrei de gansche stad vervullen, en de dochters der stad zullen mij helpen klagen tot de Heeren zich erbarmen en den onschuldigen jongen het leven schenken. En als 't mij niet gelukt hem aan den smadelijken dood te ontrukken, wil ik verheugd met hem sterven.’

De geest werd door deze rede zoo bewogen, dat hij van 't oogenblik af zijne wrake geheel vergat en besloot de troostelooze haren minnaar weder te geven.

‘Droog uwe tranen,’ sprak hij met deelnemend gebaar,’ en vergeet uwen kommer. Eer de zon onder gaat is uw minnaar vrij. Morgen bij 't eerste hanengekraai, wees dan waakzaam, en als een vinger op uw venster klopt, zoo doe de deur open; want het is Benedictus, die er voor staat. Hoed u, hem niet weer het hoofd op hol te brengen met uwe koelheid.

[p. 399]

- Gij moet ook weten dat hij dat boevenstuk niet begaan heeft, en gij hebt evenzoo geene schuld.’

Het meisje, verwonderd over deze taal, zag hem star en stijf in 't gezicht, en daar zij er geen schalkerij of bedrog in kon lezen, kreeg zij vertrouwen; haar droevig gelaat helderde op en met vroolijken twijfel sprak zij: ‘Goede heer! als gij niet met mij spot en het alzoo is als gij zegt, moet gij een ziener of de goede engel van mijn minnaar zijn, dat gij dat alles zoo weet.’

de bouwvallen van het allerheiligenklooster in het schwarzwald.

‘Zijn goede engel?’ antwoordde Rübezahl getroffen. ‘Neen, dat ben ik niet; maar ik kan het worden; dat zult ge ervaren! Ik ben een burger uit Hirschberg, en heb mede in den raad gezeten toen de arme zondaar veroordeeld werd; maar zijne onschuld is aan 't licht gekomen; vrees niets voor zijn leven. Ik moet voort, om zijne banden los te maken, want ik vermag veel in de stad. Wees goeds moeds en ga in vrede.’ Het meisje stond spoedig op en gehoorzaamde, ofschoon vrees en hoop in haren boezem kampten.

[p. 400]

De goede pater had zich intusschen de drie dagen uitstel ten nutte gemaakt, om den armen zondaar behoorlijk ter dood te bereiden.

Eindelijk was de derde dag verloopen; de pater wenschte den armen misdadiger voor de laatste maal goeden nacht en begaf zich naar buiten, toen Rübezahl hem aan den ingang onzichtbaar tegen trad, nog niet besloten hoe hij zijnen gunsteling in vrijheid stellen zou, daar hij te gelijker tijd den Heeren van Hirschberg het genoegen niet wilde ontnemen eene openbare terechtstelling te houden. Maar op dit oogenblik kreeg hij een goeden inval, die hem nogal naar den zin was; hij sloop den monnik in het klooster achterna, stal uit de kleedkamer een ordekleed, sloop weder naar buiten en begaf zich in 't gewaad van den ordebroeder in de gevangenis, die hem door den cipier eerbiedig geopend werd.

‘Arme Benedictus,’ sprak hij, ‘wees tevreden en onbevreesd, gij zult niet sterven. Ik heb bevonden dat gij onschuldig zijt aan den roof; daarom ben ik gekomen om uwe boeien los te maken, en u uit den kerker te bevrijden.’ Hij trok een sleutel uit den zak. ‘Laat zien,’ ging hij voort, ‘of hij past.’ De proef gelukte, de gevangene stond daar frank en vrij; de boeien vielen af van zijne handen en voeten. Daarop verwisselde de goedhartige monnik met hem van kleederen en sprak: ‘Ga bedaard als een vrome monnik door de schaar der wachters voor de deur der gevangenis en door de straten tot gij de stad achter den rug hebt; loop dan sneller tot gij in het gebergte komt, en rust niet voor gij in Liebenau voor Klaartjes deur staat, en klop zachtjes aan, uw liefje wacht u met angstig verlangen.’

De goede Benedictus meende dat alles een droom was, wreef zich de oogen en kneep zich in de wangen, om te onderzoeken of hij waakte of droomde. Toen hij bemerkte dat alles werkelijkheid was, viel hij zijnen bevrijder te voet en omhelsde zijne knieën, wilde eene dankbetuiging stamelen en lag daar in stomme vreugde, want de woorden stokten hem in zijne keel. De goede broeder dreef hem eindelijk voort en gaf hem nog een brood en eene worst op reis mede. Met wankelenden tred, ging de verloste door de gewelven van den kerker, en vreesde gedurig herkend te worden. Maar zijn kleed gaf hem zulk een eerwaardig aanzien, dat de wachters niets boosdoenerachtigs daaronder vermoedden.

