De Nieuwe Stem. Jaargang 22

[p. 59]

kort bestek

ky en zijn spellman

Onze kardinaals en bisschoppen houden de kerk graag in het midden.

Enkele rebelse katholieken in ons land - waaronder ook een aantal geestelijken - zouden haar graag wat meer naar links trekken. Maar tegenover die paar rebellen staat het hele dode gewicht van de katholieke traditie, die de balans sterk naar rechts doet overslaan.

Het gezicht van de katholieke kerk in de wereld wordt nog steeds niet bepaald door ons handvol rode pastoors, maar door de maanvormige bebrilde facie van kardinaal Spellman. Hij heeft, voorlopig nog, de macht om Delfgaauw uit Amerika weg te houden - en niet omgekeerd!

Zolang deze krijgszuchtige onchristelijke kardinaal de Spellman blijft van de Hitler-vereerder Ky, moet men er ook op rekenen dat de kogels, die de Vietcong op de van het modernste wapentuig voorziene mannetjes van Spellman en Ky afvuurt, onherroepelijk ééns door de kerk zullen gaan.

falsificaties en weduwen

Dezer dagen kreeg de wereld zekerheid, dat de beruchte zogenaamde ‘red letter’ van 1924, de brief van Zinowjef, voorzitter van de Comintern, aan de Britse communistische partij, met uitvoerige instructies voor revolutionaire acties, een vervalsing is geweest. Een weduwe van een Russische émigré heeft, om haar geweten vóór haar dood te ontlasten, verteld hoe alles met die vervalsing, die tot de val van de eerste Britse Labour-regering en tot een haatcampagne tegen de Sowjet-Unie leidde, in zijn werk is gegaan.

Misschien toch wel een reden om nu, veertig jaar later, wat voorzichtig te zijn met ‘documenten’, die worden ‘ontdekt’ en gepubliceerd om daarmee een politiek doel te bereiken. De militaire terreur en onvoorstelbaar bloedige en massale repressie tegen al wat links is in Indonesië zou niet mogelijk zijn geweest zonder de ‘ontdekking’ van documenten, die moesten bewijzen dat de PKI lijsten had opgesteld van alle Moslemse, Christelijke en nationalistische leiders, die vermoord zouden worden, wanneer de coup van 1 oktober 1965 geslaagd zou zijn.

Hoe lang zal het duren, eer ook hier een van de medeschuldigen - of

[p. 60]

een weduwe daarvan - zal bekennen deze lijsten - die hun ‘nuttige’ politieke funktie intussen allang hebben vervuld - vervalst te hebben? Eén zo'n - kennelijk vervalst - ‘dokument’ over de griezelige plannen van de PKI heb ik in handen. Het werd in Nederland verspreid door een van de zendingsinstanties. Toen ik de theoloog, die mijn oordeel over dit stuk vroeg, uitlegde dat het, gezien zijn inhoud, een onmiskenbare falsificatie was, gaf hij toe, dat het stuk afkomstig was uit het huis van de weduwe - nee, niet van één van de vermoorde PKI-leiders, maar van een van de, op 1 oktober 1965 vermoorde, generaals.

Mijn onchristelijke reaktie was, dat zij dan misschien wel niet geheel ten onrechte weduwe was geworden. Maar deze reaktie was dan ook een gevolg van het feit, dat noch de kerken, noch zending en missie totdusver de morele moed hebben opgebracht openlijk te verklaren, dat de vrouwen van de op grond van vervalste dokumenten vermoorde honderdduizenden Indonesiërs ten onrechte weduwe waren geworden.

Maar kerken, zending en missie zijn per definitie christelijk, en ik ben maar een gewone

Scherpslijper

[p. 61]

verstand en menselijke bewogenheid

‘Het verstand is daar niet in de eerste plaats aan het woord.’ Aldus de president van de Amsterdamse rechtbank, in een interview, gepubliceerd in de Volkskrant van 3 januari, ter verklaring waarom veel rechters de voorkeur geven aan de civiele boven de strafrechtspraak, waar het meer aankomt op ‘menselijke bewogenheid’.

Met het interview in handen heeft Scherpslijper een ernstige poging gewaagd, vast te stellen of de president zelf, mr Ubbo Stheeman, geacht kan worden meer belangstelling te hebben voor de civielrechtelijke, dan wel de strafrechtelijke kant van zijn taak. Scherpslijper is er niet uitgekomen helaas.

