De Nieuwe Stem. Jaargang 17

[p. 44]

Christiaan Terpstra
[Gedichten]

Afscheid van Ashenden Manor

Hier ligt in 't gras de ingestorte poort
- voorlaatste rest van wat nog was gebleven;
een sluitsteen op wat wij elkaar verzwegen
in 't tastend en steeds meer verdoolde woord.

Als je dit vege huis niet had verlaten
zou tòch niets blijven dan 't niet meer bestaande,
dat ik te vroeg hier eens voor immer waande
en dat wij zouden hebben leren haten.

Wij zijn door een te vreemde gril verbonden
dan dat wij nog dit laatste puin bewaken...
Elk kan voor zich slechts nog iets overwinnen

- wij samen niets meer in de laatste stonden.
Hoog staan de transen. Door de rotte daken
druipt langs het spinrag 't regenwater binnen.

In de schors van sommige bomen ziet men wel eens enkele initialen in een hartje. Op de stam van een beuk in Ashenden Park zag ik vorige week dergelijke ruwe hoofdletters in een arabesk, in een krakeling, in die soort van gecompliceerde lus die men wel eens aantreft in het snoer van schemerlampen en stofzuigers, als die niet geregeld worden nagekeken.

Waarom geen hartje? Waarom die vreemde omlijsting? Wat bezielde deze mensen? Wat is er van hun verbond geworden? Stond die vreemde omlijning voor een lus of een strik? Werden zij bevrijd of geworgd? Het gedicht geeft geen antwoord; slechts een vermoeden. En de toelichting geeft geen van beide...

[p. 45]

Eisteddfa door de voorruit

Dicht vallen sneeuw en regen door elkaar.
De sneeuw schuift langzaam naar omlaag. De regen
spat sterren op de ruit en striemt de wegen
waarop ik langs de ruitenwissers staar.

Die slaan van dit eentonig lentelied
de maat als eensgezinde metronomen.
De wind bespeelt de harp der scheve bomen
en huilt langs 't matglas van 't verstopt verschiet

Het siert de mens, zelfs voor dit land te danken,
en lof te zingen in een grauwe kerk
of men een weggeschopte hond hoort janken.

Vanuit een dwarsweg stromen natte schapen.
Eén man blijft toch nog 's zondags aan het werk:
de kudde graast; de herder zal niet slapen.
Llangurig, mei 1955.

Tintagel castle

Hier zal wel nooit een lied gezongen zijn.
De burcht hangt aan een afgrond boven 't schuim;
haar wrede wallen slaan langs zout en puin
steenkoude schaduw in de zonneschijn.

Een uitgehouwen trap is 't enig pad
dat ooit gevoerd heeft naar Tintagels hallen;
er is geen voet-breed buiten deze wallen
die wortel geeft aan 't kleinste groene blad.

Hier deelden 't gruwzaam lot der kettinghonden
al wie bezeten waren van een Graal...
diep in de Castle Keep Isúlt la Blonde

en hoog King Arthur in zijn wapenzaal.
Hier heb ik tussen 't gras in 't voorportaal
een blauwe bloem die ik niet ken gevonden.

Boscastle, Cornwall, mei 1956.

[p. 46]

Twee liedjes van de Bentheimer bocht

I. Bos bij Balderhaar

Dit bos heeft mist en zwam en dood voor ogen,
en in het holst een plek die niemand weet.
Wie onder ingestorte regenbogen

hier spoorloos in de nevel wil verdwalen,
en 't daglicht voor een visioen vergeet;
die vindt, als hij de tijd kan achterhalen,

aan 't kruispunt van zijn doodgelopen wegen
in phosphorgloed als in een droom gelegen
de niet bestaande plek die Razel heet.

II. Aan de weg naar Razel

Wil je met mij naar Razel gaan?
de kale heuvels oversteken
en 't overwoekerd bos doorbreken
tot waar de hoge torens staan?

Er moet een weg naar Razel zijn.
Er staat een burcht van witte steen
met wolken om de transen heen
en vaandels op het binnenplein.

Wilst Dou met mii nao Razel gee'n?
De gladde heuvels liggen open;
daar moet de weg naar Razel lopen,
en wijkt de horizon uiteen

in blanke zuilengalerijen
die wapenzaal en wachtpost schragen
en aan hun top het zonlicht dragen
boven de nevel der valleien.

[p. 47]

Nach Razel - sieben kilometer

Maar 't karrespoor door veen en gras
loopt, zegt men, dood in het moeras.
Het kan wel zijn. Ik weet het beter;

er moet een weg naar Razel leiden.
We zien de richting en de naam
wel ergens aan een dwarsweg staan -
en jij moet mee naar Razel rijden.
Uelsen, oktober 1955.

Tussen Itterbeck en Emlichheim staat op de topografische kaart te midden van uitgestrekte bossen een plaatsje aangeduid dat Razel heet. Als men de aldus gespelde naam, zoals het in die streek officieel behoort (hoewel de mensen er gewoon Twents praten), op zijn Hoogduits uitspreekt, zal men begrijpen dat dit aanleiding kan zijn tot het vervaardigen van een gedicht.

Daarvoor is nòg een reden: Razel is niet te bereiken. Ik heb het meer dan eens geprobeerd. Op zeker wel zes of zeven punten van de uitermate slechte puin- en keiwegen van de Kreis Bentheim - het deel van Twente dat toevallig over de grens is terechtgekomen - staan wegwijzers met NACH RAZEL 5 km of NACH RAZEL 3 km, maar al die zijwegen eindigen al na een paar honderd meter in zompen en moerassen, of er zijn berkjes en gagelstruiken opgeschoten tussen de karresporen, of een overgelopen beek heeft bezit van de Landstrasse genomen.

Het bos, waarin Razel toch wel zal moeten liggen, al kan niemand er blijkbaar in of uit, is uitgestrekt, somber, onoverzichtelijk, en vooral op de tumuslusachtige heuveltjes zeer griezelig: een bos voor Böcklin's eenhoorn uit ‘Schweigen im Walde’, of voor een koffer-

[p. 48]

moord. Als steeds op de wijze der dichters onbereikbaarheden idealiserend, heb ik me uit zuiver optimisme het vermoedelijk nog maar nauwelijks kloppende groene hart van deze ergerlijke nevel- en moeraswouden voorgesteld als een door de zon beschenen forteres van honingkleurige Bentheimer zandsteen, met vanen en wimpels op de torens, en een wijd uitzicht op de groene glooiingen van Tubantia Irredenta - als ik mij die uitdrukking in 1955 nog mag veroorloven.

Wat dit laatste betreft: zó erg is het nu ook weer niet dat we die Kreis Bentheim tegen alle sociale en taal- en waterstaatkundige argumenten in, na de oorlog toch maar bij de Bundesrepublik hebben gelaten, want het landschap blijft nu voorlopig nog wel in zijn oerstaat; de wegen blijven onbegaanbaar en de afwatering abominabel. Men ontmoet er dus practisch geen touristen - zelfs geen Duitse.. en het Huis van Razel zal er de eerste vijftig jaar nog wel, in synthetisch zonlicht stralend, uit mist en spinnerag blijven oprijzen als een bewijs van de realiteit van het onbestaanbare.