De Nieuwe Stem. Jaargang 20

[p. 29]

Margrit de Sablonière
Ook Dorothy Padmore

George en Dorothy Padmore en Richard Wrigth, drie uitzonderlijk begaafde, sterke, positief gerichte mensen, die in hechte vriendschap waren verbonden, zijn, allen in de kracht van hun leven, kort na elkander dood gegaan.

George Padmore, die, zoals Wright het uitdrukte, het nieuwe Ghana had uitgestippeld op een keukentafel, overleed eind 1959. Precies een jaar later - een jaar van helse ellende waaruit zonneklaar bleek hoeveel haat men wekt en oogst als men een gevestigd denkpatroon durft aan te tasten, bezweek Richard Wright en weer precies vier jaar later bleef, zo maar, het hart van Dorothy Padmore stilstaan. George Padmore, zoon van een knap botanicus in Trinidad, die als eerste neger Fellow of the Entomological Society te Londen werd, was een West-Indische neger. Nadat hij een tijdje advocaat was geweest schakelde hij om, studeerde geschiedenis en politieke wetenschappen en wierp zich in de strijd tegen kolonialisme, werd een der voormannen van de Panafrikaanse gedachte en -beweging. Hij heeft een omvangrijk, gedegen, indringend oeuvre op zijn naam staan o.m. Africa and World Peace, The Gold Coast Revolution, samen met zijn vrouw How Russia transformed her colonial empire, Panafricanism or Communism? Maar terwijl heel het westen tegenwoordig ‘alles weet van Afrika’ schijnt nog maar een enkeling Padmore's werk te kennen; of wel men verdringt liever het bestaan ervan.

Dorothy Padmore-Pizer was zijn naaste medewerker en ze bleef met haar helder verstand, haar kritische geest en economische knobbel ook na zijn dood een der onverzettelijke bouwers van het herrijzend Afrika. De ironie wilde dat op de dag van haar overlijden hier een zendingskalender werd aangeboden met een kleurig plaatje van blote negerkindertjes dansend in het bos, waarmee de stereotiep van wilden in het onderontwikkelde Afrika goedmoedig bij de goegemeente wordt verstevigd en het paternalisme geactiveerd. Eens te

[p. 30]

meer bleek duidelijk dat het westen en Nederland in het bijzonder met het tentoonspreiden van echt of listig geveinsd onbenul inzake de werkelijke Afrikaanse problemen een kloof schept tussen de Afrikaanse en de westerse intelligentia, die nauwelijks meer valt te overbruggen. Doordat in het westen de intelligentia door de belangen wordt verdrongen of ingeschakeld onthoudt dat westen, bewust, aan de nieuwe Afrikaanse landen een gesprekspartner op basis van volstrekte goeder trouw; doch de keerzijde daarvan is dat het westen geen partij biedt en op zijn beurt minachting voor zich kweekt. Hoevelen die nu de mond vol hebben van het communisme in Afrika en het Panafrikanisme, hebben Padmore's boek Panafricanism or Communism? gelezen? De Padmore's hebben met grote kennis van zaken en in volstrekte loyaliteit tegenover de wereld buiten Afrika de Afrikaanse problemen tot in de kern gepeild. Maar wat zij nodig hadden waren volwassen gesprekspartners. Alleen uit onkunde en onwil - een allernaarste vorm van cynisme wil ik buiten beschouwing laten - kan het lef zijn voortgekomen waarmee hier te lande het vredeskorps werd gelanceerd.

Dorothy Padmore verfoeide echter valse sentimenten ten opzichte van Afrika. Ze schreef mij: ‘Het mag waar zijn dat mensen die zijn of worden onderdrukt niet ten onrechte niet kunnen velen dat het verwrongen beeld dat van hen in omloop is nog wordt versterkt, ik voor mij vind het verkeerd een volk te idealiseren enkel en alleen omdat het strijdt voor vrijheid en vrije ontwikkeling. Als je de fouten niet aan de kaak stelt en bestrijdt, gaan de leemten in heden en verleden doordringen in de ideologie en worden zij een hinderpaal voor de ware ontwikkeling naar maatschappelijke en economische vrijheid binnen de gemeenschap.’

Het doen en laten van de buitenwereld volgde zij op de voet. Ze was er zich van bewust dat de behoeften van de nieuwe landen voor korte tijd de imperialistische landen moeten helpen (sustain) hun productie-overschotten kwijt te raken. Maar ook dat de nieuwe landen, door hun geld vast te houden een eigen secundaire industrie moeten opbouwen willen zij zelfstandig zijn.