De heer Stheeman riep namelijk de interviewer op, zijn verstand te gebruiken. ‘Maar bedenkt u nou eens, wat zal er gebeuren, als Amerika zich (uit Vietnam) terugtrekt.’ Zelf kon hij dit blijkbaar niet bedenken. Want hij liet er meteen op volgen: ‘Ik weet het ook niet. Ik kan het niet overzien’. Hij sloeg zijn eigen verstand dus blijkbaar minder hoog aan dan dat van de interviewer, die géén president van de rechtbank was.

Daartegenover sloeg hij zijn eigen verstand kennelijk weer hoger aan, dan dat van ‘die jongens’, die voor Vietnam demonstreren. Volgens mr Stheeman ‘weet (misschien) één percent van hen waar Vietnam ligt’.

Mr Stheeman weet dit blijkbaar wel. Maar dat is niet genoeg. Van een ‘hoofdredacteur van een grote krant’, die zich een oordeel aanmatigde over Zuid-Afrika, zei Stheeman misprijzend: ‘Hij was er nooit geweest’. En even later: ‘Ik geloof dat niemand er over kan oordelen, als hij er niet geweest is’.

Vraag: is mr Stheeman ooit geweest - nee niet in Vietnam maar op een demonstratie van jongeren over Vietnam? Zo nee: hoe kan hij dan weten dat misschien maar één percent van hen weet, waar Vietnam ligt? Zo ja: dan zou hij de proef op de één percent som genomen kunnen hebben.

Maar - als dit zo was, dan zou hij dit aan de interviewer hebben duidelijk gemaakt, en niet van ‘misschien’ hebben gesproken, zou Scherpslijper zo denken.

Nee, met het verstand van mr Stheeman valt het nog niet mee.

Maar de menselijke bewogenheid dan? Die vindt de president zelf blijkbaar èrg belangrijk. Omdat ‘misschien’ maar één percent van ‘die jongens’ wéét waar Vietnam ligt ‘kan het toch moeilijk oprechte bewogenheid zijn’ (bij ‘die jongens’ dan).

[p. 62]

Voor ‘die jongens’ toont hij overigens géén ‘menseiijke bewogenheid’ - zoals Koningin Juliana die in haar Troonrede duidelijk wèl toonde.

‘Wat zijn die provo's nou? Ze willen alleen maar herrie schoppen.’ Voor andere ‘jongens’ - die van de Baarnse moordzaak - toonde hij wél menselijke bewogenheid. ‘Mogen hier de achtergronden dan niet tellen? Omdat het jongens zijn van voorname stand?’ Maar de achtergronden van ‘die provo's’...

Menselijke bewogenheid van anderen dan rechters stelt Stheeman ook niet op prijs. ‘Al die professoren, die zich roeren. Dat vind ik niet goed.’ ‘Dat verlaagt voor mij bepaald het gezag van die hoogleraren.’

Nee, als de heer Stheeman respect heeft voor een gezag, dan is het voor dat van de politie. ‘Als er nu eens een harde klap valt... die neem ik op de koop toe.’

Geen teken van menselijke bewogenheid, vindt Scherpslijper - dat ‘op de koop toe nemen’ van een klap, die anderen krijgen.

Vraag: wat doet de regering met een rechterlijke hoogwaardigheidsbekleder, die in het openbaar toont noch over verstand noch over menselijke bewogenheid te beschikken? Antwoord: hij blijft zitten waar hij zit. Want een rechter is onafzetbaar.

Als schrijver dezes professor was, zou hij zeggen: ‘Dat verlaagt voor mij bepaald het gezag van de rechterlijke macht.’ Maar nu hij maar een gewone scherpslijper is, zegt hij mèt mr Stheeman: ‘Ik geloof niet, dat ik me daarover uitlaat. Dan kom ik op politiek terrein...’

Over Vietnam en Zuid-Afrika, over provo's en politie dus geen woord.

Scherpslijper

[p. 63]

kan men johnson beledigen?

