De Nieuwe Stem. Jaargang 13

[p. 61]

Kort bestek

Driekoningen

Vandaag is het Dertiendag, Twelfth Night ofwel Driekoningen. Wie de geschiedenis naslaat in Mattheus 2, ziet dat er noch sprake van koningen is, noch van een drietal. ‘Zie, wijzen uit het oosten kwamen te Jeruzalem’. Wij hebben het altijd een vreemde, zij het, in sommige streken tenminste, schilderachtige feestdag gevonden. Wij voelen meer voor wijzen, maar willen ook best drie koningen herdenken. Als het dan toch niets met het kerstverhaal te maken heeft, dit jaar eens drie Duitse koningen (volgend jaar drie Engelse) en op perfectionistische gronden, drie Frederiken.

Daar hebben we eerst Friedrich Wilhelm III, koning van Pruisen. Toen men in het jaar 1826 de 77ste verjaardag van Goethe wilde gaan vieren kwam daarover in de ‘Vossische Zeitung’ een uitvoerig bericht. Het ongeluk wilde, dat onze koning deze krant ook las. Hij werd woedend en vaardigde een Kabinetsorder uit, waarin hij zijn verontwaardiging erover uitsprak, dat het bericht over deze verjaardag gesteld was ‘mit einem ganz unangemessenen Wortgepränge’ en met ‘einer Ausführlichkeit’, die ‘nicht ausgedehnter sein könnte, wenn die Krönungsfeierlichkeiten eines Monarchen angezeigt würden’. Reden waarom hij de censor opdroeg ‘derartiges in Zukunft zu unterbinden’. Dit las ik in Neue Deutsche Litteratur, 1957, nr. 10.

De andere Frederik van Pruisen heet de Tweede, ook wel de Grote. Inderdaad een groot en vooral een verlicht despoot, zoals men weet, maar niet zó verlicht of onder zijn leiding mochten zo'n honderdduizend mannen de heldendood sterven. In het park van Potsdam vertelde iemand mij het volgende verhaal. Na de slag bij Leuthen, in 1757, had de koning nieuwe soldaten nodig. De ouden waren bijna op. Men kwam hem ontmoedigd vertellen dat de officieren nog wel, maar de boeren en handwerkslieden niet veel zin meer hadden. ‘Ach,’ zegt de koning verbitterd: ‘Wollen die Kanaille denn nicht mehr für mich sterben?!’

Friedrich August III was de laatste koning van Saksen. Ik vind hem de sympathiekste van de drie. Hij was een alcoholist die niemand kwaad deed en tenminste de landstaal sprak. Bij de novemberrevolutie in 1918 kwam men hem beleefd waarschuwen dat het afgelopen was. Uit. Revolutie. De bevolking stond te tieren voor het paleis en begon de stenen al uit het plaveisel te wrikken.

[p. 62]

‘Hoe bedoel je?’ zei de koning geërgerd. Men legde hem uit dat soldaten en arbeiders de republiek uitgeroepen hadden.

‘Derfen die denn das?’ vroeg de koning met gefronste wenkbrauwen.

Men verklaarde hem iets van de eigenaardigheden van een revolutie.

Daarop stond de laatste koning der Saksen op.

‘Na schon’, zei hij gepikeerd, ‘dann sollen sie den Dreck alleine machen!’

Hij liet zich gehoorzaam naar een van zijn eigen sloten brengen, waar drank genoeg was en waar hij in 1924 ontsliep.

Ch.

Idealisme en hoge rente

In het nummer van 9 november 1957 van Mens en Wereld, orgaan van het Humanistisch Verbond, is de schrijver van de rubriek ‘Kritisch Allerlei’ hogelijk ingenomen met het welslagen van de zesprocentlening voor de woningbouw. Hij ziet hierin het bewijs hoezeer de woningnood de Nederlanders ter harte gaat.