Klaartje zat intusschen bang en eenzaam in haar kamertje, luisterde naar het ruischen van den wind en lette op iederen voetstap van de voorbijgangers. Dikwijls was het haar of zich iets aan 't venster deed hooren, of er geklingeld werd aan den ring van de deur; met kloppend hart zag zij op, maar vond zich bedrogen. Reeds schudde de haan zijne vlerken uit, en verkondigde door zijn kraaien het aanbreken van den dageraad; de klokjes in het klooster luidden voor de vroegmis, de torenwachter blies voor de laatste maal op zijn hoorn en wekte de snorkende bakkersvrouwen om hun dagwerk te beginnen. Klaartjes lampje begon donker te branden, daar de olie ontbrak en hare onrust vermeerderde met ieder oogenblik. Zij zat op den rand van haar bed, weende bitter en zuchtte: ‘Benedictus, Benedictus, wat een jammerlijke dag breekt er thans aan voor u en mij.’ Zij liep naar 't venster, ach! de hemel was naar den kant van Hirschberg bloedrood, en zwarte wolken zweefden als rouwfloers heen en weer aan den horizon. Hare ziel beefde bij dit vreeselijk schouwspel; zij verzonk in een treurig gepeins en er was eene stilte als die des doods om haar henen.

Daar werd driemaal aan 't venster geklopt. Eene huivering van vreugde liep haar door de leden, zij sprong op, en slaakte een luiden kreet, want eene stem fluisterde door het venster: ‘Liefje, zijt gij wakker?’ - Fluks was zij aan de deur. - ‘Ach, Benedictus, zijt gij het of is het uw geest?’ - maar toen zij den monnik voor zich zag, trad zij terug en viel in onmacht. Daar omvatte haar zacht zijn trouwe arm en de kus der liefde, dat groote middel tegen alle dergelijke onmachten, bracht haar weer tot bezinning.

Nadat de stomme tooneelen van verwondering en van het eerste vreugdegevoel voorbij waren, vertelde haar Benedictus zijne wonderlijke redding uit den pijnlijken kerker, maar de tong kleefde hem aan 't gehemelte van dorst en vermoeienis. Klaartje haalde hem een frisschen dronk water en nadat hij zich daarmede gelaafd had, voelde hij honger; maar zij had niets voor hem als wat brood met zout, waarmede alle verliefden hun leven lang gelukkig meenen te kunnen blijven. Toen dacht Benedictus aan zijne worst, trok ze uit zijn zak en verwonderde zich dat ze zoo zwaar was als een hoefijzer, brak ze stuk en zie - er vielen louter goudstukken uit, waarover Klaartje niet weinig verschrikte en meende dat het een schandelijk overblijfsel was van het boevenstuk aan den jood gepleegd en dat Benedictus niet zoo onschuldig was als de brave man, die haar in het gebergte verschenen was, verhaalde. Maar de eerlijke gezel verzekerde haar ernstig dat de vrome ordebroeder hem dezen verborgenen schat had geschonken vermoedelijk als bruidschat en zij geloofde hem. Beiden zegenden met een dankbaar hart hun edelen weldoener, verlieten hun vaderstad en trokken naar Praag, waar meester Benedictus met zijn Klaartje als vrouw jaren lang als een welgesteld man leefde in gelukkigen echt en rijk met kinderen gezegend. Hij was zoo bang voor de galg geworden dat hij zijne kalanten volstrekt niets ontstal en tegen de gewoonte zijner confraters zelfs niet het kleinste stukje laken door het oog van de schaar liet gaan.

In den vroegen morgenstond, toen Klaartje met vreugde en beven den vinger van heur vrijer aan 't venster bemerkte, klopte ook in Hirschberg de beul aan de deur der gevangenis. Rübezahl had eenmaal de rol van den veroordeelde op zich genomen, en was besloten om ze ter eere van de justitie getrouw te spelen.

Zonder uitstel werd nu de executie volvoerd en Rübezahl onderwierp zich zeer geduldig aan alle formaliteiten der terechtstelling. Maar toen hij van de ladder gestooten was, spartelde hij aan de strop naar hartelust, en dreef zijn spel zoo erg, dat de beul angstig werd, want er kwam oproer onder het volk en eenigen schreeuwden, men moest hem steenigen omdat hij den armen zondaar te zeer martelde. Om alzoo een ongeluk voor te komen, strekte zich Rübezahl lang uit en hield zich of hij dood was. Toen evenwel het volk was weggegaan en er nog slechts enkelen om de galg liepen om het lijk te beschouwen, begon onze guit zijn spel opnieuw en verschrikte de toeschouwers door vreeselijke grimassen. Tegen den avond liep in de stad het gerucht dat de gevangene niet kon sterven en nog altijd aan de strop danste.

Dit bewoog het gerecht om den volgenden morgen vroeg door eene deputatie de zaak te laten onderzoeken.

Maar toen die bij 't schavot kwam, vond zij slechts een met lompen bedekten strooien man aan de galg, zooals men die in den tuin zet om de vogels te verschrikken. De Heeren van Hirschberg verwonderden zich daarover zeer, maar lieten den strooman afnemen en strooiden uit dat de sterke wind den mageren snijder van den galg over de grenzen had gewaaid.

(Slot volgt.)