De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 718]

E. van Raalte
Het Binnenhof over buitenlandse en binnenlandse kwesties

Zonder dat nog de begroting van Buitenlandse Zaken aan de orde was, heeft de Tweede Kamer zich reeds tot twee keer toe met buitenlandse aangelegenheden bezig gehouden en ongetwijfeld ook moeten bezig houden. In verband daarmee kwamen tevens enige kwesties op het gebied van de binnenlandse politieke verhoudingen aan de orde.

De gebeurtenissen op internationaal terrein, die tot belangwekkende bovendien levendige gedachtenwisseling zowel in als buiten 's lands vergaderzaal leidden, waren die in Hongarije en die in het Midden-Oosten. Wat nu deze laatste betreft, bleek er - daargelaten dan de opvattingen van hen, die een en ander slechts willen of kunnen zien door de mijns inziens volkomen vertroebelde communistische bril - met betrekking tot Israël's optreden in het wezen der zaak volkomen eensgezindheid tussen alle overige partijen en tevens tussen deze en het Kabinet te bestaan. Voor hen, die niet opzettelijk de ogen sloten of sluiten voor hetgeen ten opzichte van dit land gold, was het glashelder, dat zich hier een actie van wettige zelfverdediging had voorgedaan, van noodweer tegenover de nu al jarenlang zowel hoor- als zichtbare opzet van de Egyptische dictator Nasser, om, zo mogelijk in samenwerking met de overige Arabische staten een gesteund door de Sowjet-Unie, die staat van de kaart te vegen. Leerzaam voor hen, die dat maar liefst niet wilden zien, was nog in het bijzonder de uitstekende weergave van de objectief vaststaande feiten en verschijnselen, door de woordvoerder van de K.V.P. mr. Blaisse in diens ter gelegenheid van de behandeling van de begroting van Oorlog en van Marine gehouden rede. Trouwens, ook dr. Drees, bij deze beraadslagingen optredende als waarnemende minister van Buitenlandse Zaken, merkte terecht op, dat beoordeling en veroordeling van Israël's actie eenvoudig als aggressor, in het algemeen verband der dingen gezien, onredelijk zou zijn. Ook ware dit, zoals hij zeide, voor de V.N. onredelijk. Deze hadden de noodlottige ontwikkeling haar gang laten gaan, geen redelijke bescherming aan Israël, noch waarborg voor de vrede geboden. Het was juist met het oog op die factoren, dat het Nederlandse volk - altijd weer met uitzondering van de communistisch gebrilden - eensgezind achter Israël's handeling stond. En dit te meer, aangezien men in zo sterke mate het overeenkomstige aanvoelde met wat inder-

[p. 719]

tijd het lot geworden was van een reeks van staten in Europa, waaronder ons land, doordat de internationale samenleving te lang de Duitse tweelingbroeder van Nasser, te weten Hitler, zijn gang had laten gaan. Dat de Nederlandse vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties zijn stem onthouden had aan een voorstel ter veroordeling van Israël's handeling, was dan ook geheel en al in overeenstemming met de in dat opzicht door bijkans de gehele burgerij gekoesterde zienswijze.

Anders stond het echter ten aanzien van de gewapende Engels-Franse tussenkomst in het Midden-Oosten. Zo ooit, dan trof juist ook hier de zuivere weerspiegeling in de volksvertegenwoordiging van hetgeen er in dat opzicht in ons volk leefde. Men kon namelijk in het desbetreffende Tweede Kamer-debat een gehele scala van beoordelingen waarnemen. Ook dat verschijnsel was mede uit een psychologisch oogpunt alleszins verklaarbaar.

Te bedenken valt immers, hoezeer ten onzent in bijkans aller brein opvattingen en zienswijzen bestaan, die door de gecompliceerdheid van wat zich in het Midden-Oosten voordoet, innerlijke botsingen veroorzaken. Meteen voeg ik er aan toe, dat soortgelijk verschijnsel bij analysering van het gesprokene in de Kamer viel waar te nemen. Waakzaamheid tegen herleving van een beleid, dat nog samenhang met imperiaal kolonialisme van weleer zou kunnen hebben (of schijnen te hebben), waakzaamheid ten gunste van de rechtmatige belangen van onderontwikkelde, vroeger overheerste volkeren is enerzijds geboden. Anderzijds is dit niet minder het geval wat waakzaamheid betreft met het oog op de gevaren van volslagen ondemocratische feodalistische heerschappij in de landen in kwestie, waar de massa's, dank zij een kleine groep de macht in handen hebbende, in hemeltergende sociale achterlijkheid leven. Bovendien werd het voor wie de werkelijkheid onder de ogen wilden en dorsten zien tevens met de dag duidelijker, dat het zaak is onverbiddelijk paal en perk te stellen aan een eigengereid in geen enkel opzicht de rechtsorde ontziend optreden van een regime, dat - gelijk met Egypte het geval is - in nationalistische souvereinitietswaan te werk gaat ten koste niet slechts van orde en rust in het Midden-Oosten, doch tevens in de wereld. 't Ware onjuist geweest, zo onze regering en haar vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties het Engels-Franse optreden louter getoetst hadde aan de aanvankelijk hiervoor b.v. door Eden aangevoerde, wellicht ook zelfs gekoesterde, overwegingen. Bij alle schakeringen in de oordeelvellingen, die de niet-communistische sprekers ten beste gaven viel tenslotte te bespeuren, dat men zich van de diverse achtergronden van

