De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 1

Onze gravures.

Een panische schrik.

Aangelokt door den afval van allerhanden aard, die op de binnenplaats eener slordige buurt neergesmeten werd, had zich een bijterig muizenpaar daar eenen nest gemaakt. En wie genoeg ervaren is in de natuurkunde om te weten dat onder gunstige omstandigheden zulk een huisgezin in eenen enkelen zomer op 30,000 nazaten roemen mag, kan zich allicht een gedacht vormen hoe ons tweetal zich op korten tijd vermenigvuldigde. De morsige huismoeders der omgevende woningen werden door de ontelbare vraatzuchtige muizenfamilie letterlijk tot wanhoop gebracht. Van 's morgens tot 's avonds was het een onafgebroken jammerlijk beklag over de onnoembare schade door de kleine knagers veroorzaakt en op een woordenrijk congrès, in den gang van den melkboer gehouden, werd er door een half dozijn huisvrouwen besloten bij middel van katten, vallen en muizenvergift tot eene korte en beslissende slachting der langstaarten over te gaan. Na korten tijd was de nakomelingschap der beide indringers dan ook zoo goed als uitgeroeid. Eenige muizen nogtans - de zeven wijzen van den stam - hadden tot nu toe alle verdelgingsmiddelen weten te ontduiken. Zij kwamen slechts uit hunne holen te voorschijn als de laatste kat, na lang en vruchteloos loeren, zich in een gemakkelijk hoekje te rusten gevleid had en wisten zorgvuldig de verraderlijke vallen en vergiftige korrels te vermijden In eenen frisschen winternacht, bij het heldere licht der volle maan, zaten onze vierpootige wijsgeeren zich alle zeven te vergasten aan een oud, met kaarsruut bedruppeld stuk tapijt, toen eene plotselinge en onnatuurlijke maanverduistering hun vol bevreemding de oogen van hun gastmaal deed opslaan. Een panische schrik beving hen: e ne kat met vleugels en ongemeen groote gloeiende oogen hing hun boven het hoofd, en stak hare twee vreeselijke klauwen naar hen uit. Bliksemsnel stoven de zeven wijzen uiteen en poogden door de stoutste sprongen in de muizengymnastiek zich aan het geduchte monster te onttrekken. Tevergeefs, één toch werd door de scherpe nagels van het roofdier vermorzeld, en de panische ontzetting dreef de zes andere zoo verre op de vlucht dat de langgeplaagde huismoeders er voor goed van bevrijd bleven. Zij wisten echter niet dat zij dit geluk te danken hadden aan den uil uit den ouden kerktoren.

Een bruidspaar in Zevenbergen.

‘Zevenbergen?’ Die naam komt mij bekend voor -

Inderdaad, lezer, er ligt een Zevenbergen in Noord-Brabant, maar de beschouwing onzer gravure zal u geen oogenblik in den waan laten verkeeren dat wij hier met Nederlanders te doen hebben.

De landstreek, die hier bedoeld wordt, is dat gedeelte van het oude Dacië, hetwelk thans behoort aan de Oostenrijksche monarchie, en de beide personen onzer gravure zijn geene eigenlijke Zevenbergers, maar afstammelingen van de Saksers, welke nu juist zevenhonderd jaren geleden naar genoemd land verhuisden op uitnoodiging van koning Geisa II, om daar steden te stichten, de uitgestrekte landen te bebouwen en beschaving te verspreiden. Er werd aan deze kolonisten zooveel land toegewezen, als zij ter bebouwing verlangden, ‘ad retinendam coronam,’ zooals de koninklijke verzoekbrief vermeldde. In dit nieuwe vaderland stichtten zij Hermannstadt, Klausenburg en Kronstadt en wisten door den loop van zeven eeuwen heen hun nationaal karakter, hunne zeden en gewoonten te bewaren. Bij de plechtige feestviering van de zevenhonderdste verjaring hunner verhuizing uit Duitschland naar Zevenbergen, die voor eenigen tijd te Hermannstadt gehouden werd, uitten nogtans de afstammelingen der fiere Saksers hun beklag over het streven der Hongaarsche regeering om hen tot Magyaren te maken en zij teekenden verzet aan tegen die inbreuk op hunne eeuwenoude voorrechten.

