De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 678]

K. Jonckheere
Lijnwaad en tapijten

In mijn vaderstad Oostende doopte een barbaars-gelovige slager eens zijn beenhouwerij, in het Frans, opdat het beter klonke: ‘Boucherie du Sacré-Coeur’. In Afrika ademen soortgenoten van de man, ze laten Jezus' moeder op de markt zitten. ‘Mercado de Nuestra Señora de Africa’ lees ik boven de ingangspoort, in halve cirkel, op de openlucht-markt te Tenerife. In deze Kanarische Eilanden bevinden we ons op Spaanse grond, Las Canarias een Spaanse provincie, geen kolonie.

Nog Spanje, reeds Afrika. Ideale brug tussen Europa en het land van Cham.

Onze ‘Mar’ blijft drie uren liggen langs een betonnen pier, zonder lokale kleur, tenzij enkele schooierige venters met bruingebakken jarro's of koelkruiken en een vrouw, die de schreeuwlelijkste potten verkoopt, ooit aanschouwd: een namaak van Katalaanse porrones of drinkkannen, grauw en broos kalk, onder witte, vlekkerige wreven olieverf, waarop met pochoir, waarschijnlijk in de Terifaanse kleuterschool, een stijve rode en groene roos gedrukt werd met kelkbladen als ongeoliede scharnieren.

De ‘Mar’ loopt niet half leeg om Tenerife te bezoeken: zijn kerk in de hoogte en de winkels van ‘Oosterlingen’ met tapijten uit Sint-Niklaas-Waas, Toledo-juwelen en andere prullen. Voor een uitstap naar de vulkaan, ‘el pico de Teide’ is helaas geen tijd. Sedert vijf uur deze morgen lagen we met een paar passagiers er voor over de verschansing geleund. Pruimblauw hebben we hem zien groeien uit een roze zee; ik had willen op de brug staan om hem ook als zeeman te benaderen. Reizen als passagier is in een weeshuis zitten voor wie zich eens thuisgevoelen mocht in de kaartenkamer. Boven op de brug heerst open contact met hemel en horizont. In dit subtropische klimaat waait ginds de bries fris en ongeschonden aan.

Tussen Antwerpen en Santa Cruz de Tenerife hebben we veel over Grieken en Portugezen gesproken, die in de Kongo het gros van de winkels in handen hebben, zowel voor blanken als voor inlanders. Begonnen met twee pantoffels zijn ze thans schoenkoning.

Wie een eerste les wil krijgen in Afrika's verkooptalent, schrijde mee de poort door van O. Lieve Vrouw. De sierkolonialen van boord zijn niet meegekomen. Ze ‘kennen’ Santa Cruz. Een boodschap hebben ze anders wel meegegeven. Voor een West-Vlaming met twintig

[p. 679]

jaar Kongo mag ik Kanarische sigaren meebrengen, Quijotes. Ook hier wordt de naam van grote mannen ijdelijk gebruikt. Onder het geleide van Marcel de scheepsarts en een oud-Belgisch paar, dat de ‘Mar’ verlaat om op het eiland een maand te verblijven en dan terug te keren naar België met de ‘Mar’ op haar thuisreis, word ik mee opgeslorpt in de groep jonge koloniale dokters. Het lijkt een dokterscongres op uitstap. De twee dames hebben zich gekapt met hun onbevlekte tropenhelm, ze zijn de enigen in gans de stad.

- Aldus vaart ons gezelschap onder de vlag der onnozelheid, grinnikt Marcel. Minstens vijftig procent worden we hoger aangeslagen dan de koopwaar waard is.

Als mensen van het grillige noorden stellen we onvermijdelijk vast dat het zeer mooi weer is.

- Nooit anders geweten, proclameert het bejaard vakantieheertje.

We slenteren langs jonge Spaanse meisjes, die vis verkopen, langs oude vrouwen, zeer dikke, die citroenen, oranjes, ananassen en cactusvijgen aanprijzen, alles opgesteld in volmaakte piramides.

