De Nieuwe Stem. Jaargang 15

[p. 562]

Frans de Bruyn
Ostia

De enige excursie die ik vanuit Rome wil ondernemen is een tochtje naar Ostia Antica, dat ik op minder dan een half uur trein kan bereiken vanuit het stationnetje nabij de (zuidelijk gelegen) Porta San Paolo. Eertijds haven van Rome met 50.000 inwoners, gedeeltelijk verwoest en verzand, sedert de dertiger jaren weer opgegraven. Tot mijn verrassing is er helemaal geen begankenis van toeristen, de verkopers van diapositieven en sleutelhangers ontbreken er zowel als de busladingen Beotiërs met als enig verlangen mekaar tegen een marmeren zuil te fotograferen. De puinen, afgeschoren gebouwen tot op een hoogte van gemiddeld anderhalve meter boven de grond, geven een zeer goed idee van zo'n antieke stad, rationeel, en geometrisch volgens kruismotief aangelegd. Uiteraard zijn putten, rioleringen en waterafvoer zeer goed bewaard. En dank zij kredieten voor Onderwijs en Openbare Werken bestaan er hier en daar (netjes) bijgewerkte verhevenheden, zodat ik in het openluchttheater op een genummerde plaats in de zon kan gaan zitten. Die ik spoedig vrijgeef om twee lelijke Hollandse jongedames toe te laten een (onbedorven) kiekje te maken. Waarop ik een bedankje in het Italiaans krijg. En Toos en Truus het (bijna) uitgillen van verrassing zodra ik hen zeg dat ze in Ostia ook Nederlands mogen spreken. En omdat ze denken dat een donkerharige kerel zeker niet uit de lage landen kan komen. Waarop ik (altijd bereid om minder mooie vrouwen een tikje geluk te gunnen) vriendelijk antwoord hier al zoveel blonde Italiaanse meisjes bemerkt te hebben dat ik er zeker een aantal uit Holland bijgerekend heb. Alsof de haarspoelingen in Rome nog niet bestonden. Daarna de Decumanus Maximus volgend, zie ik links en rechts de enge straatjes, bijen gonzend onder roze bloesembomen, jonge kikkertjes in de plassen, mooie lange hagedissen. Die schichtig wegritselen, o.a. tussen de muur-

[p. 563]

tjes van Taberne dei Pescivendoli waar ik op een ongeschonden marmeren tafel een brief naar huis kan schrijven. Het gymnasium, de badinstellingen, de tempel van Mithra, van Zeus, de kroeg met intacte tapkast, de markt, enz. Ik heb de hele stad gezien. Jammer genoeg is het klein museum wegens werken gesloten. En wanneer het terug opengaat, weet de directeur zelf niet. Werklieden zijn overal eender, zegt hij. Ze doen wel beloften... Nabij het (ultramodern) dorpsstation drink ik voor 10 frank een Campari en een koffie. Op het verlaten perron een erg onaardig meisje op een bank met naast haar piepende kuikentjes in een margarinedoos. Aan de andere kant zit haar minnaar en ze hebben elkaar toch zo lief. Dat is meer dan duidelijk te zien. En achter hen op een ijzeren paal, een doodshoofd en de woorden: ‘Pericolo di Morte’. Dan in de trein terug werken twee knapen geweldig op mijn zenuwen door mekaar voortdurend en tot in Rome met oorvegen te bedelen. Dat is dan de essentie van alles: mekaar liefhebben en klappen uitdelen. In het teken van de dood, die vroeg of laat aan alles wel een einde stelt. Gesublimeerd, gefixeerd en getranscendeerd geven die dingen aanleiding tot het bouwen van tempels, theaters, en zo. Maar eens dat de mensen weg zijn, eeuwen later, stel ik vast dat stenen slechts stenen zijn. En als ik ooit nog van Ostia spreek, zal ik iedere keer denken aan de minnaars onder de hoogspanningsleiding en de jongens in de trein.

Forum

Ik ben natuurlijk ook (en meer dan eens) het Forum Romanum gaan bezichtigen. In de oudheid het centrum van het publiek leven. Nu een vlakte van een tweetal hectare met een mikmak van historische ruïnes. Tussen de boog van Titus (links) ter herinnering aan de verwoesting van Jeruzalem in 70 opgericht en intussen flink gerestaureerd en bijgewerkt. En (rechts) de boog van Septimius Severus. Met ontelbare ‘noms de fous’ bekrast. En o.a. met de moderne slagzin: ‘Vi-