Het oud Duitsch karakter van dit volk spreekt zelf duidelijk uit het vertrek, waarin onze gravure ons een blik vergunt. Het eerste wat daar onze aandacht trekt, is eene buitengewone zindelijkheid en orde. In den linkerhoek van het vertrek zien wij slechts het benedengedeelte eener hooge kast, die tot berging dient voor talrijke schotels en borden; rechts daarvan vindt meestal eene groote, goedgevulde kist hare plaats. Al dit huisraad is met de helderste kleuren, blauw, wit, groen en rood beschilderd, en met groote bloemen en snijwerk versierd. Langs den rand loopt een houten richel, waarop beschilderde aarden schotels te pronk staan, terwijl aan houten knoppen eene rij kruiken is opgehangen.

Staat de kast in den linkerhoek, dan wordt men stellig in den rechterhoek, het rijk geborduurde witte bedgordijn gewaar, waarachter het torenhooge bed met tal van kussens en dekens omhoog rijst. Naast de talrijke pronkschotels is dit bed, alsmede een goede voorraad linnen, de trots der Saksische vrouw in Zevenbergen en de kostbaarste bruidschat voor hare huwbare dochters. Iemand, die niet genoeg verschooning heeft, om maar eens in het jaar te wasschen, komt bij haar niet in aanmerking. Tusschen de kast en het bed staat in iedere welgestelde huiskamer eene tafel, altijd met een rood of zwart geborduurd hagelwit kleed bedekt, en daarnaast eene lange zitbank.

Voor de tafel staat op onze gravure het bruidspaar. Bij den eersten slag der kerkklok is de jonge boer naar zijne bruid geijld om haar volgens het gebruik naar de kerk te geleiden en daarvoor den onmisbaren bloemruiker te ontvangen, waarin de rozemarijn niet mag ontbreken, en dien hij zich fier op den hoed steekt of bescheiden in de hand draagt. Het meisje is klaarblijkelijk reeds voor den kerkgang gekleed; zij heeft den geborduurden, mousselinen voorschoot over het blauwe, met linten versierde kleed gedaan en daarover haar prachtigen pelsmantel aangetrokken, terwijl van onder het fluweelen kapje de lange blonde vlechten op den rug afhangen.

Wij verrassen het jonge paar op het oogenblik dat de bruidegom zijne bruid den ring overreikt met de gebruikelijke spreuk:

Hier geef ik u den ring der trouw,
God geef dat het u nooit berouw!

De alpaca's.

Sedert lang is het schaap, dat reeds van de vroegste oudheid af, den mensch gewillig zijne kostbare vacht afstond, niet meer onze eenige wolleverancier, en zelfs op de Europeesche wolmarkt beginnen zijne Amerikaansche mededin-

[p. 36]

gers, de lama's, vicuna's en alpaca's, zich geducht te doen gelden tegen den viervoetigen held van Virgilius, die toch de oudste adeldomtitels heeft.

een panische schrik, naar f. flinzer.

Achterstaande gravure verplaatst ons in het vaderland dier mededingers, namelijk op de hoogvlakten der Zuid-Amerikaansche Andes, welke zich van de republiek Nieuw-Granada tot aan Patagonië uitstrekken. Deze hoogvlakten hebben eene min of meer winterachtig klimaat, naar gelang zij in hare golvende bodemvorming boven of onder de vier duizend zeshonderd meters boven den spiegel der zee liggen. Zoo ijzig koud hier des morgens en des avonds de lucht is, en zoo kaal en eenzaam zich het land in het algemeen voordoet, zoo brandend heet kan ook de zon des middags hare stralen hier neerschieten, en zoo krachtig zijn de levensverschijnselen, door de werking van het onderaardsche vuur teweeggebracht. Men bevindt zich hier toch op vulkanischen bodem, te midden van honderden deels werkzame, deels uitgebrande vulkanen; maar zoo deze vuurbergen en hunne inwendige gloeimassa's de kustlanden al doen sidderen en de bewoners met schrik en angst vervullen, hierboven op de hoogvlakten of punas wordt men weinig van hun verwoestenden invloed gewaar en werken zij slechts weldadig.

Hier en daar wordt de eentonigheid der punas afgewisseld door warme bronnen, welke soms plotseling uit den veenachtigen bodem springen, leven en groeikracht aan hunne omgeving

[p. 37]

mededeelen en weldra te midden der steppen als eene oase vormen, waar de wilde guanaco's en vicuna's zich bij voorkeur ophouden, om spoedig voor den mensch en zijne huisdieren plaats te maken. Die nederzettingen zijn betrekkelijk dun gezaaid, maar in de eenzame wildernis trekt de leemen hut met het verdorde loofdak meer de aandacht dan de bevallige villa in de lachende dalen.

een bruidspaar in zevenbergen, naar c. koller.