[p. 720]

heel deze aangelegenheid ontegenzeggelijk rekenschap gaf. Zo valt m.i. onder meer te verklaren, dat geen van de woordvoerders van de hier bedoelde fracties de staf heeft gebroken over het feit, dat de Nederlandse gedelegeerde ter Algemene Vergadering van de V.N. aan de op 2 november daar ter tafel gekomen zijnde Amerikaanse resolutie zijn stem heeft onthouden. Door er tegen te stemmen zou Nederland onvoorwaardelijk het Engels-Franse optreden met inbegrip van de daarvoor destijds gebezigde argumentatie als juist hebben aanvaard. Dat mocht dan wel het door de woordvoerders van de fracties der anti-revolutionairen en van de V.V.D. vertolkte standpunt zijn geweest alsook, naar uit het betoog van de heer Vermeer bleek, van enigen tot de P.v.d.A. behorende afgevaardigden - behoudens een enkele nuance kwam dat van mr. Blaisse (K.V.P.) hiermee vrijwel overeen - zo stond de regering er toch niet tegenover. Aan de andere kant ging het haar te ver om zich in dit geval zonder enig voorbehoud tegen het Brits-Franse optreden te keren en aldus ook geheel en al in het kielzog van Amerika te varen, dat, gezien o.a. de voorgeschiedenis, te lang en te veel een aarzelend beleid - ik zou eerder willen zeggen, een even onoprechte als halfslachtige houding - aan de dag had gelegd met ongunstige uitwerking. Het moet voor het Kabinet, toen het onze gedelegeerde bij de UNO opdroeg zich van stemming te onthouden, trouwens onmogelijk geweest zijn zich geheel los te maken van allerlei van de in het Kamerdebat nog belichte achtergronden, die met betrekking tot het gebeurde in het Midden-Oosten de aandacht verdienen. Tot deze achtergronden dan behoort o.m., dat zowel de organisatie van de V.N. als daarnaast in het bijzonder Amerika, Engeland en Frankrijk boter op hun hoofd hadden door veel te zeer in gebreke gebleven te zijn ter voorkoming van een situatie als zich nu was gaan voordoen. Ten dele is dit nu wel duidelijk in sommige Kamerspeeches tot uiting gebracht, ten dele bleef het niet of nauwelijks uitgesproken. Klare taal kreeg men daarentegen van minister Drees wel te horen, toen hij het noodzakelijk noemde, dat de internationale politiemacht, waartoe het nu t.o.v. het Midden-Oosten is gekomen, daar zal zijn om de vrede te verzekeren op dit ogenblik, maar tevens om daardoor er toe bij te dragen, dat het mogelijk wordt er een duurzame vrede en veiligheid te bereiken, veiligheid ook voor Israël en ook waarborgen te verkrijgen ten aanzien van het gebruik van het Suezkanaal.

Terloops stip ik aan, dat zulks slechts te bereiken valt als eerst Egypte wil breken met een beleid, dat benauwend veel gelijkenis vertoont met

[p. 721]

Hitleriaanse dictatuurpolitiek op het internationale vlak. Het was, dunkt me, volkomen begrijpelijk, dat juist in de volksvertegenwoordiging en in het bewind van een land als het onze, dat zelf zozeer de ellende heeft ondervonden van de methoden, die mede op het gebied van het buitenlands beleid aan een dictatuur verbonden zijn, in sterke mate het besef voor handen bleek te zijn, dat en waarom, helaas, consequente navolging van de overigens in acht te nemen ‘spelregels’ tenslotte niet doenlijk is bij verweer tegen een dictatuur en haar gevaren.

Aan de gedachtenwisseling op 8 en 9 november op het Binnenhof gevoerd in verband met het Midden-Oosten lag in wezen de overtuiging ten grondslag, dat het zaak is verder wijken voor het dictatoriale gedoe van Caïro achterwege te laten.

