De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 653]

J.A. van der Vlis
Nogmaals: de gewraakte slotregel

Men sta mij toe, dat ik terugkom op de bespreking, die Uw medewerkers Charles en Wertheim wijdden aan de vijfde druk van mijn boekje over de opstand van de Georgiërs op Texel. Voornamelijk omdat recensenten n.m.m. wat al te gemakkelijk tot hun conclusie komen: de algehele rehabilitatie van de Georgiërs, die op Texel gevochten hebben en in het bijzonder Wertheim's opvatting, dat de rehabilitatie van deze Georgiërs als maatstaf zou kunnen gelden voor het eerherstel van vele andere Russische onderdanen van verschillende volken, die in Duitse krijgsdienst getreden zijn. De volgende feiten geven mij aanleiding tot een wederwoord:

1. Een bewijs uit het ongerijmde is geen bewijs. Noch het verschijnen van een boekje in de Georgische taal, noch de uitgave van een bundel gedichten over de opstand, zomin als een hartelijke ontvangst bij de ‘GOKS’ of het aanwezig zijn van Russische officieren bij herdenkingen op Texel, behoeven het bewijs te vormen van de rehabilitatie van de ruim tweehonderd overlevenden. Ik ben in mijn werkje tot de conclusie gekomen, dat zeker een aantal gerehabiliteerd is - hoe groot dit aantal is, kan aan de hand van de thans beschikbare gegevens niet worden vastgesteld. Wertheim en Charles geloven dat het grootste gedeelte in eer zal zijn hersteld: ik geloof niet, ik constateer slechts.

2. Vast staat, dat de man, die op Texel als politiek commissaris optrad, Eugene Artemidze, de auctor intellectualis van het Georgische boekje is. Uit gesprekken, die ik met zeer veel Georgiërs voerde, is mij bekend, dat de verhouding tussen deze Artemidze en een deel der Georgiërs slecht was. Hoe slecht blijkt uit het niet te loochenen feit, dat slechts die officieren en minderen in het Georgische boekje worden genoemd, die de politieke commissaris welgevallig waren. Twee van de voornaamste Georgische officieren, die op Texel een belangrijke rol speelden, Madzijdze en Melikia worden in het geheel niet genoemd. Loladze Sjalwa, de militaire leider, die op Texel werd doodgeschoten, krijgt nauwelijks enige aandacht. Het gehele Georgische boekje is in de eerste plaats een verheerlijking van de knappe politieke commissaris Eugene Artemidze. Toch was Loladze Sjalwa de belangrijkste man gedurende de opstand en was Melikia ‘second in command’. Hij, Melikia, heeft tot het laatst op Texel aan de staf-

[p. 654]

besprekingen deelgenomen, hij voerde de onderhandelingen met de Canadese generaal Tweedsmuir vóór het vertrek van Texel. Juist om dit te bewijzen publiceerde ik in de nieuwe druk van mijn boekje twee foto's van Melikia en Tweedsmuir. Ik weiger te geloven, dat Melikia of Madzijdze ‘een dakpan op hun hoofd gekregen hebben’. Ik weet dat beide officieren een aanhang hadden en dat waarschijnlijk hun lot en dat van die aanhang hetzelfde was. Madzijdze en Melikia waren Artemidze niet welgezind. En zoals Artemidze in staat was een rapport zeer eenzijdig samen te stellen - zie blz. 20 v.d. Tragedie voetnoot 2 - zoals hij Miron Khotsjiaswili eenzijdig, allesbehalve objectief, aan gegevens heeft geholpen, zo goed acht ik hem in staat om aan zijn politieke vrienden een uiterst subjectieve voorstelling van zaken gegeven te hebben over het voorgevallene op Texel. Het ligt in de rede, dat Melikia c.s. daarvan de dupe geworden zijn.

Charles vraagt zich meer in het bijzonder af wat er geworden zal zijn van de Armenen, die hij ontmoette. Zij maakten deel uit van het 812de bataljon, dat met het 803de bataljon vnl. bestaande uit Noord-Kaukasiërs ook in Nederland gelegerd was.

Ik breng onder de aandacht, dat in totaal 7000 à 8000 Georgiërs in min of meer zelfstandige bataljons bij het Duitse leger waren ingelijfd, hoe onomstotelijk vaststaat, dat 500 000 Russische krijgsgevangenen de Duitse uniformen hebben aangetrokken en dat nog een veel groter aantal als zg. ‘Hilfswilligen’ hand- en spandiensten aan de Duitsers heeft verleend. Vlassov c.s., die op hoog niveau de samenwerking met de Duitsers organiseerden, werden in Moskou opgehangen. Belangrijker dan het twistgeschrijf over de enkele honderden - mogelijk gerehabiliteerde Georgiërs - blijft de beantwoording van de vraag wat er is gebeurd met de honderdduizenden Russen, die in Duitse uniformen door de Amerikanen en Engelsen aan het régime van Stalin uitgeleverd werden.

Tot mijn spijt kan ik slechts vaststellen, dat deze vraag op dit ogenblik nog niet te beantwoorden is. Hoe gaarne ik mèt Charles en Wertheim over een algehele rehabilitatie zou willen schrijven.