- Wat kunnen wij met vis doen, Marcel?

Gelukkig weten de Kanarische muchacha's dat niet iedereen kok kan zijn en hun glimlach berust onzes inziens op louter idyllische grondslagen. Het zal wel de klassieke glimlach van de spotzieke thuisspelers zijn. Een kermis is echter een geseling waard en vol toeristische overmoed wordt de markt overrompeld. Behalve glimlach en kleuren verwelkt ze voor de meesten spoedig tot ontgoocheling. Het is een markt voor huisvrouwen uit een subtropische zone, niet voor een pensionaatpubliek zoals wij.

Met Marcel heb ik een gewichtige opdracht te vervullen. Dames uit België, die een gewichtige invloed op ons levenslot uitoefenen, hebben van ernstige Kongo-reizigers vernomen dat op Tenerife ‘zaakjes’ te doen zijn. Niet voor niets noemden de Ouden deze kontreien de ‘Insulae fortunae’, de ‘gelukzalige eilanden’; hoewel onze vriend Miguel de Unamuno hier in de omgeving, op het eiland Fuerteventura, door de Spanjaarden verbannen werd uit naam van een andere dan de gewone vrijheid.

Gisteravond hadden we toevallig het punt ‘meebrengen van geschenken’ aangeraakt en het wilde lukken dat we beiden in onze oren de uitdrukking ‘point de Ténériffe’ hebben meegeknoopt gekregen.

Niet in officiële winkels maar bij volksvrouwen, die aan huisvlijt doen, moeten hier tafellakens en tafelkleedjes te ontdekken zijn met

[p. 680]

de fameuze, vernoemde Kanarische- en Madeirasteek.

Een gele, gammele auto voert ons een eindje langs de kust, richting Candelaria. We zijn de eersten niet, die ingewijd worden in de brodeerkunst, de taximan kent de weg.

- Het is bij mijn abuela te doen, zegt hij. Bij zijn grootmoeder. Hij is de zoon van een visser. We kunnen niet tot bij het lage matbruine huisje aan zee rijden en waden een eind door het zand.

Bij een draai van het pad blijven we plots staan.

- De zee, zeggen we tegelijk.

Vreemd. Acht dagen lang hebben we niets anders gezien dan water en hier, van op dit platte duin, ontdekken we de ‘zee’.

Het is inderdaad een andere, we kunnen er niet op neerzien. Ze is geen element rond een bewegende boot, geen water, maar ‘mar’, zee, de zee. Binnen drie uren staan we opnieuw boven haar om met koelgewassen oog deze strook zand te zien opslorpen tussen het blauw van de golven en dat van de wazige berg.

Grootmoeder heeft voor ons de klassieke houding uitgezocht bij de opvoering van zee-opera's; op de drempel zit ze een rood net te verstellen. Haar blik treft me, hij is vochtig als weende ze zonder tranen. Ze lacht en tatert en heeft niet meer verdriet dan wij, maar haar ogen zijn die van een sentimentele tragédienne.

Marcel vertelt me wat er te zeggen valt, ik vertaal en het is de dochter, die voor ons zal werken. Zal. Want we moeten zelf het te bewerken laken meebrengen en wat linnen voor de servilleta's. Zij zijn te arm om dit materiaal te kopen, werken alleen op bestelling. Binnen ligt in een antieke kast een familiemodel zorgvuldig opgeplooid, een eenvoudig, stijlvol stuk werk met rustig verspreide bloemen.

- Tela de Flandes, moeten we bezorgen.

Ik kan niet nalaten te zeggen dat we uit Flandes komen. Uit Vlaanderen, dat men hier nog door zijn lijnwaad kent, zal Marcel volgende reis het kloeke weefsel meebrengen. We bezegelen deze ontroerende afspraak met een glaasje witte droge wijn, die een nasmaak heeft van champagne.