Insgelijks waren het de aan een democratisch denkend en willend volk eigen zijnde afkeer van de dictatuur en liefde voor het vrijheidsideaal, alsmede, niet te vergeten, de nog verse herinnering aan de ondervindingen van de Duitse Nazi-dictatuur, die de hartstochtelijke verontwaardiging buiten en binnen 's lands vergaderzaal veroorzaakten wegens de gebeurtenissen in Hongarije. Nog verschillende andere factoren brachten de gemoederen extra-fel in beroering. En hierbij was misschien wel de meest belangrijke factor, die van afschuw. Niet slechts over de meedogenloze wijze, waarop tegen de Hongaarse vrijheidsstrijders werd opgetreden - tegen het volk in zijn geheel en waarlijk niet alleen tegen fascistische elementen, zoals de communisten ten onzent zichzelf of (en) anderen wilden wijs maken - maar ook, ja bovenal, de wegens toegepaste verraderlijke middelen. In de door minister Drees in de Tweede Kamer gesproken woorden, uitte zich in het bijzonder datgene wat er met betrekking tot het in Hongarije voorgevallene leefde. Het ging er overigens niet alleen om het sentiment in de volksvertegenwoordiging te laten spreken. Er waren immers tevens enige met bedoelde gebeurtenissen samenhangende concrete punten van beleid aan orde. In de eerste plaats het praktische punt van hulpverlening aan de slachtoffers van hetgeen er in Hongarije door de onderdrukkers was ondernomen. Een geheel andere vraag van beleid, die mede ter sprake kwam, was, of Nederland thans moet overgaan tot afbreking van de diplomatieke en handelsbetrekkingen met Moskou, wegens het optreden in Boedapest en elders. Als waarnemend minister van Buitenlandse Zaken bleek dr. Drees uit hoofde van wat ik zou willen noemen verstandelijke overwegingen zelf niet geporteerd te zijn voor sommiger denkbeeld om de reeds vermelde betrekkingen geheel en al af te breken. Wel gaf hij te kennen, dat een

[p. 722]

van de onvermijdelijke gevolgen van het gebeurde zal zijn, dat de ontspanning, die in sommige vormen van contact met de communistische landen was ingetreden, nu te niet is gedaan.

Betrof het hier nog een aangelegenheid van buitenlands beleid, ook met betrekking tot kwesties van binnenlandse aard kwam er naar aanleiding van de Hongaarse tragedie een en ander ter sprake.

Terecht verklaarde minister Drees zich tegenstander van de thans weer opnieuw naar voren gekomen gedachte om de communistische partij in Nederland te verbieden. Nederland is nu eenmaal een rechtsstaat en daarin bezit de regering zulk een bevoegdheid niet. Maar bovendien zou ik het ook niet willen, liet Drees hierop volgen. Ter verklaring van dit, typisch democratische standpunt, voerde hij aan te geloven, dat de gezondheid van onze democratie zich hierin toont, dat de bevolking ook degenen, die in het communisme iets goeds hebben gezien, zich uit zichzelf daarvan afwenden, naarmate zij ervaring opdoen omtrent hetgeen het communistische regime betekent. Drees noemde het voorts nog gezond, dat men in toenemende mate heeft begrepen, dat het communisme iets anders bracht dan wat het in uitzicht stelde. Met hem zullen m.i. alle oprechte democraten van oordeel dienen te zijn, dat dit proces moet uitwerken en met hem zullen zij aan een dergelijke gezonde opvatting ongetwijfeld ook de voorkeur geven boven het al te zeer laten botvieren van zekere passies, die zo licht het gevaar kunnen doen ontstaan, dat men bedenkelijke paden gaat betreden, die aan McCarthisme doen denken.

Van het betreden van bedenkelijke paden gesproken, volslagen uit den boze was het tevens, dat men zich hier en daar aan communistische gebouwen enz. heeft vergrepen. Terecht heeft Drees zich ook daartegen gekeerd met zijn op 6 november in de Tweede Kamer gesproken vermanende woorden. Iets dergelijks past inderdaad niet in de Nederlandse rechtsorde en de politie heeft de plicht daartegen op te treden. Van communistische zijde is de wens geuit, de regering nader aan de tand te voelen naar aanleiding van de hier bedoelde voorvallen. Het is volkomen juist, dat hiertoe bij de behandeling van de begroting van Justitie, de nodige gelegenheid wordt geboden. Men beschikt in een democratisch bestel als het onze over voldoende geestelijke, tevens eerlijke, strijdmiddelen om zich tegen de politieke tegenstander te keren om zich niet te behoeven te verlagen tot welke daden van terreur ook. Die zijn nu eenmaal, anders dan in en onder een dictatuur, in een werkelijke democratie ten enen male misplaatst. En vandaar mede, dat Drees ook een goed werk heeft gedaan, toen hij ze onverwijld laakte.

3-12-'56.