[p. 564]

va Fidel Castro’. Dat vlak daarnaast de Curia, waar de senatoren vroeger zetelden, zo buitengewoon goed geconserveerd bleef, verbaast me geenszins, als ik hoor dat het gebouw geruime tijd als christelijke tempel dienst heeft gedaan. Overigens heb ik op een dozijn andere plaatsen (genoeg) steenkappers en metselaars aan het werk gezien, om tot de conclusie te komen dat de ruïnes met de tijd van jaren nog wel in de breedte en de hoogte zullen groeien. Maar dan zeer, zeer langzaam. Zoals de sinaasappelbomen op de Palatino. Naast de Curia houden twee arbeiders zich onledig met volmaakt zwart slijk uit een put te halen door middel van een grienende houten windas. Emmer na emmer. Iedermaal rustig wachtend tot de derde man in de rioolgewelven roept dat de maat (bijna) vol is. Dat onderhoudend werk is zeer normaal. Maar als ik aan de voet van de drie zuiltjes van de tempel van Vesta drie jongens met meetlat en andere benodigdheden van steenkappers bezig zie, dan bekijk ik toch met een achterdochtig oog al deze historische getuigenissen. Alhoewel ik hier (met een tekening van de reconstructie in de hand) het vermoeden krijg hoe een begrijpelijke handeling in zinloze ritus kan ontaarden. Er moet ooit in primitieve tijden op die plaats een vuur gebrand hebben dat bestendig onderhouden bleef ten gerieve van omwonenden. Vuur waarvan Vesta de verpersoonlijking werd. Naar het woord van de dichter Ovidius ‘een levende vlam’. In een houten gebouw dat de cirkelvorm van de eerste Romeinse woonhutten vertoonde. Meermalen afbrandde en als tempel van steen en marmer herrezen. Waar vrouwen de vlammen aanwakkerden, terwijl de mannen hun tijd tussen arbeid en jacht verdeelden. Die dan ten slotte de taak aan de Vestalinnen overlieten. Kerngezonde schone maagden, te eeuwigen dage het zuiverend vuur ter ere van de godin onderhoudend. Dag in dag uit bezig met rituele en liturgische bezigheden. Afgezonderd levend in een vochtig Atrium Vestae zonder enige omgang met mannen of zonder de minste vrouwelijke coquetterie. Gedurende de dertig jaar van hun dienst. Bedreigd door de geselroede of een gruwelijke dood bij iedere tekort-

[p. 565]

koming van hun verheven, vurige plicht. Enzovoort. Enzovoort. En ik vraag mij af of er misschien binnen twee of drieduizend jaar ergens bij een druk kruispunt van Rome een Vespa-tempel zal gereconstrueerd worden. Op de plaats waar nu een service station staat. En waar frisse jongens de onovertrefbare benzine van ‘Supercortemaggiore’ verkopen.

Capitolino

De trappen van het Capitool kunt ge b.v. beklimmen om het fraaiste stadsplein ter wereld te bereiken en dat door all-round man Michelangelo ontworpen werd. Of om u ook eens te laten begroeten door de vriendelijke keizer Marcus Aurelius, ongewapend en vroeger nog mooier door een laagje goud. Om in het Capitoolmuseum (links) de bekende Galliër (met ingezet stuk in neus en knie) te zien sterven op zijn ovale schijf. In een achtkantig zaaltje rondom de (van alle kanten even) attractieve Venus Capitolina te gaan draaien en prompt door een woedend suppoost verjaagd te worden tot achter een fluwelen koord. Of om aan de overkant (rechts) in het Senatorenpaleis, thans stadhuis, de bronzen (Etruskische) wolvin met Remus en Romulus te strelen, en die door ontelbaar veel lenzen en flitslampen vanuit alle hoeken beknipoogd wordt. Om buiten een èchte wolvin omstreeks 12 uur met een stuk vlees in haar muil heen en weer te zien lopen. Om de paartjes te keuren die pas getrouwd het stadhuis verlaten en zich glimlachend op de trappen laten fotograferen. Of ten slotte om gewoonweg achter de gebouwen op een bank in de zon te zitten bij de ballustrade. Links in de diepte het Forum. Vlak voor u de Palatijnse heuvel met tussenin het Colosseo en rechts de roze bakstenen massa's van de Termen van Caracalla. Dan komt er b.v. een bende jongemeisjes voor uw neus over de leuning hangen. Ze hebben mooie kuiten en lelijke ladders in hun kousen. En ge zoudt willen roepen: Ga uit mijn zon. Maar dat doen ze nogal vrij spoedig zonder uw bevel. Dan een man

[p. 566]

die zich in het volle licht belachelijk maakt met twee camera's en een flitsapparatuur op zijn buik. Twee hoogbejaarde dames met herenschoenen, die de bank naast u ontruimen. En zo plaats maken voor een fleurig, jong paartje. Het meisje heeft ongeschonden fijne kousen en glimmende zwarte schoenen. Eén meter naar links tussen de struiken ziet ge de drie zuilen van het tempeltje van Castor en Pollux. En daartussen op het kiezel een klein, klein mollig meisje met een wit hoedje. Zij lacht naar de zon. In deze kinderlach schuilt de eeuwigheid, denkt ge dan. De voortzetting van ons geslacht. Geen steen, geen marmer, geen berg van goud, niets weegt hiertegen op. Dat staat zo onwrikbaar vast als de Capitolino te Rome.