De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 1

Eene Kerstvertelling
Door
Wilfred Vonkheerd.

I.

Het was op een zaligen Kerstavond. Een koude noordenwind gierde bulderend door de toppen der beuken van het woud, en boven aan den donkerblauwen hemel hingen de millioenen lampen van den goeden God te branden en lichtten nog eens zoo hel omdat het Kerstavond was.

‘Kerstavond! Kerstavond!’ zei de glimworm tot zijn buurman; ‘kom, laat ons boven op den stam van dien wilg kruipen en lichten en glinsteren; want 't gaat Kerstnacht zijn.’

En zij lichtten en glinsterden zooals vro o lijke glimwormpjes kunnen lichten op een zaligen Kerstavond.

Bij den zoom van het woud stond de hut van de oude Veva. De grijze vrouw woonde daar moederziel alleen met haar kleinkind. Het was wel koud in de hut; want de wind blies ongenadig door de spleten der verhakkelde wanden en de kleine opflikkerende vlam kon nauwelijks de tintelende handjes verwarmen van het maagdekijn, dat in den hoek van den haard nedergehukt zat.

‘Grootmoeder! 't is Kerstavond,’ zei de kleine; ‘och, toe vertel eens iets van 't Kindeken Jezus.’

En de oude vrouw verhaalde hoe het Kindeken Jezus in het stalleken van Bethleëm

[p. 154]

geboren wierd en arm was, armer dan zij zelfs, ja, zoo arm, dat de heilige Moeder Gods niet eens doeken had om het bibberend Kindje in te winden en zij het nederlegde op wat hooi tusschen os en ezel, die den Schepper der wereld door hunnen adem verwarmden.

‘Maar waarom wierd de lieve Jezus in geen groot, schoon huis geboren?’ vroeg de kleine.

‘Omdat Hij wilde lijden en ellendig zijn om onze zonden af te koopen, en aan ons, arme menschen, het voorbeeld wilde geven van armoede en verlatenheid.’

En dan vertelde de oude vrouw nog hoe de herders, door eenen engel verwittigd, het kleine kind, den Godmensch, kwamen hulde brengen en aanbidden, hoe de drij koningen uit de verre, verre landen, door eene sterre geleid, die hun altijd aan den hemel vorenging en de banen wees, het kindeken kwamen vinden en het hunne rijke giften offeren. Hoe zij, door den engel Gods vermaand, langs een anderen weg wederkeerden om aan den boozen Herodes te ontsnappen, die het kind wilde dooden. De grootmoeder verhaalde, terwijl de kleine gretig luisterde, dat de engelen boven het stalleken zweefden en in zoete akkoorden zongen: Gloria in exelcis Deo! Glorie zij aan God in den hooge! gelijk men dezen nacht in de kerk tijdens de mis zingen zal en zooals de engelen van nachte in den hemel ook zullen zingen.

‘O, wat is dit schoon!’ zegde het kleine meisje bibberend; want het vuur was uitgegaan, geen enkel blokje hout was meer inden houtbak om het te doen opvlammen, en akelig koud blies de wind door de spleten der hut.

‘Ge hebt koude, Mieken,’ zegde droevig de oude vrouw, ‘en wij hebben geen hout meer om vuur te maken. Kom, kind, kom mêe, wij zullen eens bij brave menschen in het dorp gaan aankloppen, misschien mogen wij ergens bij den heerd schuiven en krijgen wij wat warm voedsel van den kerstdisch.’

Het maagdekijn richtte zwijgend de verkleumde leden op, nam de hand der grootmoeder en beiden traden buiten, waar de wind, ijskoud en scherp, door hunne schamele kleeding sneed.

II.

Daar ligt het erf van den rijken Balmers. De bandhond blaft in het hok en rukt ongenadig aan de ijzeren ketting als de ongenoodigde gasten het erf opkomen.

Binnen in huis zit boer Balmers achter de stoof zijne lange pijp te rooken. Hij licht ongeduldig het hoofd omhoog bij het blaffen van den bandhond en fronst de grijze wenkbrauwen onheilspellend als de stille klop op de voordeur wordt gegeven en eene smeekende stemme hem haren nood klaagt.

‘Wat beteekent dat daar aan de voordeur?’ schiet hij op. ‘Als gij u niet bij tijds van 't erf maakt, zend ik den hond achter uwe hielen, gij leegloopers.’

Veva heeft de voordeur opengeduwd en is toch maar binnengetreden, niettegenstaande de barsche woorden van den ouden gierigen boer.

