De Nieuwe Stem. Jaargang 14

[p. 221]

Jef Last

Selected works of Lu Hsün Volume I II

Lu Hsün and the new cultural movement of modern China Huang Sung-K'ang Uitg. Djambatan, Amsterdam.

Toen men, in 1938, de Nobelprijs voor literatuur toekende aan Pearl Buck, werd dat vrij algemeen opgevat als een soort eerbewijs aan China. Het ware beter geweest wanneer men, enige jaren tevoren, deze prijs toegekend had aan Loe Sjuun. Maar deze grootste schrijver die China sinds honderden jaren voortgebracht had was juist te voren in 1937 gestorven.

Deze, in 1881 geboren auteur is niet slechts de schrijver van twee bundels korte verhalen, die zonder enige twijfel tot de wereldliteratuur horen, en van een bundel uiterst merkwaardige moderne Chinese gedichten, hij is bovenal een zeer groot humanist, met Goe Sje de vernieuwer, men kan haast zeggen de schepper, van de nieuwe Chinese schrijftaal, het ‘kwo juu’, een belangrijk geleerde op het gebied der oud-Chinese inschriften, de schrijver van de eerste grondige geschiedenis van de Chinese roman, een machtig vertaler en een veelzijdige journalist, die wat scherpte van pen en humoristische ironie aangaat, misschien het beste met een Tucholsky vergeleken kan worden.

Zijn levensloop van romantisch, idealistisch humanist tot revolutionair polemist herinnert op vele punten merkwaardig aan die van figuren als Henriette Roland Holst en Romain Rolland in Europa.

Toch werd hij, zoals ik dat in mijn dissertatie ‘Der Wandlung in der Beurteilung Lu Hsün's und seine Ursachen’ aantoon, nog in 1932, juist door de communistische schrijvers in China en Rusland, met zeer veel reserve als een ‘kleinburgerlijk’ schrijver beschouwd en gekapitteld. Veel meer dan de Marxis-

[p. 222]

tische theorie, waarvan in zijn werk nooit veel blijkt, waren het de beestachtige fusillades van jonge, geestdriftige Chinese revolutionairen door de Kuo Min Tang-militaristen en vooral ook de agressie van Japan, die hem er, na zeer veel weifelingen en twijfels, en zonder dat hij ooit lid van de partij werd, toe brachten, 'n fellowtraveller te worden en in samenwerking met de communistische partij de leiding der ‘Liga van linkse schrijvers’ op zich te nemen. Hij stierf zonder de overwinning van Mau Tze-toeng en de praktijk van het communisme in China beleefd te hebben.

Zoals de Japanse Loe Sjuun-specialist Takeuchi Yoshima overtuigend aantoont, begon de verering van Loe Sjuun pas na zijn dood. Academies werden naar hem genoemd, de huizen waar hij gewoond had veranderd in musea, Mau Tze-toeng sprak woorden, die in ieder werk over Loe Sjuun geciteerd worden, en op het ogenblik kan men zeggen dat hij posthuum tot de nieuwe God der literatuur van China is verheven en algemeen als de ‘vader der nieuwe Chinese literatuur’ beschouwd wordt.

Het proefschrift van mej Huang volgt vrij getrouw het beeld, dat de officiële Russische en Chinese hagiografieën van Loe Sjuun plegen te geven, maar is van waarde door de vele, hoewel enigszins eenzijdig gekozen, citaten uit de slechts voor weinigen toegankelijke Chinese tijdschriften van die woelige periode. Van de gespletenheid in zijn wezen, van zijn aangeboren diepe melancholie en misanthropie, zijn liefde voor rust en studie, waaruit hij zich slechts uit plichtsgevoel losrukte, kortom van dat wat hem, juist in tegenstelling tot de moderne Chinese literaten, zo menselijk en zo veelzijdig maakt, schijnt zij weinig bemerkt te hebben. En vooral verzuimt zij volkomen er op te wijzen, welk een ontzaglijk principieel verschil er bestaat tussen een zo merkwaardig critisch werk als ‘Ah Q’ en de tegenwoordige zwart-wit-tekening der Chinese ‘littérature de commande’.

Het is daarom van uitermate groot belang dat men zich ook in Europa, zonder al te veel rekening te houden met de communistische interpretaties van een Feng

[p. 223]

Hsueh-feng of een Pozdneewa, uit het werk zélf een eigen oordeel over deze zo uiterst belangrijke figuur vormt, van wie slechts van de hand van professor Duyvendak en van mij zelf enkele weinige vertalingen van zijn korte verhalen in de Nederlandse tijdschriften verschenen. (Alle van voor zijn bekering tot het communisme daterend).

Dit nu is niet makkelijk. Er bestaat een zeer goede Duitse vertaling van Loe Sjuun's korte verhalen en gedichten, ‘Die Reise ist Lang’, Progress Verlag, Dusseldorf. Ook zij bevat haast alleen werk uit de periode voor zijn engagement, maar gezegd moet worden dat hij daarna (en ook de reden daarvan onderzoekt mej Huang niet), nog slechts journalistiek werk en vertalingen heeft geschreven. De Russische uitgave der ‘uitgekozen werken van Loe Sjuun’ in vier delen brengt behalve de verhalen en gedichten ook vele essays, artikelen en een deel der correspondentie, maar men kan het de redacteuren niet kwalijk nemen dat zij juist uit de geschriften van omstreeks 1927, waarin zich Loe Sjuun's twijfel en zijn worsteling met het communisme weerspiegelen, in het geheel niets geciteerd hebben.