Wie op straat Johnson moordenaar roept gaat in 't cachot. Wie Johnson molenaar roept, eveneens. Maar - is het alweer een voorbeeld van klassejustitie? - wie Johnson leugenaar schrijft, niet. Dat ondervond de redaktie van de Groene Amsterdammer, die ongestraft deze titel koos voor een artikel in het nummer van 31 december. Evenmin kreeg de heer Stibbe last, die in hetzelfde nummer schreef, dat de rechters, die jongens en meisjes veroordelen wegens het roepen van Johnson moordenaar, gelijk hebben: ‘Johnson is geen moordenaar. Daar heeft hij zijn mensen voor’, aldus Stibbe.

En Jan Wolkers kon, eveneens straffeloos, zeggen (de tekst kan men vinden in het tijdschrift Links): ‘Maar het gaat er niet om, of wij een bevriend staatshoofd een moordenaar noemen. Het gaat er om, of wij een moordenaar een bevriend staatshoofd kunnen noemen’.

Hiermee sloeg Wolkers de spijker op zijn kop. Al eerder, in een toespraak, op 13 juli 1966, gehouden voor een demonstratieve bijeenkomst in Amsterdam, georganiseerd door een Jongerencomité, had ik het probleem aldus gesteld: ‘... laten wij aan onze rechterlijke macht duidelijk maken, dat velen in Nederland zich ernstig beginnen af te vragen, of zij de President van die Staat nog langer als bevriend staatshoofd beschouwen’. (Zie In de Waagschaal van 6 aug. 1966). Inmiddels zijn er de, door de reportages van Jacques Decornoy in Le Monde en van Harrison Salisbury in de New York Times, ondanks officiële dementi's, vastgestelde massale bombardementen op de burgerbevolking van Noord-Vietnam bijgekomen, waardoor de ‘velen’ tot ‘zeer velen’ zijn gegroeid.

Maar men kan de vraag ook op een andere manier stellen: kan Johnson wel worden beledigd? In een artikel, geschreven in februari 1940, en gepubliceerd in het Indisch Tijdschrift van het Recht, deel 151, p. 376 e.v., getiteld: ‘Beleediging van Hitler’, haalde de huidige vice-president van de Haagse rechtbank, prof. dr W.F.C. van Hattum, de volgende betekenisvolle woorden aan uit een strafrechtelijke dissertatie: ‘de eer berust op de waarde, die wij werkelijk als morele persoonlijkheid hebben’, zodat ‘zij dus vervalt, zoodra het niet meer bestaan van die waarde door ons zelf is veroorzaakt, zoodra wij door onze handelingen aan onze eer haar grondslag hebben ontnomen’.

Van Hattum vond het, in het algemeen, niet toelaatbaar om ‘in theorie onderscheid te maken tusschen beleediging van het Belgische, Duitsche,

[p. 64]

Fransche of Engelsche staatshoofd’. Maar hieraan voegde hij de volgende belangrijke restrictie toe: ‘Het komt mij echter niet ondenkbaar voor, dat bepaalde gebeurtenissen zoo schokkend zijn voor het Nederlandsche rechtsgevoel, dat de theorie volkomen wordt doorbroken en dat veroordeeling terzake van krenkende uitlatingen over een vreemd staatshoofd, alsof dit beleediging ware, door de overgroote meerderheid van het Nederlandsche volk als onrecht zou worden gevoeld. Men kan nu eenmaal niet wegcijferen, dat beleediging naar Nederlandsch rechtsbesef een zedelijk afkeurenswaardige daad is en dat derhalve een zedelijk niet afkeurenswaardige daad naar datzelfde rechtsbesef nooit beleediging kan opleveren’.

Het zou van belang zijn, als de Haagse rechtbank - in de Amsterdamse kunnen wij, gezien de door de president in een interview gespuide gemeenplaatsen, weinig vertrouwen hebben - eens de gelegenheid zou krijgen, zich over de door Wolkers en mij gestelde vragen duidelijk uit te spreken.

Maar tevens zou het van belang zijn, de omvang en intensiteit van de Vietnam-demonstraties sterk op te voeren - om aan de rechterlijke macht duidelijk te maken, hoe het Nederlands rechtsbesef hier oordeelt.

Dit schrijft niet zo maar een scherpslijper die op straat maar wat schreeuwt, maar - n'en déplaise mr Stheeman, een hoogleraar, die zich van zijn verantwoordelijkheid ten volle bewust is.

W.F.W