Aan deze ‘inlanders’ is het niet verboden een hand te geven. Ze krijgen er twee. Onze chauffeur wordt door moeder bedacht met een drietal verse pulpos, inktvisjes, die hij tussen een paar groene blaren wikkelt en in zijn koffer sluit. Moeders zijn nooit leeggegeven.

Langs amandelbomen, die juist uitgebloesemd zijn, voert Ventura ons terug aan boord; we zullen onze dorst lessen in de bar.

[p. 681]

Als stad is Santa Cruz gauw bekeken, alleen de zuiderse atmosfeer doet het. We moeten vertragen voor een opstootje in een smalle winkelstraat. Er lijken passagiers van onze ‘Mar’ mee gemoeid. Ze herkennen Marcel aan zijn uniform, vermoeden dat hij gezag kan uitoefenen. Ventura zal even wachten.

Binnen in de winkel maken we precies op tijd het dramatisch hoogtepunt mee. Eén van onze militairen bevrijdt zijn vrouw van een tapijt dat haar op het hoofd is gevallen en gooit het naar een chic heerschap, dat olijfgroen van pak, achter de toonbank staat. Hij spreidt de handen voor het gezicht, vangt het rood tapijt op en werpt het opnieuw naar de vrouw, die met de regelmaat van een mistboei in het kalmste Antwerps zegt:

- 'k Moet het niet hebben.

Aan een omstander vragen we wat voor een vreemde uitwisseling er aan het gebeuren is. De eigenaar van de bazar is een Griek, die aan onze madam een ‘oosters’ tapijt heeft verkocht. Wat een idee om tussen Antwerpen en Kongo een tapijt te komen. Zij en haar sergeant zijn er mee buiten geweest, hebben het na een half uur teruggebracht en hun geld weergevraagd. Oncommercieel verzoek, waarop de heer Tapijtopoulos terecht niet wil ingaan.

Het is halféén geworden en over dertig minuten gooit de ‘Mar’ haar meertouwen los. Iedereen, die wat gereisd heeft, weet dat bij een dergelijk dispuut maar één vredelievende oplossing voorhanden ligt.

Van de enkele seconden, waarop onze sergeante niet met het tapijt is omfloerst, profiteer ik en geef haar de raad voor een gelijk bedrag iets anders te kopen. Ook de Griek voelt dat het probleem langs de technische en niet langs de atletische kant dient aangesneden en talmt met zijn zoveelste zwaai.

- Hoeveel voor dat papiermes uit Toledo?

Dankbaar zwiert hij het kijkraam open om zijn nieuwe schatten te prijzen. De sergeant bewondert van rechtswege het Toledo-lemmet, een wapen; het mes lokt op zijn beurt met goud belegde manchetknopen boven, een borstspeld, oorringen.

- Koop dat, raadt nu ook Marcel aan, het is gemakkelijker om mee te dragen.

Vruchtbare rust vult de winkel, we blijven nog wat meekiezen, kopen zelf iets dat we ook niet nodig hebben, een sigarettenkoker met een groene stier er op, en het is kwart voor één.

- In Kongo wemelt het van Grieken, zegt een stem uit de schare.

Bij de gangway worden we vriendelijk neergezet door Ventura, die zich excuseert voor het incident op zijn eiland.

[p. 682]

- Ik koop nooit van vreemden.

- Wij wel, zeg ik, maar het moet bij Spaanse visvrouwen zijn. Adios.

Bij ons biertje in de bar vragen we ons af of de zwarten in Kongo zich oosterse tapijten laten opsolferen door landgenoten van de Griek of door de Portugezen.

- Neen, zegt Marcel. Ze kopen purperen fietsen van de Belgen of een smoking. Met twee, drie man sparen ze er samen voor, maanden aan een stuk.

De ‘Mar’ toetert. Naar Kongo zonder verdere landingen.