De Nieuwe Stem. Jaargang 13

[p. 273]

Eugène Adolphe James
De geschiedenis van een maag

(Een volksvertelling)

Ik leed al geruime tijd aan een dodelijke maagpijn en overtuigd, dat het nu hoog tijd was mijn dokter te raadplegen, besloot ik, zonder uitstel naar hem toe te stappen. Verblind van pijn draafde ik de deur uit. Niet wetende dat mijn grootvader, op wie ik erg gesteld ben, juist binnen wilde komen, botste ik lichtjes tegen hem op.

‘Waar is al die haast goed voor,’ vroeg de oude heer en hij lachte innemend.

‘Ik moet direct naar mijn huisarts. Ik verga van de maagpijn.’

‘Wij hebben elkander in geen eeuwen gezien. Ik zei tot mezelf: ‘Ga es kijken hoe het met je kleinzoon staat. Je kunt nooit weten hoe hard hij je hulp nodig heeft.’ De oude heer lachte weer.

‘En je schijnt werkelijk hulp nodig te hebben. Wel mijn jongen, mijn advies heeft geen hoge waarde, maar je kunt het allicht eens opvolgen, en het aan de waarheid toetsen. Het luidt: ‘Haast je onder geen enkele omstandigheid naar een dokter,’ zei mijn grootvader kalm.

Hij trok een kist, die onder mijn raam stond, dicht bij de deur en ging er op zitten. Ofschoon mijn maag me geen rust gunde, nam ik tegenover hem plaats op de lage stoep voor mijn deur. Mijn bezoek bij de dokter zal ik uit moeten stellen, want grootvader wegsturen kan ik niet. Er was nog geen week verstreken sinds ik bij hem op visite was geweest. Dit noemde mijn volle naamgenoot en grootvader eeuwen. De oude heer, die nu tegen de negentig liep, keek me bedenkelijk aan en vroeg, alsof hij het niet zoëven uit mijn eigen mond had gehoord maar van een vreemde, die bekend staat om zijn leugen en die hij dus niet licht gelooft: ‘Wat heb ik gehoord, wil jij naar een geneesheer?’

‘Ja! Ik heb een vreselijke maagpijn. Het is niet om uit te houden.’

Mijn grootvader keek me een hele tijd zeer zorgzaam aan. Zijn zwakke ogen zeiden me eerst dat hij het niet kon geloven. Dan veranderden ze van beeld en vroegen: ‘Geloof je jezelf wel?’

‘Ik heb geen maagpijn. Ik ben nooit bij een arts geweest en ik ben dichter bij de negentig dan bij de tachtig,’ zei hij rustig.

‘Wat moet ik anders doen? Ik verga van de pijn.’

Grootvader haalde zijn pijp te voorschijn en begon hem rustig te

[p. 274]

stoppen. ‘Nathanial liet,’ begon bij en ik wist, dat een leuk verhaal volgen zou.

Mijn grootvader had de gewoonte om alles met een verhaal te verduidelijken. Voor mij hadden ze, wanneer ze op mij betrekking hadden, de averechtse uitwerking.

‘Nathanial liet het stoffige landweggetje rechts van zich en sloeg een zijpaadje in. Hij wilde zich terugtrekken uit de nuttelige bedrijvigheid van de weg om zich te bezinnen op de vraag, welke houding hij nu aan moest nemen.

Het weggetje steeg een heuvel op, daalde met een flauwe bocht en slingerde zich tussen de kleine huisjes, voorbij het lichtgele van Nathanial, dat nauwelijks zichtbaar was in de bloemrijke tuin. Klimop bedekte de hele voorkant van de woning. Zelfs de deur was er mee begroeid. Als zij gesloten was, leek het geheel op een wand waarop in allerlei nuances groen de wonderlijkste figuren waren geschilderd.

