De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 1

De eerste inval van de Fransche sansculotten in België.
1792-1793.
Door L. van Ruckelingen.

II.

Niettegenstaande zoovele plechtige verklaringen bleef het geheime oogwit der Fransche regeering de Belgische provinciën als departementen bij Frankrijk te voegen. Om hierin des te beter te gelukken werden, zooals hooger gezegd werd, bij den Franschen inval alle gemeentelijke en gewestelijke besturen en instellingen door een enkele pennestreek vernietigd en door een militair gezag vervangen.

‘Burgers,’ riep Dumouriez uit, ‘er bestaat geen Brabant, geen Luikerland, geen Henegouwen, geen Vlaanderen meer; deze gewesten maken nog slechts ééne natie uit onder den naam van België!’

Om aan de overweldiging gepleegd onder den kreet van Liberté! Fraternité! Egalité! een glimp van wettelijkheid te geven, wilde men zich steunen op het zoogenaamde Soevereine volk!

De overgroote meerderheid der bevolking had een afschuw van de Fransche Republiek en verlangde het behoud van de onafhankelijkheid des lands en van zijne grondwetten. Maar reeds van den beginne af verstond men de kunst door 't Soevereine volk te doen bekrachtigen al wat men maar wilde.

Met dit doel hadden de Fransche krijgsbevelhebbers onmiddellijk in iedere Belgische stad eene Jacobijnen-club opgericht. De leden van de club waren gewoonlijk eenige Vonckisten, democraten en een aantal van Fransche zwervers en gelukzoekers, die het invallende leger als hongerige gieren opgevolgd waren.

Deze clubs stelden zich in betrekking met elkander, ontvingen het ordewoord van de Jacobijnen-club van Parijs en waren gesteund door de commissarissen van de Conventie en de krijgsbevelhebbers.

De handelwijze, de redevoeringen der clubisten waren zoo dwaas, zoo uitzinnig, zoo aanvallend tegen Godsdienst en vaderlandsche instellingen, dat weldra al de gematigden onder democraten en Vonckisten zich terugtrokken, en den vrijen teugel lieten vieren aan de losbandigheid der Jacobijnen.

Als alles zoo was toebereid, werd plechtig afgekondigd dat het volk vrij en soeverein was, en zou vergaderen, om provisioneele vertegenwoordigers te verkiezen.

Toen plantte men op de groote markt der steden een Vrijheidsboom onder het zingen van de Marseillaise en het huilen van het Ça-ira! Men schold luide tegen tyrannie, godsdienst, priesters, kloosters, aristocratie, Provinciale Staten enz. Kortom het ging er bijna toe, zooals een paar maanden geleden in de radicale meetings van Brussel.

's Anderendaags werd het volk bij plakbrief of trommelslag opgeroepen, om in de eene of andere kerk te vergaderen en zijn magistraat door Provisioneele volksrepresentanten te vervangen.

De lijst der kandidaten was voor de verkiezing door de club opgemaakt, en werd door verrassing, elders door geweld, in eene vergadering van Jacobijnen en Vonckisten bekrachtigd. In sommige steden stelden de burgers moedig verzet tegen den willekeur der clubisten, verkozen patriotten als vertegenwoordigers of dreven de Jacobijnen uit de vergadering en verklaarden geene andere bestuurders te begeeren dan hun magistraat en de Provinciale Staten.

In Brussel, waar de Jacobijnen gewelddadig de stembus bemeesterd hadden, was de tegenstand weldra zoo groot, dat een vertoogschrift tegen deze verkiezing, met meer dan dertig duizend handteekens bij de Nationale Conventie te Parijs, werd ingediend. - Duizenden menschen, bedreiging en beleediging van Jacobijnen en Sansculotten trotseerende, doorliepen de straten van Brussel, onder den kreet: - Weg met de Jacobijnen! - Leve onze Staten! - Leve de Blijde Inkomst!

Merkweerdig feit! - Weinige Belgen - uitgenomen de Luikerwalen - wilden van de Fransche vrijheid iets weten. De centraliseerende en theoretische beginselen, in 1789 door de revolutie verkondigd, werden door bijna allen verfoeid en verstooten. Indien velen den Franschen inval hadden toegejuicht, was het juist omdat het Oostenrijksch bestuur, door de wederrechtelijke toepassing van dezelfde beginselen, zich den volkshaat had op den hals gehaald.

Zelfs Vonckisten en democraten verstieten de Fransche centralisatie of eene aanhechting van het vaderland bij Frankrijk: zij verlangden de stichting van eenen Zuid-Nederlandschen Bondstaat, waarin hun de overwegende invloed zou voorbehouden zijn.

Deze toestand der gemoederen was den overweldiger niet onbekend. Waarom hadden de Franschen anders zoo bij hoog en laag beloofd en gezworen, enkel te komen als broeders, als verlossers en dat vrijheden, instellingen, grondwetten, onafhankelijkheid der Belgen zouden worden geëerbiedigd!

Het is dus eene dwaling, eene logen de Fransche overheersching te roemen als het tijdstip der ontslaving des vaderlands; de glorierijke beginselen van 1789 te verheerlijken als de dageraad onzer vrijheid!

Maar wat weten wij ook nog van onze geschiedenis te vertellen?

Frankrijk, ziedaar het vaderland! Een anti-nationaal onderwijs heeft ons volk tot dusverre zoo verbasterd, dat wij nog alleen bekend zijn met Fransche namen en geschiedenissen. En zoo verwart men onvrijwillig, ja zelfs tot geleerden

[p. 20]

VOLTAIRE EN ZIJNE WERKEN.
Bezoeker: ‘Veroorloof mij, mijnheer, u hier mijn zoon voor te stellen, dien ik al uwe werken heb laten lezen.’
Voltaire: ‘Het was inderdaad voor u en voor hem beter geweest, zoo hij zijn catechismus geleerd had.’

[p. 21]

DIDEROT EN DE CATECHISMUS.
Bezoeker: ‘Hoe, mijnheer Diderot, leert gij uw dochtertje den catechismus?’
Diderot: ‘Maar mijnheer, wat wilt ge dat ik haar beters leeren zou?’

[p. 22]

en wetgevers toe, de politieke en maatschappelijke toestanden van Frankrijk op het einde der verledene eeuw, met de gansch verschillende toestanden der Zuid-Nederlanden.

En nochtans van in de middeleeuwen waren de Nederlanden vrije gewesten. In de achttiende eeuw was ons vaderland even vrij en onafhankelijk als vroeger en niet afgedaald tot eene kolonie of wingewest van Oostenrijk. Onze verhouding tegenover den Oostenrijkschen vorst was ongeveer dezelfde als heden degene van het Groothertogdom Luxemburg tegenover den koning der Nederlanden. België was een zich zelf regeerend land, met een vorstelijken landvoogd, volksvertegenwoordiging, gerechtshoven en leger.

Onze grondwetten, plechtig door den vorst bezworen, waren een waarborg tegen willekeur en dwingelandij. Nergens was de persoonlijke vrijheid van den burger zoo groot; nergens was de gemeente zoo bevoorrecht! Op het einde der verledene eeuw mocht België nog geroemd worden als het vrijste land in Europa.

Wij bezaten nagenoeg dezelfde gewestelijke en gemeente-instellingen als de zoo hoog geroemde Noord-Nederlandsche Republiek; alleenlijk was de invloed der burgerstanden meer overwegend in den staat, en het volk hier niet gedrukt als in Holland door eene hooghartige tyrannieke oligarchie.

Men behoeft slechts een vluchtigen blik te werpen op onze oude grondwetten om hiervan overtuigd te zijn. De bijzonderste vrijheden, aan al de Belgische gewesten gemeen, luidden als volgt:

De Nederlanden zijn vrije landen. Een slaaf den voet op Nederlandschen bodem zettende is een vrij man.

De Belgische gewesten kunnen noch verdeeld, noch verminkt worden, maar zullen onder een bestuur vereenigd blijven.

Iedere provincie maakt een afzonderlijken en onafhankelijken staat uit. Het volk is vertegenwoordigd door staten.

In buitengewone omstandigheden vergaderen de provinciale staten als algemeene staten.

De wetgeving hoort den souverein toe, maar geene wet kan uitgeveerdigd worden strijdig met 's lands grondwetten; over iedere wet worden de staten en 's lands hoogere gerechtshoven geraadpleegd.

Iedere provincie, iedere gemeente heeft zijne bijna onafhankelijke gerechtshoven; geen burger kan voor een vreemden rechter opgeroepen worden.

De belasting wordt vrijwillig gestemd door de Staten, en geheven onder hun toezicht; geene schatting of belasting is verplichtend alvorens goedgekeurd te zijn door den derden stand of de burgerij.

De persoonlijke vrijheid van ieder burger is gewaarborgd, de woning is onschendbaar.

Het leger is samengesteld uit vrijwilligers; niemand mag tot soldatendienst verplicht worden..... Neen, neen de vrijheid werd ons niet aangebracht door de Fransche Sansculotten. België was voorlang een vrij land, met vrije provincie, vrije gemeente, vrijheid van eigendom en persoon.

De invoering van die beruchte staatsbeginselen van 1789 hadden geene ontslaving van het vaderland voor gevolg, maar centralisatie, verslaving aan den Staat.

De Staat, die moderne, onpersoonlijke, despotieke vorst, verdelgde onder ronkende, winderige woorden van Liberté, Egalité, al onze gewestelijke vrijheden, gedurende den loop der eeuwen uit den volksaard ontwikkeld en hunne wortels schietende tot in de onderste grondlagen van den Nederlandschen bodem. De regeering werd nu de prooi van juristen en politiekers, die des te luider vrijheid schreeuwden naarmate zij harder wogen op de schouders der burgerstanden. De arbeidende klasse, van alle kristelijke opvoeding beroofd, onwetend, verdierlijkt, werd in al de groote steden een speelbal in de handen van volksopruiers en gebruikt tot middel om de meerderheid der natie in bedwang te houden.

Dat waren in ons vaderland de vruchten van die roemrijke beginselen van 1789.