De Nieuwe Stem. Jaargang 14

[p. 260]

Kort bestek

Een ‘vervoerde’

In de papieren die een vriend naliet vind ik een exemplaar van een blad dat de onmogelijke naam ‘Dietbrand’ gedragen heeft. Het lijkt de naam van een onbetrouwbare soort brandewijn. Ik zit bijna neurastenisch met het schotschrift in mijn hand niks te doen; een oud tijdschriftnummer ziet er altijd gelig uit en het stinkt; ik zal het straks in de prullemand gooien maar dat moet nog even wachten; waarom heb ik weer de pech dat zoiets mij in handen raakt? Ze weten toch, dat ik daarop moet reageren, terwijl ik er misselijk van ben?

Het omslag is eigenlijk een kleine studie waard. Het wil moderne allure laten zien, maar het gaat nét langs de moderne typografie van die tijd, 1934-1935, heen. Slechte typografie neemt mij in zelfs tegen de beste schrijver. Ik reken haar hem toe, ook al beweert hij dat het zijn schuld niet is. Dan moet hij maar beter uitkijken waar hij gedrukt wordt. De figuur zelf, die naturalistisch en slecht getekend is, past er niet bij of past er wel bij, maar maakt mij een beetje kwaad.

Ik zie een breedgeschouderde psychopaath, met een uitdrukking op het gezicht, die bij de Goedewagens en Krekels zal zijn doorgegaan voor ‘dapper’ of ‘krachtig’, misschien wel voor ‘diets’. De proleet liet zich portretéren met een gevaarlijk voorwerp in de hand, dat zeker onder de Wapenwet valt, en hij werd getekend in een soort wapenrusting. Getekend kan men eigenlijk niet zeggen: het plaatje is gedoezeld in de stijl die in de jaren van deze aflevering het verval van onze tekenkunst tot in de oorlog typeerde, een prentje voor Prange van ‘Het Parool’. Een prentje dus in de stijl van de zwakke naturalisten, die in de oorlog bescherming zouden zoeken bij die Kulturkammer van de vijand. Het soort van tekening, dat in die oorlog beslist niet ontaard zal worden verklaard door de duitse en nederlandse nazi-proleten en dat achter het ijzeren gordijn geen wrevel zal opwekken, kortom,

[p. 261]

minder handschrift is nooit getoond, minder stijl heeft nooit bestaan.

Als de aandacht voor het ding dan nu weer gewekt is, blijkt ook de inhoud van het blad, dat onder leiding stond van de fascist Wies Moens (die ergens in het blad tegenover een andere aanstaande landverrader het ‘zuiver-volksch beginsel’ verdedigt), de moeite wel waard om het nog eens te bezien. Tegenwoordig wordt namelijk maar al te weinig beseft, wat het nazisme van nature was en is. De verraderlijke elementen zelf zijn tegenwoordig aandoenlijk in de weer, het voor te stellen alsof zij niet anders waren dan lieden met een politieke opvatting die voornamelijk slechts anti-communistisch was; de stakkers zouden alleen maar uitgegleden zijn, toen zij in de oorlog meenden dat deze edele beweegredenen het best met pro-duitse activiteit kon worden gediend. Het is nog de vráág, aldus hun voorbehoud, of zij daarmee wel zijn uitgegleden, maar zij willen de zaak nu nog niet op de spits drijven en kunnen met hun schadevergoedingseisen voor onrechtvaardige veroordelingen enzovoort nog wel een of twee jaar wachten.

In feite echter was in de jaren voor de oorlog de belangstelling van de nederlandse fascisten voor de Sowjet-Unie gering en waren de krachten die zich onder de lage geesten van Mussert en Arnold Meyer verzamelden veel positiever. Dit willekeurige Dietbrandnummer uit 1935, met zijn infantiele en onwelluidende naam en met zijn infantiele ‘dietse’ held, is in zijn inhoud bepaald niet defensief maar fascistisch, dat wil zeggen pueriel-aggressief en psychopatisch. Het artikel van H. Krekel, ‘De Hollandse Traditie’ en het gedicht van Paul Vlaminx stinken op elk hun eigen wijze naar schoolmeestersinkt, naar de tuchtliniaal en de sabel, naar zogenaamde nationale glorie. Naar de burgermansterreur van oud-planters die later w.a.-mannen zouden huren, naar de staatspolitie, naar de oost-compagnie en naar de landwacht.