De eenige huisdieren, welke de mensch hier houdt, zijn de lama's en alpaca's, die beide tot de familie Auchenia behooren. Niet ten onrechte wordt het laatste dier het Amerikaansche kameelschaap genoemd, daar het werkelijk al de eigenschappen van den kameel en het schaap in zich vereenigt. Slechts een weinig kleiner dan de lama, maar van een langeren hals voorzien, is de alpaca even moeilijk te temmen,

[p. 38]

maar ook in tammen toestand even gehecht aan zijn meester en verpleger als het eerstgenoemde dier, hoewel zij zich niet tot lastdragen, noch tot anderen arbeid leent: zoomin met zachtheid als met geweld is het dier daartoe te brengen, en het heeft in dit opzicht wel iets van zijne meesters, die zich ook liever in de zon of bij den haard liggen koesteren, dan zich bijzonder door het werk te vermoeien.

Dit moet intusschen niet zoo verstaan worden, alsof al de bewoners dezer hoogvlakten geboren luiaards waren. Het ontbreekt hun maar aan werk; want als de weinige velden, waarop zij hunne bittere aardappelen telen, slechts bezorgd en de alpaca's maar geschoren zijn - werken, die in de twee maanden November en December, het begin van hun zomer vallen - zijn zij met het noodzakelijkste gereed; en als de jacht op de wilde vicuna's of de herstelling hunner eenvoudige kleeding en nog eenvoudiger huisvesting hun nog niet eenige bezigheid aan de hand deed, zouden zij volstrekt niets te doen hebben, daar dingen zooals hamer, bijl of zaag, pen, inkt of papier hier nauwelijks bij naam bekend zijn.

Het is dus niet meer dan natuurlijk dat de meesten gedurende de grootste helft van het jaar weinig of niets uitvoeren, terwijl slechts enkelen zich opgewekt gevoelen om als lamadrijvers in de lager gelegen warmer streken af te dalen, waar zij het echter niet lang uithouden. De zware lucht der woudstreken of, zooals het ginder heet, de palmenlucht drijft den bewoner der punas al spoedig naar zijn dor en eenzaam vaderland terug en het heimwee doet het overige, zoodat hij gewoonlijk slechts korten tijd in de bosschen of aan de zeekust verwijlt: in die streken, welke door bijna alle menschenrassen bezocht worden, treft men dan ook hoogst zelden een Indiaan der punas aan.

De kameelschapen of alpaca's schijnen die gehechtheid aan den geboortegrond met hunnen meester te deelen, al gewennen zij zich ook meer aan de klimaat van Europa. De lama, welke men het meest in dierentuinen aantreft, verdraagt, als zij jong wordt overgebracht of in Europa geboren is, de zware lucht en de koelere luchtg steldheid het beste, doch zij zal zich toch nooit tot die schoone exemplaren ontwikkelen, welke haar vaderland voortbrengt. De vicuna is minder tegen de verandering van klimaat bestand en de alpaca wel het minst, ofschoon men er toch in geslaagd is ze hier en daar in Europa in het leven te houden en aan te fokken.

Werkelijk nut kan er echter van het kweeken der alpaca's in Europa niet verwacht worden, daar de verzorging hier natuurlijk veel kostbaarder, het behoud der dieren onzekerder en de hoedanigheid en hoeveelheid van den wol veel geringer zal zijn dan in Amerika. Op de punas leven deze dieren het geheele jaar door vrij in de natuur, zonder de minste verpleging, en worden slechts in den scheertijd bijeengedreven binnen steenen omheiningen corrales genoemd, waar zij, gelijk op onze teekening te zien is, met den lasso opgevangen, en nadat de pooten twee aan twee zijn samengebonden, geschoren worden.

Het bijeendrijven en opvangen is het werk der Indiaansche knapen, het scheren dat der vrouwen en meisjes, terwijl het afwegen en verpakken van den wol, alsmede het vervoer door middel van lama's naar de kust, weder de taak der mannen is. Zeker bijgeloof verbiedt den Indianen de alpaca van den hoofdwol te berooven, die trouwens wel niet veel waard en moeilijk te bekomen zal zijn.

De aanblik der naakt geschoren dieren moet op de ongeschorene en vooral ook op de lama's een schrikwekkenden indruk maken, en een reiziger verhaalt daarvan het volgende.

‘Met eene karavaan van zes man te paard en even zooveel muildieren, welke onze bagage droegen, hadden wij in een der onherbergzaamste oorden tusschen Choco en Caquena op de Peruaansche punas tegen zonsondergang eene Indiaansche nederzetting bereikt. In het vooruitzicht eener aangename rust na een vermoeienden rit van acht uren wilden wij juist eene omheining binnenrijden, welke een paar hutten omgaf, toen zich plotseling een dozijn lange dunne halzen met vormelooze, wollige koppen boven de muren verhieven en zich nieuwsgierig naar ons uitstrekten. Als door een elektrischen schok getroffen, sloegen al onze dieren op de vlucht. Twee muildieren vielen op den steenachtigen weg neer en verloren hunnen last; twee andere raakten in poelen en de rest rende zijwaarts eene vlakte in, die met reusachtige trachietblokken bezaaid was. Gelukkig waren de Indianen ons spoedig ter hulp gekomen en hadden de dichtstbijzijnde dieren weder bij elkaar gebracht, waarmee intusschen drie volle uren waren heengegaan. Hoe afgebeuld de beesten echter waren, toch bleven zij halstarrig weigeren zich binnen de gevreesde omheining te wagen, zoodat ons niets anders overbleef, dan hun tot nachtkwartier een plekje tusschen de trachietblokken op te zoeken, dat eenigszins tegen weer en wind beschut was en hun tevens het uitzicht op de verdachte muren benam.’

Ten slotte nog een woordje over den Zuid-Amerikaanschen wol, welke een niet onbelangrijk artikel van uitvoer uitmaakt. Het meest gewild is die der vicuna's, welke, hoewel slechts twee duim lang en daarbij nog gekruld, in zachtheid, glans en zelfs in de schoone roodgele kleur alle andere wolsoorten moet overtreffen. Maar goed en veel gaat zelden te zamen, en de vicuna, het kleinste en sierlijkste dier der familie Auchenia, eenigszins op de bevallige gems gelijkend, doch zonder hoornen, levert hoogstens twee pond wol.

De jagende Indianen drijven de vicuna's op geschikte plaatsen binnen groote omheiningen, welke zij uit stokken en touwen ongeveer een meter hoog optrekken en met veeren, takken en allerlei lappen behangen. Deze voorwerpen, door den wind bewogen, boezemen den dieren zulk een schrik in, dat zij zich in hunnen angst en schuwheid liever zouden laten doodslaan, dan te beproeven de omheining te overschrijden. Als een bewijs van de goedhartigheid der Peruaansche Indianen, verdient het opmerking dat zij de bijeengejaagde dieren niet dooden - een paar uitgenomen, die zij aan het spit braden - maar ze alleen scheren en dan laten loopen. Er zou dan ook eene hooge graad van wreedheid noodig zijn, om een zoo zachtaardig en tenger dier, dat als het in de engte gedreven wordt, voor zijn belager op de knieën valt en dezen met zijne groote, sprekende oogen als het ware om genade smeekt, den doodsteek te kunnen geven.

Na den wol der vicuna's is die der alpaca's het meest gezocht; hij wordt van vijf tot acht duim lang, is slechts licht gekruld en bij uitstek tot kamgaren geschikt. Er zijn zwarte, witte en gevlekte alpaca's, doch in Peru worden bijna alleen zwarte exemplaren gefokt. De hoeveelheid wol van een volwassen dier wisselt af tusschen de vijftien en vijf en twintig pond, waaronder zich gewoonlijk acht pond vet, stof en andere onreinheden bevinden. De wol der guanaco's en lama's eindelijk, die slechts weinig van elkander verschilt, vertegenwoordigt de minste hoedanigheid en bestaat uit fijn, kort, viltachtig onderhaar en grof, laag, vlokkig dekhaar. De guanaco's, welke zich somwijlen te gelijk met de vicuna's in de omheiningen laten vangen, leveren eenen helder bruinrooden wol, de lama's daarentegen de meest verschillende schakeeringen, van het donkerste zwart af, door het bruin en geel heen tot het verblindendste wit toe. Ook in hoeveelheid wol kunnen zij niet halen bij de alpaca's, daar zij slechts van vijftien tot achttien pond wol opleveren.