De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 725]

Kort bestek

Actuele gesprekken: Eerbied voor de grondwet

In deze bewogen weken doen zich herhaaldelijk gesprekken voor met personen die een andere mening zijn toegedaan en die meestal zelf het gesprek beginnen of het vuur openen. Men kan er iets aan afmeten van de mate van bezinning die op dit tijdstip in ons volk heerst, temeer wanneer het vooraanstaande persoonlijkheden zijn. Aangevallen tijdens een receptie door een vermaard historicus, hoor ik mij, als ik ervoor uitkom overtuigd te zijn dat het geweld de wereld niet redden kan en dat het strijdt met mijn levensovertuiging, toebijten: ik heb weinig respect voor je levensovertuiging, je laat anderen het vuile werk doen. De hoofdredacteur van een der grootste kranten voegt mij toe, als ik principieel opkom tegen het doden en a fortiori tegen het doden van de onschuldige medemens, dat hij de aanhanger van zulk een levensovertuiging politiek gevaarlijk acht. Een der eerste juristen in den lande beantwoordt het uitspreken van deze levensovertuiging met de woorden: maar dat is pathologisch, dan moet je je nodig eens laten nakijken. Zijn wij werkelijk in dit land bezig het hoofd koel en de democratie hoog te houden? In elk geval stelt men zich bloot aan verdachtmakingen en aan de grofste verwijten, als men blijft stellen: de grondwet van het ons geschonken leven is dat mensen het niet mogen vernietigen. Dat immers is de inhoud van het: Gij zult niet doden.

De leerschool van Mc. Carthy

Een landgenoot die vele jaren in Amerika heeft gestudeerd en gedoceerd, zegt mij, dat de periode van Mc. Carthy, die in de Verenigde Staten voorbij is en in ons land haar eerste opbloei beleeft, het meeste schade heeft aangericht, doordat het niveau der openbare democratische discussie er sterk door daalde en de democratische kritiek werd verzwakt. Want lange tijd wachtte men er zich vrij algemeen voor om onafhankelijke en originele denkbeelden openlijk ter discussie aan te bieden. Nu wij deze weg zijn opgegaan, kan het zijn nut hebben ook deze kant van de zaak te bedenken. Wij zijn nog onervaren in de heksenjagerij en haar gevolgen. Eenmaal, in een ver verleden, zijn wij in het afschaffen ervan voorgegaan.

Gemengde verklaringen

Van verschillende zijden komt men in gesprekken op tegen verkla-

[p. 726]

ringen, ongeacht hun ernst en waarde, waarin in politiek gemengd gezelschap door democraten en niet-democraten gemanifesteerd wordt. Men kan de democratie niet verdedigen in één spreekkoor met niet-democraten. Heeft men over bepaalde gebeurtenissen eenzelfde mening, dan is toch de achtergrond daarvan te verschillend om zich zonder dat verwarring ontstaat en een duidelijk en gezond onderscheid gehandhaafd blijft, voor het oog op één basis te verenigen of de indruk te wekken dat men in de hoofdzaken der politiek met elkaars meningen vereenzelvigd zou kunnen worden. Met hen die dit stellen, stem ik volledig in, en die gedragslijn is bijv. door de leiding van de Derde Weg vanouds consequent gevolgd, men treft hun namen nooit aan bij de manifesten die van Rusland kennelijk afhankelijk of niet duidelijk onafhankelijk zijn zoals van de Vredesraad. Er is veel te doen geweest over een recente verklaring, waarin die scheiding, overigens door een lacune in het overleg, niet in acht was genomen. Voorzover dit niet de bedoeling van medeondertekenaars is geweest, valt voor dit geval zeker verschil met andere gevallen waar te nemen, hierin bestaande dat ditmaal althans communisten die medeondertekenden een stap deden in de richting van een onafhankelijke mening door hun afschuw uit te spreken over het Russische onrecht aan Hongarije begaan, terwijl dit op zichstaande geval allerminst betekent, dat zij die tot nog toe consequent gemengd manifesteren afwezen deze consequentie in de toekomst zouden opgeven of verminderen.

N.A.D.