De Nieuwe Stem. Jaargang 12

[p. 374]

Kort bestek

Geen reistoelage voor Theun de Vries

Onder bovenstaande titel lezen wij in het officiële orgaan van de Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars (nr. 42, mei 1957):

‘Naar verluidt heeft de adviescommissie inzake de toekenning van reisbeurzen en reistoelagen aan letterkundigen aan de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen geadviseerd om o.m.
aan Theun de Vries een reistoelage toe te kennen voor zijn essay: De drie levenstrappen van Rembrandt van Rhijn. Onlangs zijn de namen van degenen, die voor een beurs en een toelage in aanmerking zijn gekomen, gepubliceerd. De naam van Theun de Vries ontbrak daarbij. Men moet, indien bovenvermeld advies inderdaad is uitgebracht, uit deze feiten concluderen, dat de Minister het advies inzake Theun de Vries niet heeft opgevolgd.
Nu stellen wij voorop, dat een Minister te allen tijde het recht heeft, hem verstrekte adviezen niet op te volgen. Zou men dit recht betwisten, dan werden wij uiteindelijk geregeerd door (politiek niet ter verantwoording te roepen) commissies en was een Minister, die zijn beleid immers voortdurend bepaalt aan de hand van adviezen van her en der, feitelijk overbodig.
Dit vooropstellende blijft ter discussie de vraag, of de hier vermelde afwijkende beslissing van de Minister terecht is genomen.
Naar onze mening is dit niet het geval. Men mag gevoeglijk aannemen, dat de Minister zijn besluit heeft gemotiveerd met de overweging, dat Theun de Vries communist is. Dit is een kwalijke zaak.
De toekenning van beurzen en toelagen aan letterkundigen geschiedt aan de hand van normen, die met de wereldbeschouwing van de auteurs niets te maken hebben, doch uitsluitend ontleend worden aan de betekenis, die zij hebben voor de Nederlandse literatuur. De adviescommissie heeft blijkbaar het werk van Theun de Vries van een zodanige importantie geacht, dat zij hem, onder anderen, voor een reistoelage wenste voor te dragen. Het is de commissie zonder twijfel bekend geweest, welke politieke opvattingen Theun de Vries huldigt. De vraag, of de Minister terecht is afgeweken van het advies der commissie beantwoorden wij bepaald ontkennend.
Indien de Minister de bloei der Nederlandse letteren onder meer wil bevorderen door aan letterkundigen toelagen te verstrekken voor hun reizen, dan is het zeer te betreuren, dat die bevordering

[p. 375]

ophoudt bij een kunstenaar, aan wiens verdiensten voor de vaderlandse literatuur geen mens twijfelt, doch wiens politieke overtuiging verhindert, dat hij datgene ontvangt, wat hem krachtens zijn kunstenaarschap toekomt. Niet de verdiensten van de communist De Vries, doch die van de kunstenaar De Vries zijn hier in het geding.
Theun de Vries zal wel reizen, ook zonder duizend gulden van de Staat der Nederlanden. Wij menen evenwel, dat de Minister hier door een foute beslissing een gevaarlijk precedent heeft geschapen. Het is maar te hopen, dat het bij dit éne geval blijft. Zou dat niet zo zijn, het uitzicht voor de vrijheid ware somber.’

Wij hebben hier niet veel meer aan toe te voegen. Indien het door het Federatieblad vermelde gerucht juist is, dat Theun de Vries in afwijking van het advies der commissie voor een reistoelage als letterkundige is gepasseerd; en indien het inderdaad juist is, dat zijn politieke gezindheid of partijlidmaatschap de Minister tot zijn besluit brachten, dan sluiten wij ons gaarne aan bij het protest van de Federatie. Wij zijn ons volkomen ervan bewust dat de Minister niet gehouden was, het hem op zijn verzoek uitgebrachte advies te volgen, en dat er van enige verplichting tot het toekennen der toelage formeel niet kan worden gesproken. Maar moreel? Dat is een andere vraag. Zolang de communistische partij niet bij de wet is verboden lijkt het ons volstrekt ontoelaatbaar, dat de overheid haar leden als burgers tweede klasse behandelt. En eerst recht, wanneer het, als hier, aangelegenheden niet van politiek maar van kunst betreft.

Wij kunnen slechts hopen dat onze veronderstelling niet klopt met de werkelijkheid en dat dan minister Cals door vragen in de Kamer gelegenheid zal krijgen zich te rechtvaardigen.

V.

Something wrong?

Sinds enige tijd bracht men, zoals bekend, van Den Haag uit ons aan het verstand dat ‘we’ meer uitgeven dan goed voor ‘ons’ is.

Voor de ‘gewone man met z'n confectie-pakje an’, die alleen weet dat hij niet meer uitgeeft dan hij heeft, klinkt die boodschap der bestedingsperking ongewoon, en hij begrijpt er nog minder van wanneer hem zo af en toe iets onder ogen komt dat hem wèl duidelijk maakt, dat dat te-veel uitgeven in elk geval niet voor ons allen kan gelden.

Eén van de verhelderende verrassingen, die toevallig juist het confectie-pakje betreffen, troffen we aan in de N.R.C. van 18 mei.

[p. 376]

In een beschouwing, gewijd aan de textiel-afdeling van de toen gehouden Zwitserse nationale jaarbeurs vonden we namelijk de volgende index-cijfers over de lonen van in de confectie-industrie werkzame vrouwen. Zij zijn in Zwitserland het hoogst. Dit op 100 gesteld, is het index-cijfer voor Engeland 97, voor Frankrijk 87, voor West-Duitsland 70, voor Italië 69, voor België 64 en voor Nederland 52. Alleen het Japanse komt daar met 26 nog een eind onder.

Zo weten we nu dan tenminste dat de vrouwen in onze confectie-industrie, die de laagste lonen van West-Europa verdienen toch wel niet zullen behoren tot de ‘wij’ die meer besteden dan goed voor hen is.

En aan die weet knoopt zich vanzelf de vraag vast of het misschien met allen die de confectiepakjes dragen niet eender is gesteld als met haar die ze maken?

En aan die vraag de volgende of er dan niet ‘something wrong’ is ‘in the state of Holland’?

R.