De Nieuwe Stem. Jaargang 18

[p. 164]

Het plan Eemshaven

Aandacht van onze lezers te vragen voor het plan een nieuwe haven aan te leggen in het Noorden des lands lijkt wel wat buiten de sfeer van belangstelling te vallen die bij die lezers in het algemeen wordt ondersteld. Dat wij die aandacht toch vragen vindt zijn reden hierin, dat dit plan als een bijzonder geval van een algemeen vraagstuk moet worden gezien. Dit vraagstuk is, hoe wij Nederlanders, wier aantal van jaar tot jaar bedenkelijk, volgens sommigen onrustbarend toeneemt, op den duur nog op vaderlandse grond kunnen werken, wonen, leven. Het verheugt ons om die reden ook zeer, dat de heer Oud, die elders de kwestie van dit nieuwe havenplan heeft aangesneden, op ons verzoek hierover voor De Nieuwe Stem iets te schrijven, is ingegaan.

In het Noorden zijn behalve de beschikbare arbeidskrachten ook de zout-, en later vooral de aardgasvondsten, die industrieën naar deze provincies trokken en nog trekken. Voor een deel richten deze industrieën zich op de enige noordoostelijke haven Delfzijl, die echter geen voldoende uitbreidingsmogelijkheden biedt, wat wel het geval zou zijn met een nieuwe haven aan de Oude Wester Eems die blijkbaar eenvoudig en goedkoop is te verwezenlijken.

Van bevoegde zijde wordt de aandacht gevestigd op de al meer naar voren komende gedachte dat na de beëindiging van de thans in uitvoering zijnde grote waterstaatkundige werken een indijking van het Waddengebied overweging verdient. De rentabiliteit van een indijking van het oostelijk Waddengebied zou zeer worden verhoogd en een spoedige uitvoering van dit projekt zou sterk worden bevorderd, als een deel van dat gebied bestemming zou kunnen vinden als woon- en werkgebied rondom een Eemshaven, met daarachter een prachtig recreatiegebied.

Redactie

Met genoegen wil ik U mededelen wat mij in verband met het plan Eemshaven voor ons bijzonder belangwekkend lijkt.

Het plan ken ik - na allerlei omwegen - via een kleine brochure van de - reeds bejaarde - heer B.J. Gelder, die er al lang propaganda voor maakte zonder veel gehoor te vinden. De laatste tijd verandert dit en komt er meer belangstelling. Ook de ontdekking van het aardgas en zijn mogelijkheden is er voor

[p. 165]

[p. 166]

van betekenis, maar het was niet het uitgangspunt. De man, die het weet, is op het ogenblik feitelijk prof. ir. Nanninga, die - zoals hij zegt - doorwerkt op een gedachte van wijlen dr. ir. Johan van Veen. Dr. Van Veen doelde op een haven aan het Doekegat, maar prof. Nanninga is van mening, dat de bodem van het Doekegat te weinig stabiel is en dat de banken en geulen zich daar te veel verplaatsen. Een haven zou daar kans lopen teveel te verzanden. Enige studenten hebben onder leiding van hun professoren, vooral van prof. Nanninga (maar dit wil hij niet gezegd hebben) dit onderwerp voor hun ingenieursgraad bestudeerd. Als vanzelf - zegt prof. Nanninga - is daaruit voortgekomen de gedachte om Noordelijker te gaan: in de Oude Wester Eems, die wel stabiel is en die tegen de steile oevers van het Uithuizer Wad zijn grootste diepte bezit. Een haven zou daar gemakkelijker en met geringer - betrekkelijk geringe - kosten (want er zijn maar korte havendammen nodig) kunnen worden aangelegd. Hierbij zijn allerlei mogelijkheden van indijkingen en geleidelijke uitvoering, waarop het geen zin heeft hier verder in te gaan. Al deze wijsheden dank ik aan een gesprek met prof. Nanninga en aan een belangrijk onderhoud van een redacteur met hem, gepubliceerd in Elseviers Weekblad van zaterdag 17 november 1962. Delfzijl is er niet helemaal gelukkig mee, omdat men een droom enigszins ziet vervliegen. Maar het onderhoud van de haven van Delfzijl is bijzonder kostbaar en groter tonnenmaat per schip dan 10.000 haalt men er toch niet. Eemshaven zou iets Westelijker liggen en volgens de mededelingen schepen van 60.000 ton kunnen verwerken. Ik heb me niet teveel verdiept in de teleurstelling van Delfzijl (die de verwezenlijking van Eemshaven niet ten goede komt), maar geprobeerd om naar een groter verband te zoeken. Mogelijk herinnert U zich, dat indertijd de jonge dr. Drees al gepleit heeft voor de verplaatsing van een deel van het regeringsapparaat naar het Oosten van het land. Om zoiets wordt natuurlijk altijd eerst gelachen. (Ik herinner me in 1951 in ‘De Groene’ al eens gepleit te hebben voor

