De Nieuwe Stem. Jaargang 15

W.F. Wertheim
Gielen, gieren en grienen

In het decembernummer van onze dertiende jaargang (1958) drukten wij een brief af van Prof. Dr. Jos. J. Gielen over de gebeurtenissen rondom de benoemingen aan de Faculteit der Politieke en Sociale Wetenschappen der Amsterdamse Universiteit in het jaar 1948. Prof. Gielen ontkende daarbij, dat de bekrachtiging door de Kroon aan de benoeming van Dr. J. Suys zou zijn onthouden op grond van ‘verdenking van communisme’. De werkelijke reden voor de onthouding van de bekrachtiging aan de benoemingen door de Gemeenteraad (betreffende de heren Kleerekoper, Presser en Suys) zou zijn geweest: ‘dat aan een openbare universiteit niet een dergelijke eenzijdigheid bij de benoemingen mocht worden betracht als uit de vier toen benoemde bleek’ (de vierde hier bedoelde was Dr. Baschwitz, wiens benoeming wel aanstonds bekrachtigd werd). Aangezien met de ‘eenzijdigheid’ bepaald niet wetenschappelijke eenzijdigheid kon zijn bedoeld, daar men moeilijk sterker uiteenlopende wetenschappelijke figuren dan de vier benoemden zou

[p. 221]

kunnen vinden, was het duidelijk, dat, hoe dan ook, Gielen moest bedoelen: politieke eenzijdigheid. Ik meende dan ook, in mijn artikel ‘Universitaire benoemingen en universitaire vrijheid’ in het tijdschrift Universiteit en Hogeschool (Jaargang V No. 3, januari 1959) het volste recht te hebben, te stellen, dat de bewuste benoemingen niet waren bekrachtigd, ‘formeel omdat de betrokkenen waren benoemd op grond van een éénmansvoordracht, maar in feite omdat de bewindsman bezwaren had in verband met de politieke gezindheid van de door de Raad benoemden’. Ik verwees hierbij naar de brief van Dr. Gielen met onderschrift van Romein, gepubliceerd in ‘De Nieuwe Stem’.

Maar Prof. Gielen is weer niet tevreden. In Universiteit en Hogeschool (Jaargang VI No. 1, october 1959, pag. 31) schrijft hij nu letterlijk:

‘Ik moet hiertegen bezwaren maken, omdat door de betr. passage en de daarbij behorende noot een volkomen onjuist beeld van het gebeurde in 1948 wordt gegeven. Er zijn geen bezwaren gemaakt tegen “de politieke gezindheid der voorgedragenen”, ook niet “in feite”, maar tegen de duidelijke partijpolitieke voordrachten die gedaan waren: men moest blijkbaar links socialistisch zijn! De benoemingen van andere, niet tot deze partij-politieke richting behorende figuren, aan andere universiteiten later, alsmede (tenminste) één hoge wetenschappelijke onderscheiding door een objektieve instantie, hebben de zakelijke juistheid van mijn toenmalig standpunt afdoende bewezen. Niet de ondergetekende, maar de instantie die in eerste aanleg de voordracht maakte, zou m.i. door Prof. Wertheim onderhanden genomen moeten zijn! Men kan daarover uiteraard van mening verschillen, maar Prof. W. trekt uit de m.i. onjuiste redenering van Prof. Romein in “De Nieuwe Stem” opnieuw een onjuistheid.

In ieder geval is de veronderstelling van een “politieke” beslissing mijnerzijds in de zin zoals Prof. W. die veroordeelt, voor 100 procent onjuist t.a.v. het geval waarin hij mij betrekt.’

Wij laten het aan de oplettende lezer over om te be-

[p. 222]

slissen, of mijn door Dr. Gielen bestreden zin nu voor 100 procent onjuist of voor 100 procent juist blijkt te zijn. Belangrijker is, dat Dr. Gielen nu openlijk een beschuldiging heeft geuit aan het adres van degenen, die in 1947 de betreffende voordrachten hadden opgesteld, en wel het College van Curatoren van de Amsterdamse Universiteit, toenmaals samengesteld uit Mr. A.J. d'Ailly, Mr. W.G.A. van Sonsbeeck, Dr. J.C. Went, Dr. C.T. van Valkenburg, Mr. G. van Hall, Prof. Dr. H.R. Kruyt en Mevrouw H.F. Kuiper-Talma Stheeman. Deze voordrachten, die waren ingediend op unanieme aanbeveling van de Commissie uit de Senaat van de Amsterdamse Universiteit ter voorbereiding van de nieuwe Faculteit, zouden dus zijn opgesteld, aldus de oud-minister, niet op wetenschappelijke, maar op ‘partij-politieke’ gronden. Dit is, uit de mond van de oud-bewindsman, een uiterst krasse en beledigende beschuldiging, waartegen de aangeklaagde instanties zelf zullen dienen op te komen - als zij althans de figuur van Dr. Gielen bereid zijn au serieux te nemen.

Maar het is voor ons nuttig, eens een keer op zo onthullende wijze te ondervinden wat voor dwaze denkbeelden Den Haag en Nijmegen er op na houden over ‘rood Amsterdam’. Misschien gaat sommigen dan een licht op, waarom het allemaal zo stroef gaat met onze tunnelbouw. Het zou om te gieren zijn, als het niet, voor een der getroffen personen, dodelijke ernst ware geworden.

Laten wij dus, op zijn allerzachtst zeggen, dat het om te huilen is. Tranen om Amsterdam - maar evengoed om Den Haag en Nijmegen.

Het wachten is nu weer op nieuwe ministeriële onthullingen.