De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 169]

Tonny Scherft
Het hemelse speeltuig

Er dreven twee engeltjes door de hemel; of misschien dreef de hemel onder hen, want het was alsof ze sliepen, met het hoofd op één gestrekt armpje. De blauwe lucht vloeide langs hun rustige mondjes. Op elk der voetzolen hielden zij, zoals kinderen een pop of wollen beest vastklemmen in de slaap, een zilverig glanzende bal tussen hiel en tenen. Maar opeens keerden zij zich om, en vouwden de handjes onder het hoofd. Pardoes gleed door deze onverhoedse beweging het speeltuig van hun mollige voetjes, en zeilde door de lichte ruimten, tot het viel.

Eén van de ballen kwam, dwars door groen-grijze wilgeblaren, in een sloot terecht. Hij was dadelijk verdwenen onder het kroos. Een paar visjes, die daar in de buurt waren, snuffelden er nieuwsgierig aan, merkten niets bijzonders, en zwommen er doorheen. Niet veel later groeiden er boven die plek waterlelies, zo krachtig en onverwelkbaar, alsof ze voor de eeuwigheid ontloken waren. De kikvorsen deden zonder erg hun middagdutje op de brede plompebladeren, maar de mensen uit de omgeving werden die zomer een vreemde, bedwelmende bloemengeur gewaar. Hierop afgaande, ontdekten zij de nieuwe leliesoort en spoedig werden zaden ervan verzonden naar alle werelddelen. Op de verpakking, op de vrachtbrieven, douanebewijzen en nota's vulden de exporteurs de met zorg gekozen naam in: Lilia Arguroplena.

Een tweede bal kwam niet ver van de sloot op het hoofd terecht van een jonge boer, en spatte uiteen. De jongeman zag sterren. De koeien, die hij de wei indreef, liet hij lopen waarheen het bestierd werd, en hij keerde terug over het erf, lallend alsof hij zich bedronken had aan de morgendauw. Sindsdien praatte hij over niets anders dan ballen en engelen. Omdat het zijn familie al gauw verveelde en de dominee het onstichtelijk vond, reed er op een dag een auto het erf op, waaruit twee athletische verplegers sprongen, die zoveel spierkracht niet nodig hadden voor de zachtmoedige boer. Van alle mensen die in het gesticht, waar hij voortaan verpleegd werd, verbleven, was hij de gelukkigste, - de geneesheer-directeur niet uitgezonderd.

De beide overige ballen, die in de stad neerkwamen, gingen een veelbewogener lot tegemoet. Eén van deze rolde in een drukke winkelstraat voor de voeten van een oude man, met een paarse neus boven de witte stoppels op kaak en kin. Zoals alle mensen die nauwelijks

[p. 170]

bestaan, was hij niet gewoon zich snel te verbazen, maar toch bukte hij, krakend in de knieën, om het kostbaar glanzende voorwerp op te rapen. In de andere hand hield hij een receptbriefje en zo beklom hij voorzichtig, beide handen in beslag genomen en zijn stok over de pols hangend, de hoge stoep van een apotheek. Terwijl de medicijn werd klaargemaakt, toonde hij de assistente wat hij gevonden had. Wonderbaarlijk vonkte de bal in de half-donkere ruimte, tussen het blinkende koper der weegschalen en het zachte glimmen van het glaswerk. De assistente griezelde ervan en liep naar de apotheker. Deze was een man van de wetenschap en ten zeerste geïnteresseerd. Hij bestudeerde het voorwerp door de onder- en bovenzijde van zijn bril, van dichtbij en veraf. Daarna rook hij eraan, en knikte goedkeurend. Tenslotte tikte hij er tegen met een glazen staafje. Toen hierop een hemels melodietje begon te klinken, besloot hij, met een tikje minachting en véél gezag: ‘Het is een speeldoos. Ik zal haar voor U laten taxeren, U hoort er wel van.’

Maar die avond nam de apotheker het mee naar een vriend, die chemicus was en in dienst van een nylonfabrikant. Op diens laboratorium werd de volgende dag de normale gang van zaken geheel verstoord. Men paste elk bekend procédé op het raadselachtige voorwerp toe. Het werd verhit, maar borrelde noch ontgloeide, ontplofte noch vervluchtigde. Het werd afgekoeld tot het absolute nulpunt - zonder resultaat. Men beproefde er basische of zure reacties aan te ontlokken, plette het, blies het op, zonderde het luchtledig af en bestudeerde het door microscopen van velerlei vinding. Het liet zich alles welgevallen, zonder iets van zijn geheim prijs te geven. Het hele laboratorium stond er omheen en de geleerden zweetten. De directeur zelf kwam kijken, humeurig om het luierend personeel. Men suste hem met de verzekering, dat zich hier een weefsel onthullen zou, duizendmaal doorzichtiger en sterker dan nylon. En hoeveel vertrouwen hij in zijn dure geleerden stelde, bewees hij door de oude man, die zich bij de fabriek kwam melden, al vast een beloning voor zijn gevonden voorwerp te doen uitreiken, - ‘tot de waarde ervan nauwkeurig was vastgesteld.’

