De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 315]

Kort bestek

Die neue Wehrmacht

‘Die Wiederaufrichtung einer beachtlichen Wehrmacht durch das neue Deutschland ist in dem vergangenen und in diesem Jahre weitgehend der Gegenstand des allgemeinen Weltinteresses gewezen. Ein rechtes Verständnis der Bedeutung und des Sinnes dieser neuen deutschen Wehrmacht für uns Deutsche setzt jedoch eine grundsätzlich wichtige sprachliche Richtigstellung voraus. Die Worte “Wehrmacht”, “Wehrwille” und “Wehrfreiheit”, die für uns Deutsche ihren besonders tiefen Sinn haben, werden meistens in den außerdeutschen Ländern schon rein sprachlich falsch übersetzt und darum inhaltlich gründlich mißverstanden. Das Wort “Wehr” kommt von “sich wehren” und hat also im Deutschen den Sinn der Selbstverteidigung und Selbstbehaupting. Es ist darum unsinnig, aus dem starken Bekenntnis des neuen Deutschland zu diesen Werten etwa “Kriegsgeist”, “Angriffswillen” und “Eroberungslust” herzuleiten. Wenn wir Deutsche von “Wehrmacht” sprechen, dann meinen wir vielmehr die organisatorische Macht zur nationalen Selbstverteidigung. “Wehrwille” bedeutet uns die Willensbereitschaft zur nationalen Verteidigung. Und als “Wehrfreiheit” fordern wir für uns die Freiheit der nationalen Selbstverteidigung.’

Aldus ene Walther Kayser in Hochschule und Ausland. Wanneer? in december 1936. Men zou nu precies hetzelfde kunnen schrijven. En bijna precies zo vervolgen als toen, in 1936: ‘Die außenpolitischen Entschlüsse des Führers, hinter denen einmütig das ganze deutsche Volk steht, haben Deutschland das Recht auf Wehrfreiheit wiedererrungen, das ihm solange hartnäckig vorenthalten wurde.’ Want die ‘Führer’, ach, dat was zo maar een mannetje, die heeft de ‘schuld’ voor 1936-1945 op zich genomen ten behoeve van het nieuwe Duitsland, van 1955 tot...?

Het verbrijzelde afgodsbeeld

Het 20ste Congres van de Russische Communistische Partij, bijeengeroepen op een tijdstip dat de statuten dit nog niet vereisten, zal vermoedelijk blijken zo niet het belangrijkste dan toch een van de belangrijkste uit de reeks geweest te zijn.

Het zou ons niet verbazen indien de politieke kern ervan op den

[p. 316]

duur een energie zou blijken te bezitten, waarvan alleen de toekomst de volle uitwerking zal kunnen waarnemen.

Die politieke kern was de veroordeling van Stalins éénmansdictatuur en bijgevolg het herstel van de collectieve partijleiding. Niet meer en niet minder.

Niet meer. Want van alle onzin die men er in het Westen met al te doorzichtige bedoelingen van gemaakt heeft als zou Stalin zijn eigen vrouw vermoord, kinderen gemarteld en de vorderingen der Duitse invasie van een schoolglobe afgelezen hebben, omdat hij met een stafkaart niet zo best overweg kon, is uiteraard geen woord gezegd.

Niet minder echter ook. Want ook dit vonnis reeds moet in de hoofden en harten van alle gelovigen, in de vreze Stalins opgevoed, een schok teweeg gebracht hebben, waarvan men de uitwerking niet eens gissen, laat staan beseffen kan. Een schok, te verwarrender omdat zij als een opluchting ervaren moet zijn.

Wat is er gebeurd en wat zal er gebeuren? Van alle veronderstellingen die daaromtrent uitgesproken zijn, komt ons deze nog het waarschijnlijkste voor, die zich aan de marxistische grondstelling zelf houdt, dat economische en sociale verschuivingen op den duur niet zonder uitwerking kunnen blijven in de politieke sfeer.

Gaat men hiervan uit, dan dringt zich vanzelf de voorstelling op dat de economische en sociale ontwikkeling van de Sowjetunie - die niemand meer ontkent - een punt bereikt heeft, waarop zij onverenigbaar geworden is met de dictatuur zoals die door en onder Stalin werd verstaan. De collectieve leiding van nu zou dan, met die bijzondere graad van bewustzijn, die de revolutie van 1917 van haar ontstaan af heeft gekenmerkt, dit begrepen en tijdig de bakens verzet hebben.

Om zichzelf in de macht te handhaven. Inderdaad. Maar het ware dwaasheid van deze leiding te verwachten dat zij een historische wet buiten werking zou stellen, waarop ons geen uitzondering bekend is, n.l. dat geen klasse, geen groep, geen persoon vrijwillig afstand doet van de macht, zolang zij nog kans zien haar in een andere vorm te behouden.

Om dus ook nu nog, zij het in die andere vorm, een dictatuur uit te oefenen. Gelijk reeds blijkt uit het bekende automatisme waarmee de in Moskou aangegeven lijn in de andere landen der Sowjetzône wordt gevolgd.

Dan, indien deze opvatting juist zou zijn, moet dit betekenen dat een nog verdere ontwikkeling van de economie en een nog bredere ontplooiïng van de welvaart der massa's op den duur ook het dwang-

[p. 317]

buis van de collectieve dictatoriale leiding zal doen springen en uit die pop te enigertijd de vlinder van de Sowjetdemocratie zal ontstaan, die in waarheid een democratie zal zijn.

En dan zouden zij gelijk krijgen die altijd beweerd hebben dat het geen toeval was dat Lenin en zelfs Stalin de huls van de Sowjets met opzet hebben laten bestaan, wetende dat zij te eniger tijd met de inhoud ener nieuwe democratie gevuld zou worden...

En dan ligt tegelijkertijd, zo schijnt de dialectiek der geschiedenis het te willen in de vergruizeling van het afgodsbeeld-Stalin de kiem van zijn toekomstig eerherstel.

Een schakel in een ontwikkeling, die door mensen wordt gemaakt, maar die tegelijk het persoonlijke te boven gaat, meer was ook deze man niet. Maar ook niet minder.

Pas dan maar ook dan pas zal het moment aangebroken zijn om het geschiedenisboek te schrijven dat, naar de Sowjetleiders op het congres verklaarden, nodig is, het leerboek dat geschreven zal zijn ‘in overeenstemming met de historische feiten’.

Vrijheid met een bijsmaak

Minister Cals heeft in het ontwerp van wet op het technisch onderwijs in art. 61bis een bepaling opgenomen, die een limiet stelt aan de studietijd (beter de tijd van student-zijn) zonder dat met goed gevolg een examen wordt afgelegd. Daartegen zijn de Nederlandse studenten en masse in opstand gekomen onder de leuze: studievrijheid. En zij vinden steun bij vele van hun hoogleraren.

Wij voelen geen roeping om het onderwijsbeleid van minister Cals te verdedigen. Wij beschouwen de vrijheid van onderwijs en van gedachte in het algemeen als een kostbaar goed en we zouden het alleen maar willen toejuichen, dat er zoveel jeugdig enthousiasme opvlamt tot haar verdediging.

Maar er is een bijsmaakje aan deze fiere leuze. De Rotterdamse professor Schendstok, die op een van de protestvergaderingen sprak, gaf volgens de N. Rott. Crt als zijn objectieve mening te kennen, dat ‘aan de Nederlandse universiteit een vrijheid is te vinden, die elders ongekend is en voor hen, die onder studievrijheid verstaan een toestand om geen examens te doen, wel, voor hen is de toestand ideaal’. Elders, o.a. in een rede van prof. Mönnich te Amsterdam en ook in de door de studenten ingediende memoranda wordt aangedrongen op ‘maatregelen, die hetzelfde doel bevorderen, maar eigen verantwoordelijkheid onaangetast laten’.

[p. 318]

Wij zouden ons met meer overtuiging achter de eis van deze memoranda plaatsen, wanneer wij niet de indruk hadden gekregen, dat bij al te veel van de demonstranten het protest vooral leeft uit de geest, die o.i. terecht door prof. Schendstok gelaakt werd, en voordien weinig blijk is gegeven van het in de protesten naar voren gebracht verantwoordelijkheidsbesef. Want anders had er toch tussen al de kolder, waarmee studentenalmanakken en -weekbladen gevuld worden wel eens iets meer plaats ingeruimd kunnen worden ter bespreking van de tekorten, waartegen de bepaling van minister Cals zich, hoe weinig doelmatig en incidenteel ook, richt: de overlading van de programma's, de vraag in hoeverre onze universiteiten vakscholen dreigen te worden, moeten worden of het misschien al zijn, het probleem van de ‘studievrijheid’ van de onbemiddelde student, etc. En de vraag ook of de student, wiens vader bereid is hem 20 jaar lang te onderhouden ook aanspraak mag maken op 20 × het bedrag, dat het rijk jaarlijks op zijn studie toelegt.

Door de studenten van één Utrechtse faculteit is onlangs de overlading van het programma aan de orde gesteld. Maar wij hebben niet gemerkt, dat de studentenwereld van Delft tot Groningen daarover in beroering is gekomen.

In Groningen zijn onlangs een aantal studenten van een studentenbijeenkomst geweerd om de vooroordelen te ontzien van een paar buitenlandse bezoekers, die iets tegen kleurlingen hadden. Zo ver wij weten hebben ook toen niet de studenten van Groningen tot Delft de vrijheidsleuzen om hun hoofd en tegen de gevels geplakt.

En daarom is er voor ons een bijsmaak aan deze uitbarsting van vrijheidszin.