[p. 167]

een afsluiting van de Amsterdamse binnenstad voor - de meeste - particuliere auto's. ‘Idioot’ zei men toen, maar nu staat dit langzamerhand voor de deur!) De wens van dr. Drees was om het Westen van ons land te ontlasten. Terecht, want we ‘lopen er vol’ langzamerhand. En waarom? Omdat iedereen er heen wil en omdat de mond van onze rivieren de uitlaatplaats par excellence is voor het, goedkope, watervracht-verkeer. Dat dit voor de voorstanders hiervan meteen insluit, dat men verwerkings-industriën, enz. tevens ook aan die mond vestigt, is commerciëel te begrijpen. Maar ons land wil ook - hier komt het mooie woord - ‘leefbaar’ blijven en als men nagaat, dat hierdoor onze kuststrook er vrijwel geheel aangaat voor wat betreft recréatie, enz., en dat men als stedebouwer weet, dat men geen stof en gifdampen verspreidende bedrijven in Holland in het Westen moet situeren, omdat deze bij de windrichting, die bij ons overheerst het gehele land vergiftigen, dan zal men misschien kunnen begrijpen, dat een Eemshaven ons van veel zal kunnen bevrijden. Althans verlichting brengen. Deze ligt n.l. zover Oostelijk en zo goed, dat alle slechte dampen in hoofdzaak over zee en in elk geval ver van de Hollandse bewoners weggevoerd zullen worden. Verbindingen naar het Roergebied - men leze er het interview met prof. Nanninga op na - zijn eenvoudig te maken en voor woongebied, recréatie-gebied, bos-gebied is in verband met de grondgesteldheid ter plaatse te zorgen. Men maakt daardoor Groningen - dat neiging tot ontvolking toont - in allerlei opzicht plezierig om er te blijven. En om er heen te trekken! De lagere lonen daar maken het ook voor de industrie dankbaarder. En: we kunnen het Westen ‘lucht’ geven. Doen we dit laatste niet, dan is dit Westen binnenkort onbewoonbaar. Kennemerland wil al hoge woongebouwen stichten langs de kust (Heeft iemand wel eens uitgerekend hoeveel parkeerterrein - en dus rommel rondom! - zulke gebouwen met de tegenwoordige welvaart vereisen? Men moet dit eens doen en kan zich er dan van overtuigen wat er overblijft van alle fraaie theorieën over ‘woon-hoog-

[p. 168]

bouw’, waardoor we park rondom zouden winnen! We moeten het Westen ontlasten en grondig ook. Het is geen aanblik om de kilometers-lange kust te zien bij Beverwijk, die door de Hoogovens in een atmosfeer als ware men in de hel gezet wordt.

Aan de Rotterdamsche Rijnmond dreigt hetzelfde. Ik gun Rotterdam niets dan goeds, maar Nederland gaat me boven alles. Het kan niet, dat men ons gehele land op de mooiste plaatsen tot een werkplaats maakt, die een verkeerde invloed over ons allen uitoefent. De burgemeester van Rotterdam uit zich wel eens op een wijze, waaruit men op zou kunnen maken, dat men Rotterdam dwars wil zitten. Wie zou daar plezier in hebben. Ik zeker niet. Maar Rotterdam denkt werkelijk te licht over de factoren van ‘leefbaarheid’. Wie, die er lang gewoond heeft, herinnert zich niet de eindeloze ellende met de stank van de ‘Gekro’: een vernietigingsinrichting, die altijd weer de gemeente weet te sussen als het erom gaat de stank nog iets door te laten duren. Al jaren lang worden hele stadsdelen hierdoor bijna onbewoonbaar. Toch wist men nooit onwrikbaar op te treden tegen deze ellende.

Het is mijn overtuiging, dat we moeten proberen de bevolking meer en meer naar het Noorden en Oosten van ons land te laten trekken. Door streken gemakkelijk bereikbaar en aantrekkelijk te maken. Mogelijk kunnen er verwerkende industriën naar het Oosten gebracht worden, zodat men er door de windrichting die overheerst, weinig last van ondervindt. M.i. moet dit veel meer - en veel vlugger - onderzocht worden, want aanstonds is het te laat. Wat stank kan doen, onderga men eens in het lieflijke Veere, waar men zo nu en dan ontvangen wordt in een atmosfeer zo verpestend, dat men haast niet verder wil. Door één klein industrie'tje!

We zijn één groot land en niet een kuststrook met een achterland. Het achterland moet ook aangenaam gemaakt worden en gewild. Het kan hierbij niet meer gaan om regionale kwesties, maaar om planologie in het groot: in het allergrootst! Heel Holland één stad

[p. 169]

als het kan, maar met fraaie ‘tuinen’ en redelijk over het geheel verdeelde ‘accessoires’. Met een vrije kust: 's zomers voor recreatie en 's winters als een gezondheidsbarrière, waaruit we indirect onze reserve op kunnen doen.

Een steentje daartoe kan Eemshaven zeker bijdragen. Lely heeft lang moeten zeuren om zijn Zuiderzee droog te kunnen krijgen. We leven sneller tegenwoordig en hebben niet meer de tijd van toen. Moge - in het belang van ons allen - prof. Nanninga spoediger succes boeken!

J.J.P. Oud