De thans in Peking verschenen eerste twee delen van ‘Lu Hsün, selected works,’ zijn gelukkig niet zo maar een kopie van de Russische uitgave. Ook daarin toont zich weer de grotere onafhankelijkheid en liberaliteit van Peking, dat reeds in het tweede deel veel meer essays uit de voor-communistische periode van Loe Sjuun zijn opgenomen. De uitgave gaat nog niet verder dan 1927, zodat we nog niet kunnen weten hoe straks ook de meest omstreden periode van zijn leven behandeld zal worden. Hoewel de keuze dus natuurlijk uit een bepaalde gezichtshoek gedaan werd, is dat wat thans voor ons ligt toch reeds van zeer hoge waarde voor onze kennis en waardering van Loe Sjuun, al kan natuurlijk ook de beste vertaling niet verhelpen, dat zeer veel van de briljante stijl en vooral van de vaak zo uiterst geestige toespelingen van de auteur bij zulk een bewerking verloren gaan moet. Het is dan ook zeker te hopen dat deze werken

[p. 224]

vele lezers zullen vinden, zodat wij de nieuwere Chinese literatuur eindelijk ook eens uit de eerste hand en in haar belangrijkste vertegenwoordiger leren kennen. Interessant is, dat het eerste deel nog ingeleid wordt door Feng Hsüeh-feng, de Chinese Loe Sjuun-specialist, die in september 1957 als ‘verrader’ uit de Chinese partij werd gestoten. Wij weten niet in hoeverre dat komt, omdat hij in een voorwoord bij een vroegere Engelse vertaling van ‘The true story of Ah Q’ de z.g. ‘kleinburgerlijke’ tendens daarvan heeft durven critiseren!

Ter vergelijking tussen de ‘vader der moderne Chinese literatuur’ en het werk van zijn ‘zonen’ volgen hier onder de vertaling van een der proza-gedichten van Loe Sjuun zelf, en dan die van één der op het ogenblik officieel aangeprezen moderne Chinese ‘gedichten’.

Het afscheid van de schaduw

Wanneer een mens slaapt tot hij de tijd vergeten heeft,
dan komt de schaduw om afscheid te nemen...
Er zijn dingen in de hemel, die ik niet lust, en ik wil
daar niet heen, - er zijn dingen in de hel, die ik niet
lust, daarheen wil ik evenmin, - er zijn dingen in
jullie toekomstig aardse paradijs die ik niet lust, en
ook daarheen wil ik niet graag.
Hoe dat ook zij, jij bent niet degene die mij sympathiek
is.
Vriend, ik wil je niet volgen, maar evenmin wil ik
blijven.
Ik wil niet!
Ach, ach, ik wil niet! Nog liever zou ik dwalen in
het Nergens.
Ik ben slechts een schaduw en verlaat je om in het
donker te verdwijnen. Maar het donker slorpt mij
niet en het licht wil mij niet drinken.
Ach, ik zou willen zwerven tussen licht en donker. Ik
zou het liefst in het donker verdwijnen.
Hoe dat ook zij, nog steeds zwerf ik tussen licht en
donker. Ik weet niet of de avond reeds valt, of de

[p. 225]

 

morgen reeds aanbreekt. Ik hef mijn grijs-zwarte
handen en doe of ik een schaal wijn dronk. Heel alleen
zal ik naar de verte reizen op een tijdstip dat mij nog
onbekend is.

 

Ach, ach! Was het toch avond, dan zou de zwarte
nacht mij opslokken, of was het morgen, dan zou ik
in haar schemering opgaan!

 

Vriend de tijd is nabij.

 

Ik zal door het donker moeten zwerven naar Nergens.
Je vraagt nog steeds een geschenk. Wat kan ik je bieden?
Niets dan donker en leegte. Maar nog liever zou
ik opgaan in het donker dan in het licht.

 

De leegte zou tenminste geen beslag leggen op mijn
hart.

 

Dat is mijn wens, vriend.....

 

Heel alleen ga ik naar de verste verten, zonder jou,
maar ook zonder enige andere schaduw. Ik alleen ben
het, die in het donker verdwijn, en mij alleen behoort
de hele wereld.

Loe Sjuun, 1925

Moderne Chinese lyriek

De volkscommunes zijn het paradijs.
Arbeidskracht en hulpbronnen zijn daar meer dan in de hemel
Industrie en landbouw stormen gezamenlijk voorwaarts
Een jaar evenaart duizend jaar uit het verleden
Alle soorten sputniks stijgen naar de hemel
De mechanisering overtreft het plan
't Geluk komt in zicht voor millioenen jaren!

Oostenwind blaast en honderd bloemen bloeien
Wij hoorden wat ons Mau Tze-toeng gebood.
De volkscommune wijst de weg naar het geluk
De boeren, die dat horen, lachen blijde
Want op een bloem lijkt onze volkscommune
Waarvoor een elk naar beste kracht wil zorgen.

Overgenomen uit ‘die Zeit’, 1958