De Nieuwe Stem. Jaargang 21

[p. 48]

Kort bestek

Een fijn trekje in het postzegelnieuws

Het is alweer enige tijd geleden dat de Deutsche Demokratische Republiek een postzegel in het licht gaf met het monument van de gevallenen van Putten. De mannelijke bewoners van het dorp Putten werden bij wijze van represaille zeer stelselmatig en weloverwogen in oktober 1944 weggevoerd en omgebracht. Men kan dit tot in de kleinste details beschreven vinden in het bijna 350 bladzijden tellende werk van Tj. Wouters: Het drama van Putten, terreur over een Nederlands dorp - October 1944 (Laren N.H. Uitgeverij De Nieuwe tijd).

Men kan het uitgeven van deze postzegel verschillend beoordelen. Persoonlijk ben ik met dit getuigenis van Duitse zijde niet zo bijzonder ingenomen, maar niemand kan ontkennen dat de bedoeling uitstekend is en dat men er een manifestatie in moet zien van erkenning, schuldgevoel en afkeer. Maar ‘kan uit Nazareth iets goeds komen?’ Iedereen had zijn zegje en een groot deel van de pers keerde zich in onaangename bewoordingen tegen het gemaakte gebaar dat, hoe men het ook mag beoordelen, toch in ieder geval uit de meest honorabele gevoelens en opzet was ontstaan.

Zie nu het meten met twee maten. Niet zo lang geleden - misschien wat laat dus, maar ik heb geen enkele filatelistische belangstelling - valt mij opnieuw een postzegel in handen, ditmaal uit de D.B.R. Het beeld vertoont een ogenschijnlijk niet onwelvarend maar blijkbaar gehaast tegen de wind optornend gezin, in gestileerde uitvoering, waarvan de vijf leden allen een horizontaal wapperende sjaal om de nek hebben. Het menselijk invoelingsvermogen (men vergeve bij deze gelegenheid het germanisme) waarop de afbeelding een ontroerend beroep doet, laat ons vermoeden dat wij hier, van rechts naar links, te doen hebben met een echtpaar, een kleinkind van het vrouwelijk geslacht, en een tweede echtpaar waarvan een der partners klaarblijkelijk aan opgemeld eerste echtpaar is ontsproten en ouder werd van het reeds genoemde kleinkind. Ik geef overigens deze interpretatie van een mogelijke familierelatie

[p. 49]

voor beter, zij is van geen betekenis voor wat ik zou willen betogen.

De afdoende verklaring voor de zin van het door de postzegel onder het oog van miljoenen gebrachte tafereel is immers te vinden in het bijschrift, waaruit ons opnieuw duidelijk wordt dat het bij de autoriteiten die over dergelijke machtige publiciteitsmiddelen beschikken, aan fijne trekjes zelden ontbreekt.

Dat bijschrift, of liever opschrift luidt namelijk: ‘Zwanzig Jahre Vertreibung 1945-1965’.

Ik moet toegeven dat het mij een heel stuk denkwerk heeft gekost eer ik er in mijn argeloosheid toe ben gekomen te doorgronden, dat in deze tekst het Duitse gemoed opwekt tot meewarigheid met die Duitsers uit oostelijke gebieden, die ingevolge beschikkingen van de gealliëerden te Jalta en andere regelingen, na de wijziging van de staatkundige status die zij hadden ten tijde van het Derde Rijk, zich opmaakten om te emigreren.

Tegen déze postzegel heeft - voor zover mij bekend - geen van onze bladen gereageerd.

Ik meen niet teveel te zeggen als ik deze manifestatie denk tot de ons nu bekende fijne trekjes te mogen rekenen.

Want voorwaar, vele miljoenen van overal ter wereld zijn, niet van 1945 tot 1965, maar van 1940 tot 1945 onvrijwillig van huis en haard verdreven en met onvoorstelbare gruwelijkheid omgebracht of omgekomen.

Een querulant of erger is echter wie daar nog over nakauwt. Wij weten allemaal drommels goed dat het hemd, het irredentistische hemd, nader is dan de rok en dat men beter ervan wordt, over die twintig dan over de reeds vergeten vijf jaar gevoelige snaren te betokkelen. ‘Vertreibung’ is misschien niet zo een gelukkige term voor wie in dit opzicht zoveel boter op het hoofd heeft. Maar een kniesoor die hier om de brutale en slechte smaak de uit de volheid van het sentiment verwekte ‘Brustton’ van het gemoed vergeet.

Toch blijft het, van gemoed gesproken, jammer dat we nu eens niet een ‘gemütliche’, gezellige postzegel gekregen hebben in plaats van weer een smartlap. De Duitse mentaliteit, bij al zijn sentiment en fijne trekjes, behoudt een ethnologisch ingeschapen hang naar het lugubere. Even

[p. 50]

lekker rillen, en helaas niet alleen bij dr. Mabuse. Reeds Nietzsche had ten aanzien van Wagner deze verzuchting: ‘Wenn er nur nicht immer sterben möchte’. En al in 1814 toonde Jean Paul een fijne neus voor deze lijkenlucht te hebben toen hij schreef: ‘Die einfachen Deutschen hatten, um mehr Ruhm und Kraft zu zeigen, nur einiges Unglück gebraucht, wie Wiesen nur abgemäht als Blumenfelder duften’ (Mars und Phöbus. Thronwechsel im J. 1814; eine scherzhafte Flugschrift von Jean Paul. - Tübingen, in der J.G. Cotta'schen Buchhandlung. 1814 - pag. 39).

Maar indien al ‘einiges Unglück’ onze gerede en meewarige tranen rechtvaardigt, laat ons de vermaning van deze postzegel indachtig zijn om ze te bewaren niet voor de in, maar voor de na de oorlog verdrevenen. Dat is meer in overeenstemming met de eisen der welvaart en welvoeglijkheid.

V.