Maar de waarde werd nooit vastgesteld. Het duurde niet lang of de regering ging zich ermee bemoeien. Doch de chemici van de fabriek waren nog knapper dan de chemici van de Staat, zodat ook deze tussenkomst het raadsel niet hielp oplossen. Toen werd er een speciaal laboratorium voor verder bal-research gebouwd, voorzien van alle netgepatenteerde snufjes en geopend in tegenwoordigheid van diplomaten uit vele landen. Onder hen bevonden zich ook spionnen, want

[p. 171]

sommige naties vreesden voor een geheim wapen, omdat andere naties elkaar altijd de bal toewierpen. De bal zelf werd in het indrukwekkende gebouw achter een heel systeem van alarminstallaties weggesloten; ofschoon ook de stoutmoedigste zijn handen niet had willen branden aan iets van zó onbewezen deugdelijkheid.

Na jaren van onverpoosd onderzoek maakte men openbaar, dat de bal in het geheel geen materie was, maar evenmin geest, want hoe kon puur-geest rond zijn en klank en kleur afgeven? Er ontstond een neurose onder de chemici, die zich in hun innigste axioma voelden aangetast. Hier en daar kwam het tot zelfmoorden, hoewel dat eigenlijk niet thuis hoorde in die tijd. Om een paniek te bezweren en ook de massa niet nodeloos te verontrusten ontwierp men een geheel nieuwe begrippencode: alsof men er alles van wist. Daarbij verzuimde men niet onomstotelijk te bewijzen, dat althans de aarde met alles wat daar op en aan zat, als louter stof in de wereld was geworpen. Maar die bal dan...?

Men zocht het in de mystiek. En weldra werden godsdienstige secten gesticht, die elkaar meer tegenspraken dan weerlegden. Nu trof het, dat er juist een overschot aan mensen was, zodat er een nieuwe era kon aanbreken voor de geloofsstrijd te vuur en te zwaard. Doch op de dag der oorlogsverklaring had de bal er genoeg van. Statig zeilde hij naar de hemel terug. Daar schrok men wel van en het was ook jammer van de ideologie. Maar de oorlog ontbrandde toch.

De vierde van de ballen die de engelenvoetjes verloren hadden, zweefde lang boven de daken van dezelfde stad en gleed toen een open raam binnen. In de kamer daarachter lag een meisje te bed, dat aan een maagzweer leed. Zij ging gebukt onder ontelbare kleine, maar voor haar bijna onoverkomelijke moeilijkheden: daar kwam die maagzweer van. Zo lag zij ook op dit vroege ochtenduur te peinzen over al haar zorgjes, met het hoofd onder de dekens en de vingers trippelend door de roze verlichte grotten daaronder, toen zij opeens een zacht suizen hoorde. Zij tilde het hoofd boven 't dek en daar zag zij de bal, die toverachtig fonkelde in het zonlicht. Langzaam rolde hij over de bobbels en kuilen van het beddegoed naderbij, om tenslotte, vibrerend als iets wat bijna lichter is dan de lucht, in de kuil tussen dekens en kussens te blijven liggen. Het meisje beefde van verrukking, zij begreep dadelijk, dat dit het enig waardevolle was van alles wat zij in haar ongedurigheid had begeerd. Eerst durfde zij het speeltuig met geen vingertop te beroeren en in haar verbijsterde vreugde kroop zij

[p. 172]

op de knieën rond in haar bed. Zij stroomde 20 vol waarachtig geluk, dat het haar helemaal vervulde. Het bracht haar zenuwen tot rust en de maagzweer genas in korte tijd.

Maar hoe kon zij, toen zij op mocht staan, haar geheim bewaren? Vergeefs zon zij op een mogelijkheid, - tot zij merkte dat de bal, als ze hem in de mond stak, tot enkel geur werd en voor anderen onverneembare melodie. Gelukkig ging dit meisje niet geëxalteerd, noch aan spiritisme of helderziendheid doen. Zij was van nature heel verstandig, al was ze verwend en verveeld geweest, - en ze meende, dat het bovennatuurlijke wel met mondjesmaat aan de natuur zou worden toegevoegd. Ze werd zangeres, leefde heel gelukkig en stierf heel oud. Toen zij de laatste adem uitblies, vormde zich een vreemdsoortige, metalig glanzende bal in de kamer, die dwars door het gesloten raam verdween. De mond van de dokter viel open, maar daar de verwanten, verzonken in hun rouw, geen ooggetuigen waren, kon iedereen aannemen dat het zinsbegoocheling van de oude heer was geweest; en op het laatst geloofde hij dat zelf ook.

De beide hemelse speeltuigen ontmoetten elkaar weer in de blauwe weiden. Kijk, zei één der engeltjes, die nog altijd spelevaarden, - daar komen onze ballen terug! - Het zijn er maar twee, zei de ander. Toch grepen ze er blij naar. Ze speelden kaatsebal, met de eigen voetjes en met elkaar, tot ze er moe van werden. Toen hielden ze de bal in hun handjes en vroegen: ‘Wat moeten wij nu doen? Welk voetje mag ze vasthouden, het linker of het rechter?’ Ze wisten het niet. En daarom besloten ze het onvolledige speelgoed maar weg te doen en rolden het van zich af. Ditmaal kwamen de ballen hoegenaamd nergens terecht. Zonder te vallen bleven ze zweven in het onbestemde. Ten laatste losten ze zich op in deze of gene ruimte en verijlden tot een zo vage gedachte, dat er nog bijna niets was daar.