‘Och, meester, heb medelijden,’ nokt zij, ‘het is niet voor mij dat ik vraag, maar voor mijn arm, onschuldig kleinkind, dat verkrimpt van honger en koude.’

‘Wat scheelt mij uw kleinkind?’ is het nijdig antwoord. ‘Wilt ge wel eens op staanden voet mijn huis verlaten of moet ik den bandhond loslaten?’

Zijne kleine grijze oogen vlammen in hunne holten en het maagdekijn dringt zich bang tegen de grootmoeder, want zij is benauwd van dien boozen kerel.

‘Vertrekken!’ heeft hij nogmaals woest gezegd, terwijl hij met zijnen pijpsteel gebiedend de deur heeft gewezen.

‘Ik zal vertrekken, boer Balmers,’ antwoordt de oude Veva verontwaardigd; ‘er zijn, God zij dank, nog wel goede zielen in het dorp, die mij zullen geven wat gij mij zoo onbarmhartig weigert.’

En dan heviger en met den uitgestoken vinger den gierigaard dreigend, vervolgt zij:

‘Maar gij, boer, gij zijt een boos en onmeedoogend mensch! Geluk brengt dat niet mede! neen, dat kan niet, en de Godmensch, die in dezen nacht geboren wierd, wilde en leerde u dat anders. Gij zijt een slecht christen, boer, en de rechtvaardige God zal u straffen.’

Veva is heengegaan met de bijna verstevene kleine en sukkelt verder het dorp in. Kouder en kouder blaast de gure noordenwind en doet de kleine vensterruitjes van de oude kerke en de schaliën op den toren eentonig rammelen.

Veva richt zich naar eene prettige hoeve op eenige schreden van de dorpskerk gelegen. Daar zal men barmhartiger zijn voor weduwe en weeze, denkt ze, dan bij boer Balmers wiens goede engel weenend achter zijn zetel stond, toen hij de armen zoo ongenadig van zijne deur joeg en dat nog op Kerstavond, als de Heiland voor hem ter wereld kwam om hem barmhartigheid te leeren.

III.

De Kerstblok is aangelegd bij boer Kasselmans en heerlijk flikkert de vlam in den heerd en bestraalt de blijde gezichten der leden van het huisgezin, die rond het knappend vuur gezellig ritten te kouten.

Die kerstblok, aangestoken met de overgeblevene houtskolen van den blok van het vorige jaar, brandt en knappert en zal blijven branden tot op Drijkoningennacht, en gedurende al dien tijd zal geen enkele arme mensch de deur voorbijgaan zonder Godsdeel: zoo is het oude christelijk gebruik en brave menschen houden zulke gebruiken in eere.

Op den wijden schoorsteenmantel staat het masten kerstboompje, dat Janneken met Trezeken daar dichtbij achter het woudkappelleken is gaan afkappen en vervroolijkt mede de huiskamer door zijne talrijke pinkende waslichtjes.

Kasselmans rookt opgeruimd zijn kort pijpken in den zetel aan den gezelligen haard en de kleinen zitten vol blijde verwachting rond het heerlijke vuur, waarop moeder kerstwafels bakt. Wafels! geurige wafels op Kerstavond! O, Kerstavond is een groot feest in een christen huisgezin.

Daar klinkt eensklaps op het voorhof een tweezang, die aller aandacht wekt. Wat droeve toon heeft de stem der oude vrouw, nu zij het Kerstlied zingt van voor vele jaren en hoe schoon paart die kleine hare zachte, maar toch helklinkende stem, met die der oude. Dat is waarlijk roerend wat die arme menschen daar buiten staan te zingen.

't Was twaalven van den nacht, als 't onnoozel lam
Als 't Kindeken Jezus op de wereld kwam. -
Jezus, Zoon van God, Meester van 't heelal, -
Wierd nederig geboren, geboren in een stal.

En het kleine meisje, dat schier onder het zingen hare koude vergeet, herhaalt schel en helder, dat het over erf en boomgaard heenklinkt, den slotregel:

De Heiland, de Messias is geboren!

‘Komt binnen! komt binnen!’ roept van in huis de oude boer, begeesterd bij het hooren van het eeuwenoude liedje, dat hij moeder en grootmoeder nog heeft hooren zingen. ‘Toe, Janneken en Trezeken, gaat zien wie het is en doet ze binnen komen; 't is Kerstavond, en niemand gaat onze deur zonder Godsdeel voorbij.’

‘Ah, 't is Veva,’ zegt de boerin met een minzamen glimlach als de oude vrouw schuchter binnentreedt. ‘Kom, Veva, zet u bij 't vuur en aanstonds vergasten wij u op geurige, warme wafels. Niet waar, Mieken, eene warme lekkere wafel zal u smaken en dan, ge hebt dit immers wel verdiend voor uw schoon zingen. Schuift bij, schuift bij!’

Nu is het volop feest in 't huis der brave lieden, en de goede engel zweeft vol blijdschap heen en weder boven het gezegend huis, terwijl hij geheimzinnig stil den schoonen lofzang neuriet: Glorie zij God in den hooge en vrede op de aarde den menschen van goeden wil.

Het kleine Mieken zit daar smakelijk en lachend de verkwikkende wafels op te smullen en Veva kan haren warmen dank niet weerhouden bij het zien van het herstelde kind.

‘Niet te bedanken,’ zegt de oude boer, ‘hetgeen wij doen is onze plicht. Veva, of is het dezen nacht niet dat de Heiland geboren werd die ons kwam leeren onze arme broeders te beminnen zooals ons zelven?’

Den ganschen langen avond worden er wafels gebakken, wordt er gekout en het eene kerstliedje na het andere door jong en oud opgedreund. Treffend vooral is een kerstgezang der oude Veva, waarin de lof gezongen wordt van het zalige Kindje, wiens geboorte de profeet Isaïs voorspelde en wiens leven koning David in zijne psalmen verheerlijkte.

Men gaat niet meer ter ruste, want te middernacht begint de mis, waarin een ieder 't zich ten plichte rekent tegenwoordig te zijn.

IV.

De oude kerk is schitterend verlicht en door de kleine geschilderde kerkvensters werpen de lichten stralen op het kerkhof en op de daken der huizen De klokken roepen met hunne bronzen stemmen de brave dorpelingen naar den tempel om er het blijde feest te komen vieren, en de dorpsbewoners beantwoorden allen, allen zonder uitzondering, den oproep der oude dorpszangers.

De kerk is dan ook proppend vol. Het orgel dreunt statig door de bogen van het nederige Godshuis, de priester verschijnt in het glanzend, met goud doorstikte plechtgewaad en het heilig misoffer neemt aanvang.

De dorpelingen bidden met godvruchtige ingetogenheid.

Plotseling zwijgt het oude orgel; de bevende priester is tot het ontzagwekkend oogenblik der opheffing gekomen en het lam Gods gaat op het altaar nederdalen door de machtige woorden van zijnen dienaar. Aller hoofden buigen en allen aanbidden in stilte den machtigen schepper van het heelal, die in de nederige dorpskerk uit den hoogen hemel bij zijne lievelingen, de menschen, nederkomt.

Daarna laat het orgel een melodievol en roerend voorspel hooren en dan heffen eensklaps een tweetal helle, zuivere kinderstemmen het oude schoone Kerstlied aan:

Heilig, heilig, drijwerf heilig!
Heilig, heilig, eer zij God,
Buiten God is 't nergens veilig,
Heilig, heilig 't groot gebod.

En dan valt het koor der mannenstemmen met het machtige triomfrefrein in, dat jubelend de hooge beuken der kerk doorgalmt:

De Heiland, de Messias is geboren!
De Heiland, de Messias is geboren!

Dit eenvoudige Kerstlied, in de nachtmis gezongen, maakt een onvergelijkbaren indruk op de ziel. Dat gevoelde ook de oude Veva, die in een hoekje nevens het hoogzaal haar rozenhoedje bad en God vergeving vroeg voor den boozen mensch, die dien avond hare smeekende bede, de bede der weduwe en weeze, verstiet. Zij bad ook innig om zegen voor den braven Kasselmans, die ginder verder aan den predikstoel, met de blijdschap in het hart voor het verrichte goede werk, vroom in zijn kerkboek zat te lezen.

En haar goede engel knikte vreugdevol glimlachend naar den bewaarengel van den goedhartigen Kasselmans, en beiden zongen te zamen geheimvol, maar verrukkend schoon en zacht het danklied mede:

De Heiland, de Messias is geboren!

De oude Balmers stond ook tegen een den pilaren van het hoogzaal en hoorde insgelijks de stem van zijnen goeden engel; maar treurig en verwijtend, niet jubelend klonk zij in zijne ziel. En het werd den man naar om het hart, berouwvol boog hij weldra het hoofd op de

[p. 155]

borst: de bede van Veva was verhoord, eene genadestraal had zijn binnenste getroffen en plechtig beloofde hij de armen voortaan gedachtig te zijn om ook met vol gemoed op den Kerstnacht te kunnen medestemmen:

‘Gloria in exelcis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis!

Lyon. Seminarie der Afrikaansche missiën, Dec. 1884.