De Nieuwe Stem. Jaargang 13

[p. 520]

J.H.L. Laps
Wat voel je?

Wij zaten naar de plaat van Smetana te luisteren die ik van de reis had meegebracht, een heerlijk stukje muziek uit Die Verkaufte Braut. Zoefje hield zelfs even op met koffie inschenken en bleef staan met een kopje in de ene hand en een roomflesje in de andere. Zij hield haar hoofd schuin naar het draaitafeltje gestoken, één oor wat meer naar voren dan het andere. Ik merkte op, dat Willem naar haar staarde alsof hij een termometer in had. Toen het masjientje aan het eind klik zei, zette zij haar bedrijvigheid voort op het punt waarop die door de heer Smetana onderbroken was. Als een uurwerk dat iemand een ogenblik tegengehouden heeft. De anderen gingen niet door op het punt waarop de muziek hun gepraat verstomd had. Zij hadden een nieuw thema.

‘Wat voel je bij deze muziek?’ vroeg Gerharda. Zij studeert psychologie. Zij vraagt zoiets evenwel niet uit wetenschappelijke belangstelling maar om ons al gauw in de rede te vallen teneinde te kunnen verklaren wat zij zèlf voelt. Jongens, die haar nog niet kennen, plegen bij deze uiteenzettingen de adem in te houden en men ziet ze overal in de rij staan om haar naar huis te begeleiden. Ik moet dan altijd bitter in mijzelf lachen; wat zal het ze tegenvallen! denk ik dan. Ik ben één van hen geweest...

Ik zal niet berichten wat Gerharda voelde, noch de onzin die Zoefje en Willem bedachten en zal zelfs aan mijn eigen interessante verklaring voorbij gaan, om alleen de merkwaardige uitspraak van onze vreemdeling weer te geven: ‘I felt the absolute absence of a mother in law.’

Deze vreemdeling die onze gast was en die ons met hetgeen hij voelde op deze wijze verpletterend had verslagen, was in zoverre maar een halve vreemdeling, dat hij uitstekend Nederlands verstond. Hij was pas buitenlander van de tweede generatie. Daarginds hadden zijn ouders onze taal nog gesproken. Het wonderlijkste aan hem was, en dit bleek in de verdere loop van de avond, dat hij slechts de twee of drie feiten van onze geschiedenis kende die buitenlanders plegen te weten en dat onze letterkunde hem zelfs absoluut vreemd was. Een vreemdeling die het Nederlands perfect beheerst, al spreekt hij liever Engels, is al èrg vreemd. Als hij daarenboven een verbijsterende kennis van litteratuur en een ongewoon gevoel voor poëzie heeft, doch

[p. 521]

nimmer van Kloos, Gorter of Vondel gehoord heeft, als de namen Bilderdijk, Camera Obscura, Gezelle, Marsman en Vestdijk hem niets zeggen, wordt hij zelfs interessant. Hij zei zelf: ‘Er is bij ons bijna geen immigrant die iets weet van de litteratuur van het land van herkomst; de maatschappelijke klasse van emigranten is daar niet naar, was daar tenminste niet naar in de tijd dat mijn ouders gingen. Maar kom op met je dichters, ik wil er wel eens wat van horen.’

‘Ja!’ juichte Gerharda, ‘wat voel je bij deze zin van Roland Holst: “ik zag een vrouw die...”’

‘Halt!’ schreeuwde ik nu, ‘stop! Neem me niet kwalijk Gerharda, maar deze kans mag ik mij niet laten ontnemen. Laat mij dit even doen. Luister,’ ging ik voort, mij tot onze gast wendend, ‘ik zag een vrouw die liep alsof zij nooit zou erven..., doet die regel je wat?’

Zoefje begon: ‘Is het niet...’

‘Hou je mond!’ riep Gerharda, die dus had begrepen waarmee ik bezig was.

‘Het is een regel,’ zei onze gast na zorgvuldig namompelen en naproeven, ‘het is een puur-poëtische regel - hij grijpt mij wel aan - die vrouw toucheert mij wel - hoe is het verder? En is die Holst een dode of een levende dichter?’

‘Hij is springlevend,’ antwoordde ik. ‘Het gaat hierom: stel nu dat ik die regel voor de gijn verander. Ik maak er van: “ik zag een vrouw die schreed alsof zij nooit zou sterven” - wat dan?’

Onze gast begon de regel te beproeven en mummelde een minuut lang bereidwillig voor zich uit.

‘Wat voel je?’ vroeg Gerharda gespannen.

‘Mm,’ zei onze gast en toen begon hij te glimlachen. ‘Ik vlieg er niet in. Die tweede versie is hoogstaande flauwekul. Die eerste versie is de echte. Die is menselijk. Ik zie haar lopen: ze zal nooit een cent van iemand krijgen, alles zelf moeten verdienen.’

‘Wat vóél je?’ hoorde ik nog aandringen, maar ik liep vlug de kamer uit om deze notitie vast te leggen.

Toen ik weer binnen kwam hielp Willem Zoefje afwassen. Daarna slopen ze naar boven om elkander te kussen, dat doen ze nou al drie weken. Gerharda merkte het niet, zij was bezig ons mede te delen wat zij voelde bij Dylan Thomas. De vreemdeling keek haar oplettend aan en wilde haar toen naar huis begeleiden. Ik stond op en liet hen uit. Ik glimlachte bitter, als men tenminste bitter kan glimlachen. Ik had zin om een vraag naar boven te schreeuwen maar gelukkig bedacht ik me. Ik ben Gerharda niet. Ik zou nog liever.