(Uit een onlangs in The Sunday Times verschenen artikel van Tom Stacey kon men zien hoe groot de nijd en de wrok

[p. 31]

kan zijn als Afrikaanse landen die mondig willen zijn liever afzien van investering van buitenlands kapitaal als zij er buiten kunnen).

Een beeld van haar persoonlijke instelling gaf een brief van februari 1963: ‘.... Hier hebben we de zon en kleur en de fleurige dracht van de bevolking. En hier in Ghana vooral, de glimlachende gezichten van mensen die van nature extrovert zijn en vriendelijk. En dan hebben we een groeiend avondleven met dansorkestjes en waar gedanst wordt. Je kunt geen 24 uur per dag ernstig zijn. Ik geloof tenminste niet dat dat goed is, je kweekt er maar vrouwenhaters mee en fanatici die uit hun evenwicht geraken, en het ergst van al, dan zijn ze niet meer in staat tot zelfkritiek, tot een om zichzelf lachen. Die lui zijn zo prozaïsch (literal), ze zien de humor en de ironie niet meer van de situaties waarin ze leven. Alles is dan zo ernstig en wordt zozeer benaderd met de intensiteit van een voorhamer dat het bepaald angstwekkend is. Het was het soort - ik kan het alleen maar “grauwheid” noemen - dat ik in de atmosfeer voelde toen ik in de Sowjet Unie was, dat een gevoel van onbehagelijkheid en kritiek in me wekte (...).

Het kapitalistische stelsel is met al zijn bezwaren, zijn ongelijkheden, en wisselvalligheden en oorlogsdreiging, althans aan de oppervlakte meer gevarieerd en minder “dragooned”.

Daarom ben ik niet minder een vurig voorstander van het socialisme maar ik moet bekennen dat het een echte bureaucratie oplevert die op alle aspecten van het leven zijn stempel drukt en er naar streeft zichzelf te beschermen tegen het binnendringen van buitenstaanders, en degenen die de departementen beheren zijn doof voor kritiek. Ik heb pas het boek The New Class van Milovan Djilas gelezen en ik moet toegeven dat hij krachtige argumenten heeft. En de conclusie waar hij tenslotte toe komt, is dat het kapitalisme het beste instrument blijft voor de ontwikkeling van industrialisatie en productie; en dat het toenemende ingrijpen van de regering in de economische sfeer kan leiden tot “final control in state capitalism”. Hij zegt het niet met zoveel woorden maar het komt er toch wel op neer en hoewel ik er huiverig tegenover sta, ben ik er lang niet zeker van dat er niet een kiem van waarheid in schuilt.

[p. 32]

Maar hier in Afrika moet de Staat op touw zetten wat in de oudere landen van de wereld het particuliere initiatief heeft gedaan omdat het niet, in de werkelijke zin, een kapitalistische klasse bezit. Het kapitalisme dat een sector van de economie vormt komt van buitenaf en is dus imperialistisch en roofzuchtig, omdat het aan het internationale bankwezen is verbonden en het industriële monopolie. Daardoor zie je de opkomst van een bureaucratie enerzijds die zelfs de groei van buitenlandse ondernemingen bemoeilijkt en een belemmering vormt voor de staats- en semi-staatsondernemingen. Dit is natuurlijk ook mogelijk door een tekort aan ervaren zakenlui en -managers. Ik moet zeggen dat dit een probleem is dat veel aandacht vereist want een onwikkeling zou kunnen falen door ondoelmatigheid en verspilling. Natuurlijk is er ook verspilling onder het kapitalisme. Het is zelfs een stelsel dat verspilling in de hand werkt omdat zoveel wat geproduceerd wordt gewoon ligt te verrotten, nog afgezien van de wapenfabricage, de “public relations” enz. Maar onder een bureaucratie heb je weer andere verspillingen. Het is allemaal erg moeilijk. Als ik daarover niet zoveel piekerde kon ik misschien meer productief zijn. Ik moet vechten tegen een soort luiheid, tegen een soort desillusie die me soms overvalt als ik me afvraag of mensen altijd en overal dezelfde fouten willen maken. Dan denk ik dat de Sancho Panza's van de wereld blijkbaar ten eeuwige dage tegen windmolens willen blijven vechten zonder veel verder te komen. Maar, zoals je zegt, het is nu eenmaal moeilijk de geschiedenis in wording te verklaren. Je moet het in terugblik zien.’

Bij het wegvallen van dit driemanschap vind ik het ergste: dat het westen, ons westen zich te stompzinnig en hebzuchtig, te onwetend en te arrogant heeft betoond om hun partij te geven, op basis van gelijkwaardigheid en goede trouw. Maar op de stenen die zij zo moeizaam hebben aangedragen bouwen jongeren al verder.