De Nieuwe Stem. Jaargang 11

[p. 33]

Frans de Bruyn
De pelgrims

... werden in beschuldiging gesteld wegens moordpoging, vernieling en opruiïng. Onder laatstgegenoemden bevindt zich een oude blinde vrouw, die aanleiding heeft gegeven tot het oproer...
United Press

Dwars door de woestijn, met honderden en honderden, kwamen de pelgrims uit het oosten.

Het was een hete dag geweest. De muezzins en de imams hadden de hele tijd om regen gebeden. En ze werden nagevolgd door de anderen, meer om de tijd te doden, dan uit geloof in het vervullen van hun heftig verlangen naar een frisse regenbui.

Nu werden ze stilaan gewaar hoe eindelijk de koele avondlucht langzaam begon te zakken. Maar uit het mulle zand walmde de warmte nog steeds omhoog tussen de westwaarts trekkende groepen.

De meeste pelgrims waren mannen met ranzige mantels en grauwe hoofddoeken. Ze liepen deemoedig voort met de rustige tred van reizigers, die zich reeds sedert talloze dagen op weg begeven hebben. Hun huid was klam en ze roken zuur als een grote kudde vee.

Af en toe verliet iemand de lange sliert van gore gestalten om een kei uit zijn sandaal te schudden of een haastige slok te drinken. En richtte dan daarbij zijn brandende blik naar de strakke horizon, waar de voorbije dag vlammend ineen begon te storten.

Men kon de weinige vrouwen in de karavaan slechts herkennen aan hun bonte kleding. Of soms door een bezorgde beweging in de richting van vermoeide kinderen, die zich inspanden om de regelmatige tred der volwassenen te volgen.

Een vrouw met een rode schoudermantel dreef als een bloedige klonter met de trage stroom der pelgrims mee.

Ze was oud en blind. En ze regelde haar pas volgens de zachte plofjes van de stappen der lieden rondom haar. Op haar hoge rug droeg zij een schommelende zak, waarin het Heilig Boek, een kruik water, een deken, gedroogd vlees, geitekaas en een hoeveelheid rijst geborgen waren.

De scherpe rand van de kruik sneed bij iedere stap in haar bolle rug. Maar ze voelde helemaal geen pijn en ze was gelukkig dat ze kortelings de hoogte kon beklimmen, waar de Profeet zijn Afscheids-

[p. 34]

sermoen had gehouden. En dat ze eindelijk met haar bevende handen het fluwelen kleed rondom het huis van God zou betasten. En dat ze gelegenheid zou hebben om zevenmaal op drie verschillende dagen rondom de Kaaba te gaan.

Een wereldvreemd geluk welde in haar op, als ze dacht hoe ze zich wenend zou neerwerpen bij het Huis dat Abraham gebouwd had op bevel van God. En hoe ze haar droge lippen tegen de grijze stenen zou drukken. En ten slotte een flesje met kostbaar reukwerk over het zwarte gordijn zou kunnen storten.

Daarbij tastte ze iedermaal naar het flesje dat ze samen met haar geld in een linnen zakje tussen haar verschrompelde borsten op haar blote huid verborgen hield.

Haar voeten waren dik en gezwollen. Maar de oude vrouw stapte onverstoorbaar voort.

Ze putte haar grootste geluk uit de omstandigheid dat de pelgrims de negende dag van de maand Dhu'l-Hijja in 'Arafa zouden aankomen. En dat zij zouden kunnen deelnemen aan de plechtigheden ter gelegenheid van de verkondiging van de Dag der Verrijzenis.

Soms raakte zij, even afwijkend, de schouder of de arm van haar achterkleinzoon, die zwijgend naast haar voortstapte. Het was een pezige, zwartharige knaap. En zij voelde haar hart overstromen van geluk, wanneer ze bedacht dat de jongen op zijn leeftijd reeds de Berg van Barmhartigheid in 'Arafa en de Kaaba in Mekka zou mogen aanschouwen.

Zij had gehoord dat er soms mannen waren die op hun rug vanuit een eindeloze verte hun oude moeder naar het plein van de Kaaba droegen. En ze daar hielpen om op de voorgeschreven wijze hun godsvrucht te betonen. En ze dan achterlieten om er vreedzaam en ingetogen de dood af te wachten in de schaduw van een publieke tent, de dovende blik gericht op de Kaaba en het gebouw der Heilige Bron van Zemzem.

De blinde vrouw voelde geleidelijk haar krachten slinken. