De Nieuwe Stem. Jaargang 22

[p. 236]

kort bestek

lastechnici en brain-drain

China's Brain Drain - zo luidt de titel van een bespreking in de Times Literary Supplement van een boek over de exodus van Chinese intellectuelen naar het Westen of naar Japan, in de periode 1872-1949. En de ‘brain drain’ uit Taiwan duurt onverminderd voort. In een overzicht, getiteld ‘Taiwan in 1966’, in Asian Survey, januari 1967, staat te lezen: ‘The drain of promising students to US-universities, with perhaps two percent ever returning to Taiwan, poses a threat to technological advance that the government has not yet fully recognized’. De regering van de Chinese volksrepubliek heeft dit gevaar wel volledig onderkend.

Het is dan ook verleidelijk deze, thans gestuite, stroom van intellect naar landen, die het minder nodig hadden dan China zelf, en waar de levensomstandigheden zo waren dat velen na hun studie niet meer naar hun land terugkeerden, in verband te brengen met de cause célèbre van de Chinese lastechnici.

De vrees der Chinezen voor de ‘brain drain’ speelt immers in deze zaak van het begin af een belangrijke rol. Het staat volkomen vast, dat de negen lastechnici op het congres in Delft werden omzwermd door figuren, die contact zochten en hen wilden overhalen - te blijven, of om geheime gegevens uit te leveren?

Het afschuwelijke drama, dat zich daarna afspeelde, en dat culmineerde in het door een aantal Chinezen uit het Rode Kruis ziekenhuis te Den Haag terughalen van de stervende Hsu Tzu-tsai, nadat die eerst door tussenkomst van de politie uit het diplomatieke bescherming genietende pand aan de Mauritslaan 17 was weggehaald, zal wel nooit worden opgelost Het is dan ook niet de dood van deze lastechnicus en het directe gevolg ervan - het tot persona non grata verklaren eerst van de tijdelijke zaakgelastigde der Chinese Volksrepubliek en daarna van de heer Jongejans - dat ons hier bezighoudt; maar enkel de vraag of niet ook in een later stadium van de onverkwikkelijke affaire de problematiek van de ‘brain drain’ opnieuw een rol van betekenis heeft gespeeld.

Immers in deze, door de in krantenfoto's vastgelegde terugkeer van de heer Jongejans veilig in de armen van zijn vrouw nu min of meer opgeloste, zaak is er één aspect dat tot nu toe alleen maar zijdelings in de pers is aangeduid. Toch kwam dit punt vaak genoeg terug om ons af te vragen, of hier niet een van de belangrijkste achtergronden van de schijnbaar zo dwaze afzetting en omsingeling van de Chinese legatie aan de Goekooplaan te vinden is.

[p. 237]

In de, hier en daar spijtige reakties van de pers over de acht gevlogen vogels is er namelijk met nadruk melding van gemaakt dat de marechaussees op het vliegveld aan de vertrekkenden vroegen of zij niet hier in Holland asyl wilden vragen. Trouwens, al op 30 juli 1966 schreef Ekker in Vrij Nederland, dat uit de gijzeling van de heer Jongejans bleek ‘hoe enorm veel gewicht China hecht aan de terugkeer van alle leden van de Chinese delegatie, zonder dat zij gelegenheid krijgen asyl te vragen’.

Als men hier verder over nadenkt, komt men licht op het idee dat er aan de lastechnici-affaire een totdusver in de commentaren verwaarloosde vraag vastzit. Ging het in de tweede fase van het geschil werkelijk om de Nederlandse rechtsbedeling (afgezien dan van overwegingen van prestige, handelsbetrekkingen, en algemeen politiek beleid)? Moesten de acht overige lastechnici, die het congres in Delft hadden bijgewoond, voor de rechter-commissaris verschijnen omdat er werkelijk een ernstige verdenking van doodslag of mishandeling op een of meer van hen rustte? Of waren er misschien autoriteiten, die het zo nodig vonden dat hun de gelegenheid moest worden geboden, ‘asyl’ te vragen - zoals de ongelukkige Hsu Tzu-tsai misschien tot zijn ongeluk geprobeerd heeft?

Hierop wijst dat een van de aan de lastechnici schriftelijk voorgelegde vragen luidde: ‘Wenst u in Nederland te blijven?’. Het zal dan ook een bittere pil geweest zijn voor deze autoriteiten dat men er mee akkoord is moeten gaan, dat het verhoor van de lastechnici op diplomatiek terrein plaats vond.

Hiermee komt de lastechnici-zaak, althans ten dele, op het vlak van de Goloeb-zaak te liggen, die onze betrekkingen met de Sowjet-Unie zo langdurig verstoorde. Toen moest men zo nodig mevrouw Goloeb, in haar eentje, voor marechaussee Veltman laten verschijnen om haar te vragen, of zij niet liever mèt haar man asyl wilde vragen (na enkele maanden keerde Goloeb overigens, als een ontnuchterd man, naar zijn land terug - zijn publiciteitswaarde was uitgeput en andere waarde had hij niet voor ons land). Het gevolg was toen, dat ambassadeur Ponomarenko, die bij het onderhoud aanwezig wilde zijn en niet wenste buiten de deur te worden gehouden, tot persona non grata werd verklaard.

Ziet men het zo, dan wordt misschien toch het ‘diplomatiek geschil’,

[p. 238]

met hekken en rechercheurs op de Goekooplaan en al, eenvoudig een van de vele incidenten in de niet altijd zo humane poging buitenlandse wetenschapsmensen, kunstenaars en sportlieden over te halen tot een overlopen naar de overkant van muur of gordijn. En dan is het dépit in onze pers over het ongestoord vertrek van de acht springlevende vogels niet zozeer een dépit over de schending van recht, waarbij onze justitie zich om de omheinde en afgezette tuin zou hebben laten leiden, als over het ontglippen van de buit.

Ook burgers van de Sowjet-Unie en de Volksrepublieken, die op familiebezoek zijn, kunnen er over meepraten hoe steevast functionarissen van onze vreemdelingenpolitie hen proberen te bewegen, hier te blijven.

In de officiële terminologie heet dit: politiek asyl vragen. Lukt het eens een keer, dan is dit voor het Westen een even groot succes als de stroom van ‘vluchtelingen’ uit Oost-Duitsland, vóór de bouw van de Berlijnse muur.

Wij klagen zelf over de ‘brain-drain’, over het verdwijnen van onze best opgeleide wetenschapsmensen naar Amerika. Kunnen wij ons zó moeilijk voorstellen, dat sommige landen, die ernst maken met hun economische opbouw en hun weinige goed opgeleide las- en andere technici slechter kunnen missen dan wij blijkbaar de onze, straffere maatregelen nemen om, in het belang van hùn land, de ‘brain-drain’ naar ‘het Westen’ - dat ze niet echt nodig heeft maar wel ruime beloningen biedt - tegen te houden?

Als wij in ernst culturele betrekkingen met de landen achter de min of meer kunstmatig neergelaten gordijnen willen ontwikkelen, dan moeten wij ophouden hen op congressen, kunsttournees en sportwedstrijden te proberen te verleiden om hun taak in eigen land, onder het niet altijd oprechte mom van drang naar vrijheid, te verzaken voor een zak rijksdaalders.

W.F.W

[p. 239]

rollen omgedraaid?

In de Provinciale Zeeuwse Courant van 23 september 1966 kon men een artikel vinden met een vette kop: Nederland garanties voor Von Kielmansegg gevraagd. Het klinkt wat cryptisch, maar het was geen drukfout. Niet werd bedoeld: Nederland heeft om garanties gevraagd, in geval van vestiging van Afcent in Limburg. Van Nederland werden garanties, niet gevraagd, maar geëist - en inderdaad vóór Von Kielmansegg. De eisen werden, aldus het provinciale blad, gesteld door ‘de 13 Navo-partners, West-Duitsland voorop’. De voornaamste garantie die wij moesten verschaffen, hield in ‘dat geen feitelijke acties in Zuid-Limburg of elders tot een hernieuwde polemiek tegen de West-Duitse Navo-generaal zullen leiden’.

Aan dit bericht is de rest van onze pers zo'n beetje voorbijgegaan. In het huis van de gehangene... of misschien behoorde het doodzwijgen van de gevraagde garanties óók al tot de gevraagde garanties?

Maar nu een demonstrerende jongeman op grond van een Maastrichtse politieverordening, die alleen bestemd was om buren- en straatruzies tegen te gaan, wordt opgepakt en voor de rechter gesleept wegens het roepen van ‘Von Kielmansegg Nazi’; en nu hij is veroordeeld alsof de generaal een ‘bevriend staatshoofd’ was - dus op grond van belediging zonder door de ‘beledigde’ ingediende klacht; nu worden wij opnieuw aan de krantenkop herinnerd. En ook aan de kop, die met iets minder grote letters daar weer boven stond: Bollen in Afcentkwestie nu omgedraaid. Het is nu duidelijk dat de rollen niet alleen in de Afcentkwestie zijn omgedraaid. Zelfs de PvdA durft niet meer, naar het voorbeeld van de vooroorlogse SDAP, als verkiezingsleus te hanteren ‘Geen man en geen Afcent’. ‘Er zijn momenteel wel belangrijker zaken aan de orde’, zegt Nederhorst. ‘De Amerikanen, de Engelsen en natuurlijk ook de Duitsers staan achter hem. Wat kunnen wij er dan nog aan doen?’.

Er is geen andere conclusie mogelijk: Duitsland heeft de oorlog in 1945 gewonnen en wij zijn de verliezers.

Of beter nog, de rollen zijn sinds 1940-45 niet omgedraaid. Wij leven - nog? weer? - onder Duitse bezetting; wat zeg ik? onder Nazi-bezetting.

Scherpslijper

[p. 240]

naschrift dd 6-2-67

Vandaag, negen dagen vóór de verkiezingen lees ik in de krant, dat Toxopeus heeft verklaard dat de vraag zich opdringt ‘of Von Kielmansegg onder de oorlogsmisdadigers dient te worden gerekend’. Ik betwijfel of dit betekent, dat de rollen nu opnieuw zullen worden omgedraaid, maar één ding weet ik nu zeker: ik ben niet meer de enige

Scherpslijper

tweede naschrift dd 20-2-67

Niet de rollen maar Toxopeus is weer omgedraaid. Toxopeus verklaarde zich door het antwoord van de regering bevredigd en is dus toch geen Scherpslijper