De huizen, die hier tegen de heuvel aanleunden en door het weggetje in een onevenredig aantal verdeeld werden, elk van hen had zijn eigen karakter, zijn eigen physiologie, eigen kleur en geur. Zo wekte het huis links van dat van Nathanial, de associatie op van een naakte zwarte slak, die te lui is om zich te kleden. Vooral omdat het het enige was, dat niet door een tuin gekleed werd en het slechts met enkele kromgeslagen dividivi schildwachters stellen moest. Het rechtse met zijn ronde vorm en rieten dak geleek op het hoofddeksel, dat de Chinese boeren op de rijstvelden dragen, als het varken op het biggetje.

Nathanial zeilde op een tamarindeboom af, gooide een zak van zijn rug, liet deze ongeduldig onder de boom zakken en plofte vervolgens zelf opgewonden neer. Nauwelijks zat hij in de weinige schaduw, die een tamarindeboom een vermoeide gunt, - en vooral nu de zon het zenith nadere - of hij trok de zak met enige affectie naar zich toe en liet zijn rechterhand zo beschermend erop rusten, dat het voor een ieder duidelijk was, dat de inhoud hem na aan het hart lag.

Zoals hij daar zat, met zijn krachtig gespierde lichaam, zijn blakend gezicht, zag deze robuste atleet er kerngezond uit.

Dit geldt voor zover de uiterlijke gezondheid van de mens als graadmeter van zijn inwendige gezondheid kan dienen. De uiterlijk lichamelijke toestand van de mens kan zo sprankelend zijn als het zonnelicht op de bladeren van de klimop-struiken en dan nog kan er een ontembare ziekte onder zijn leden woekeren, die hem binnen afzienbare tijd naar zijn eeuwige rustplaats voert. Een ander kan er minder florissant

[p. 275]

uitzien, de verwelking kan zelfs zo ver gevorderd zijn, dat, zoals de volkswijsheid het zegt, hij met één been in zijn graf staat; en toch kan hij gezonder dan de eerste zijn. Hoe het ook zijn mag, vroeger voelde Nathanial zich zo prettig als frisse lucht in een boomgaard en hij zag er zo gezond uit als de rijpende vruchten. Hij kon van geluk spreken, want in de vijfenveertig jaren, die hij hier op onze planeet in menselijke gedaante vertoefd had, was hij nooit ziek geweest. De kinderziekten buiten beschouwing gelaten, die kon hij zich toch niet herinneren. Zijn geluk was immens groot, want in dit eens zo gezonde dorp roerden de ziekten zich geweldig sinds een geneesheer zich in de naburige stad gevestigd had. Voordien was het dorp rustig en de ziektegevallen schaars. Met de aanwezigheid van de heelkundige waren deze weelderig geworden. Statistici menen zelfs, dat er een bepaalde verhouding bestaat tussen het verblijf van de heler en het aantal ziekten.

De eigenaresse van het slakkenhuis was de eerste die haar ziekte ontdekte. Zo iets moet ontdekt worden. De bewoonster van het Chinese hoofddeksel wou niet achterblijven en had de hare ook spoedig te pakken. Ook ‘Marco Polo’ behoorde tot een van de eersten. Mevrouw Nathanial was laat. Haar beide buurvrouwen, van het slakkenhuis en van het Chinese hoofddeksel, klaagden reeds lang over hun kwalen voor zij eindelijk besefte, dat indien zij als goede burgeres in het dorp wilde blijven wonen, zij als de bliksem één of andere ziekte moest ontdekken. Zij liet er geen gras over groeien en klaagde sinds jaar en dag geregeld over haar pijnen. De mannen van het dorp hadden nu ook hun kwalen. Onnodig te zeggen, dat alle vrouwen als de kippen er bij waren en vóór de mannen hun ontdekkingen gedaan hadden.

Alleen Nathanial had zijn ontdekking nog niet met alle eer volbracht. Misschien werd hij teveel door zijn varkens in beslag genomen. Voor deze zorgde hij met uiterste nauwgezetheid en zij werden derhalve niet ziek maar groeiden in aantal en omvang. Dit viel bij Nathanial in de smaak want hij was een grote gastronoom en varkensvlees was een prinsemaal voor hem.