Onthullend is de hernieuwde kennismaking met Wichmann. Die moet dan net dood geweest zijn en ‘Dietbrand’ komt met een verzameling uit zijn ge-

[p. 262]

schriften. Nu hadden wij die geschriften intussen natuurlijk allang eens zelf kunnen lezen. Daar stond echter een onoverkomelijke barrière voor. Van Wichmann bezit ik een uitermate geschift maar bijzonder amusant boekje: ‘Het Witte Gevaar; over Melk, Melkgebruik, Melkmisbruik en Melkzucht’. Het is niet prettig, te moeten zien, dat Wichmann niet alleen geschift en amusant kon zijn, maar ook een fascistisch stuk proleet was. Nu Michel van der Plas, in de selectie ‘Ongerijmde Rijmen’, een weerzinwekkend plat ‘gedicht’ van hem heeft opgenomen, vertrouw ik het niet meer met die poëet Wichmann. Ik verzoek nu dat vers weer eens op, waarmee Engelman vroeger enige goodwill voor hem in mij heeft aangelegd. Tot mijn verbazing lees ik er niets meer in wat mij tot nu toe aan W. met een zeker - ik geef het toe, dus op onverantwoordelijke wijze geleend - respect deed herinneren. Hij zal dan een ‘vervoerde’ geweest zijn, een ‘late drinkebroer’, hij mag met of zonder aandacht oude wijnen gedronken hebben, klare jenever of bitter: of hij nog méér was leren wij uit het gedicht van Engelman niet.

Hij mag een geestdriftig persoon geweest zijn ‘hij schold en schold - het glas viel op de vloer aan scherven - dit land, zijn wanhoop, de versufte burgerij’, mooi, maar mensen die plezier hebben in schelden treft men in elk jaargetijde aan in alle kroegen en naarmate het sluitingsuur naderkomt zoveel te meer. Nee, Engelman, die ik er na zestien, zeventien jaar nog eens over opsla, leert mij niets over Erich Wichmann. Maar die verzameling uit Wichmann in Dietbrand zoveel te meer. Om kort te gaan: de schrijverij over Walen en Vlamingen, de vlaamse kwestie, over iegers en de Volkenbond, om maar enkele van zijn onderwerpen te noemen, is nog meer plat dan infaam. Zijn anti-semitisme is frappant. Wat satire had moeten zijn is schoolkrant-lef. Hij schrijft helemaal niet bijzonder goed, en het belang dat hem opzweept... waarom laat deze zin zich moeilijk voltooien? Omdat Wichmann bij onze nadere waarneming vooral de indruk maakt helemaal niet opgezweept of vervoerd of bezeten te zijn geweest. Hij acteert, het te zijn. Er is dus hoogstens een belang

[p. 263]

dat hem de rol van vervoerde doet spelen. Welnu: de rol van een vervoerde, van een scheldende wanhopige te willen spelen, was een van de karakteristieken van de vooroorlogse fascist. (De na-oorlogse verkleedt zich weer anders). Een meester-zin van deze lummel is: ‘Als van veel andere ellende is wat men “democratie” noemt (daarbij enigszins oorzaak en gevolg verwarrend, want democratie is een gevolg en geen oorzaak van volksontaarding, van materialisme, gebrek aan volksgevoel enz.) een school van lafheid. Toch kan het, dat bewijzen de Ierse vrijheidsvechters, dat bewijzen de Italiaanse fascisten, die met knuppels een mitrailleur-in-werking namen, dat een volk nog moed leert.’ Genoeg, voor altijd, van deze ‘vervoerde’. Naar de hel met hem.

Ch.

Bezorgdheid

Op het Cuba van Castro heerst een anti-amerikaanse en zelfs een anti-engelse stemming. Een anti-engelse, omdat het Verenigde Koninkrijk nog in december 1958 wapens aan de onderdrukker Batista verkocht. Een anti-amerikaanse, omdat de dictator Batista amerikaanse steun placht te ontvangen, vooral ook dollars, in ruil voor economische concessies aan suikerplanters, bordeelhouders en speelhuizenexploitanten.

Men kan dit in alle kranten lezen. Men leest verder, dat de amerikaanse regering zich bezorgd maakt over de executies van de beulen die de gevluchte dictator hield. Men heeft nooit kunnen lezen dat de amerikaanse regering protesteerde tegen de bloedige terreur waarmee Batista met zijn beroepsofficieren Cuba jarenlang tyranniseerden. Hetzelfde geldt ook voor de R.K. Kerk op Cuba, die opeens bezorgd doet, nu er beulen worden doodgeschoten. Ook voor verscheidene vaderlandse dagbladen. Hoe zit dat? Heel eenvoudig!

Ch.