Dit ‘idealisme’ heeft de heer G.J. de Nie, voorganger der Vrije Gemeente te Amsterdam in het decembernummer van het blad van deze vereniging Nieuwe Stemmen in het geweer gebracht. Hij herinnert aan de twintig miljoen die, kort voor de sluitingsdatum van de grote lening, van de Rijkspostspaarbank zijn gehaald. Hij wijst dan nog op de moeilijkheid voor de kleine spaarders om op een lening in te schrijven, daar zij dan hun geld voor een langere tijd vastleggen dan op de spaarbank. Hij vindt het ‘idealisme’ dat de humanistische schrijver onderstelt, een tikkeltje ‘dogmatisch humanistisch’. Hij wil pas juichen als hij een belangeloos motief kan aannemen.

Ik begrijp evenmin als De Nie, waarom de intekenaren op een lening met abnormaal hoge rente, als weldoeners der mensheid moeten worden geprezen; ik begrijp dit humanisme niet.

Er zit nog een andere kant aan deze enorm geslaagde lening. In Socialistisch Perspectief, orgaan van het sociaal-democratisch centrum van de P.v.d.A., van 15 november 1957 schrijft Sam de Wolff over ‘De hoogte der rente’. Hij betoogt dat men reeds kan zeggen, dat in de volgende jaren het gemiddelde rentecijfer zal dalen en vanuit dit gezichtspunt acht hij het ‘erger dan een misdaad, namelijk een onvergeeflijke fout, een rente van 6% voor jaren te garanderen. Hier had een regering, die het werkelijke volksbelang behartigen wilde, een ge-

[p. 63]

dwongen lening van 4% met een looptijd van zegge een vijftal jaren, moeten durven eisen.’

Zo gezien, zou men kunnen zeggen, dat het idealisme, dat bij de intekenaren is ondersteld, vergeleken bij het dure geld wel bijzonder goedkoop is.

O.N.

Idealisme en jeugd

Als u het Algemeen Handelsblad van 20 dec. 1957 leest, vindt u daarin iets nieuws, een nieuwe rubriek ‘Pubril’, een tribune voor jongeren. Het initiatief hiertoe is genomen door de redactie van vier schoolkranten van te Amsterdam gevestigde middelbare onderwijsinstellingen. Hierin kunnen jongeren op eigen verantwoordelijkheid schrijven. De rubriek is een de resultaten van de Scholieren Pers Organisatie. Het begin is al dadelijk frappant. Ook hier komt het idealisme ter sprake. Een der jonge schrijvers merkt over de geijkte uitdrukking: ‘De jeugd van tegenwoordig heeft geen idealen meer’ laconiek op: Dit is inderdaad niet geheel onjuist. Hij vraagt wat er nu van al die idealen van voorheen terecht is gekomen. En voor een deel, voor zover ze op sociaal terrein liggen, zijn ze in vervulling gegaan: achturige werkdag, vakantie, enz. ‘Ik voor mij zou werkelijk niet weten, wat voor idealen ik er nu nog op na zou moeten houden’.

Ik schrik hier niet van; dit is rechtuit en zonder omwegen. Verderop haalt hij een mooi citaat aan over de tegenwoordige jeugd, die geen enkel gevoel meer voor eerbied en wellevendheid heeft en niet beleefd luistert naar wat een oudere met zoveel grotere ervaring en levenswijsheid te berde brengt. De meisjes dirken zich op en worden door de jongens nagefloten. Dit citaat is van voor de oorlog; het is van Plato.

Als ik nu verder nog een felle aanval op de puzzels in de Nederlandse dagbladen als ‘puzzel u rijk’ vermeld, op het opzwepen van het verlangen naar geld, geld, geld, op het volgen van een verwrongen logica, op het maken van een vals en dubbel taalgebruik, op de misdaad het logisch en eerlijk denken nog moeilijker te maken, op al die euvele gevolgen van de puzzel-rage, dan zal ik graag naar deze jeugd zonder idealisme luisteren, want ik herken er een eerlijke toon in van weldadig non-conformisme.

O.N.