Hier - onder de tamarindeboom - en nu zal het opgelost worden. Maanden had het hem parten gespeeld. Onverwacht was de gedachte bij hem opgekomen, dat hij veel overeenkomsten met zijn dorpsgenoten had, maar dat hij een verschijnsel miste, dat zij allen hadden. Hij was dus anders dan de anderen. Nu was er één ding, dat hij erger vond dan anders te moeten zijn dan zijn lieve buren en dat was ‘ziek zijn’. Zijn grote angst hiervoor was in wezen de reden dat hij de enige

[p. 276]

was die zijn ontdekkingstocht verwaarloosd had. Hij probeerde deze lelijke gedachte van zich af te werpen. Dit lukte hem evenwel niet en hij moest tot zijn schrik erkennen, dat hij werkelijk anders was. Zij hadden hun ziekten en hij niet. Hij leed nergens aan. Nog erger, hij had zelfs nog nooit aan een ziekte geleden. Nathanial was zeer droevig en begon weldra als een varken te kijken dat met gebonden poten en snuit de dolksteek afwacht. De gedachte, dat hij iets miste, dat hij niet volkomen in orde was, dat hij niet gelijk aan zijn omgeving was, liet hem geen ogenblik met rust. Zij vervolgde hem als een tergende wreedheid, neen als een afmattende ziekte en zij leverde hem het onomstotelijke bewijs, dat hij abnormaal was.

‘Alle normale mensen behoren een kwaal te hebben,’ herhaalde zij tot vervelens toe in zijn oren.

‘Dat is niet waar,’ waagde Nathanial tegen te spreken.

‘Wees niet zo dom. Kijk maar om je heen, alle mensen hebben hun kwaal.’ ‘Het is abnormaal er geen te hebben.’

Hij was beledigd voor dom uitgemaakt te worden en gromde.

‘Het kan mij niet schelen. Ik wil er geen.’

‘Pas op, pas op! Praat niet te hard! Ze mochten je eens horen en dan ben je nog niet jarig, kwaalloze!!’

‘Ik heb niets te vrezen, iedereen mag mij.’

‘Iedereen mag je, tot ze merken, dat je geen kwaal hebt. Zodra dit tot hen doordringt, zullen ze niets meer van je willen weten. Dit weet je even goed als ik. Wat zal je dan beginnen kwaalloze?’

‘Dan ga ik naar de stad.’

‘Geruchten hebben snelle vleugels. Eer je er bent zijn ze er al en dan zullen de stedelingen je als de pest uitsluiten.’

Nathanial zweeg en staarde ver voor zich uit, heel ver voorbij de horizon. Dit moedigde haar aan.

‘Dan zal je eenzaam en alleen rond moeten dolen, afgezonderd en verafschuwd door alle levende wezens.’

Nathanial beefde toen hij inzag dat hij straks door allen verguisd zou worden. Hij was bang alleen rond te moeten fladderen. Hij voelde zich als een levend varken in een ton die oneindig vlug ronddraait en krachten opwekt die hem van de ene kant naar de andere in een razend tempo slingert. Hij werd vreselijk bang, nog banger dan kinderen in een spookbos. In zijn angst beloofde hij dat hij zo spoedig mogelijk aan een kwaal zou zien te komen.

Hij nam zijn zak varkensvoer, gooide hem weer op zijn rug en smeulend vertrok hij naar zijn vrouw en zijn dierbare varkens.

[p. 277]

Onder het eten vertelde hij zijn vrouw dat hij de volgende dag naar de dokter ging. Zij was zeer blij dat ook híj eindelijk een kwaal had, want zij had al enige geruchten in het dorp vernomen. Deze waren als gefluister begonnen maar zouden spoedig tot het gesprek van de dag uitgroeien. Nathanial had haar onverholen vreugde kunnen opmerken wanneer hij niet volkomen door zijn maal in beslag werd genomen. Ze aten waarachtig zijn lievelingskost: knoedel met gezouten varkensvlees en dit at hij altijd met demonische passie en varkense gulzigheid. De wereldse beslommeringen hielden dan even voor hem op te bestaan. Zijn voornemen had hij niet als stof voor een conversatie tegen zijn vrouw gezegd, maar alleen als kennisgeving. Hierachter volgde een punt, dat alle woorden tot na de maaltijd uit moest bannen. Dit wist zijn vrouw, doch van blijdschap kon zij zich niet weerhouden hem met een mengeling van vreugde en vrouwelijke zorg te vragen:

‘Voel je je niet lekker?’ Ze kreeg geen antwoord. Nu probeerde zij het met: ‘Heb je pijn?’ en hield zijn hand tegen toen hij een stuk vlees in zijn mond wilde steken, zodat hij een leeuwenhap uit de lucht beet. ‘Pijn? Neen, geen pijn. Ja... pijn... ja, pijn.’

‘In je hoofd zeker,’ hielp mevrouw hem en paste hetzelfde trucje van zo net toe om antwoord te krijgen. Niet wetend waar hij eigenlijk pijn had, antwoordde hij: ‘Ja, daar ergens. Daar waar mijn gedachten beginnen.’ Hij verorberde het geblokkeerde stukje vlees en vervolgde spontaner, daar hij meende zijn kwaal ontdekt te hebben. ‘Mijn gedachten doen pijn en veroorzaken hier een bangerig gevoel,’ zei hij en hij legde zijn hand tussen zijn riem en zijn hart.

‘Maag,’ besloot zijn vrouw het gesprek. Nathanial smulde door.

De geneesheer onderzocht Nathanial. Hij klopte op zijn gezonde borst, op zijn rug en overal waar geklopt en gevoeld moet worden bij een dergelijk onderzoek. Hij kwam tot de conclusie, dat hij, Nathanial, gelijk had dat hij pijn voelde, waar hij meende pijn te hebben en dat mevrouw ook gelijk had, want haar man had werkelijk last van zijn maag, al dacht meneer dat het meer in zijn hoofd was. Verder hadden ze allebei gelijk naar hem toe te komen daar de toestand van meneer kritiek was. Hij zal onverhoopt geopereerd moeten worden.

Nathanial werd geopereerd. De dokter haalde zijn maag eruit, onderwierp haar aan de nodige behandelingen en legde haar te drogen.

Het was geen nalatigheid van de geneesheer dat hij haar zonder wakend oog te drogen achter liet. Hij had alle andere hier gelaten en had hen altijd weer op hun oude plaats terug gevonden. Droog, schoon, klaar om weer hun verteringsfunctie in te nemen.

[p. 278]

De maag van de mens en die van het varken vertonen verbazingwekkende overeenkomsten. Dit is echter niet de enige overeenkomst. Ze hebben nog veel meer gemeen. Zo zijn ze beide alleseters, vrijheidslievend, balsturig enz.

Uit louter vrijheidszin en balsturigheid schopte het varken van de geneesheer tegen zijn hok. Hij schopte met zijn achterpoten, wroette met zijn snuit, stootte met zijn kop en bonsde met zijn vetgemeste lichaam er tegen aan. Zijn hok bood zwakke weerstand. Het was niet tegen deze dagelijkse wilde aanvallen opgewassen. Weldra ontstond er een gat in enkele van de vermolmde planken. Onder luid geknor en gepiep wrong het varken zich er door heen. Het was vrij! Het varken was vrij! Zijn voorouders hadden de vrijheid lang niet meer gekend, maar hij had, vreemd genoeg, dit gevoel niet verleerd. Hij besefte, dat hij niet langer in zijn hok gevangen zat. Hij stapte parmantig rond, verkende de hele wereld die hij net ontdekt had, vrat alles dat enigszins verteerbaar was en bevuilde wat hij niet doorslikte. Niets liet hij ongedeerd. Toen hij de maag van Nathanial in het oog kreeg stoof hij er opaf, alsof hij door een sterke magneet er naar getrokken werd, om zijn vraatzucht bot te vieren. Hij rook aan de maag - om zijn eetlust op te wekken - tot hij watertandde. At haar niet dadelijk op, maar stapte op haar om haar eerst te bevuilen.

Kwam de geneesheer nu naar buiten, dan kon hij de maag nog redden. Hij kon haar weer in Nathanial stoppen en deze zou spoedig naar zijn vrouw en dierbare varkens kunnen gaan.

Het varken snoof de lekkere geur van de maag weer op. Hij liet zijn dikke snuit, wat Nathanial het lekkerste van het varken noemde, er langzaam over heen gaan en begon haar met gretige happen naar binnen te werken. Niet zo zeer uit honger, want hij had zijn voer laten staan, maar varkens vinden magen het lekkerste dat er bestaat. Hij vrat haar op en keek gretig rond of enkele kleine stukjes hem in zijn gulzigheid niet ontglipt waren.

Overtuigd van het tegendeel wou hij net een lied op zijn heerlijk maal en zijn verkregen vrijheid knorren of daar kwam de dokter het ziekenhuis uit om de maag te halen. Hij zag tot zijn grote verbazing het varken met opgeheven kop, hoorde de intonatie van zijn geknor en miste de maag. Hij begreep dadelijk wat er gebeurd was. Hij schreeuwde alle verpleegsters bijeen.

Door deze grootscheepse mobilisatie begreep het varken dat er iets niet in de haak was. Hij wist dat de mensen zich alleen verenigen wan-

[p. 279]

neer er iets aan de hand was. Bij feesten, bij rampen en oorlogen. En bij al deze gelegenheden, moeten zij, de varkens, het ontgelden. Bij de feesten worden ze geofferd en na de rampen en oorlogen worden ze ook geofferd. Neen, van een menigte verwachtte hij niet veel goeds.

Het varken zette het op een lopen naar vrediger oorden. Tot zijn schrik zag hij dat de hele stoet van verpleegsters het op hem gemunt had en hem achterna zat. Hij liep zo hard hij kon en knorde en piepte erg weemoedig, want het was hem duidelijk, dat de mensen waarachtig geen goede plannen gesmeed hadden en hem van kant wilden maken.

De verpleegsters hadden het varken spoedig te pakken. De dokter slachtte hem en haalde zijn maag er uit. Deze werd te drogen gelegd en het varken werd ingezouten.

Nathanial kon spoedig naar huis gaan want de geneesheer had de maag van het varken netjes in hem genaaid. Bij het verlaten van het ziekenhuis zag hij het geslachte varken en zinspeelde zolang op de delicatessen die van varkenssnuit gemaakt kunnen worden, tot de dokter hem de snuit gaf, omdat hij aan moest sterken en nu veel met het varken gemeen had. Het laatste gaf Nathanial grif toe, omdat hij veel van varkens hield.

Vele dagen hadden het uur der operatie weggevoerd, voor Nathanial de dokter weer ontmoette.

‘Hoe is het sinds u het ziekenhuis verlaten hebt?’ vroeg deze hem.

‘Prima, dokter, prima! Alleen dit: vroeger at ik alleen varkensvlees maar tegenwoordig eet ik van alles. Letterlijk alles! Aardappelschillen, rotte vruchten, zure melk, alles! Varkenssnuit is nog steeds míjn gerecht natuurlijk,’ lachte hij.

‘En dit ook nog: Ik kan geen modderplas zien of ik duik er in om er even lekker in te wroeten.’

Nathanial gunde de geneesheer de tijd niet hem te antwoorden. Hij nam gauw afscheid en spoedde zich met zijn zak op de rug naar zijn vrouw en dierbare varkens.

Mijn grootvader stond op, stak zijn pijp in de zak en terwijl hij wegging, zei hij: ‘Ik wil je niet van je voornemen afbrengen. Je moet nodig naar de geneesheer zei je en ik moet nodig naar huis. Mijn maag knaagt; ik heb honger.’

Mijn vastberadenheid van zoëven had een gedaante-verwisseling ondergaan. Het had zich tot twijfel ontpopt. Ik weet niet meer of ik naar de dokter ga.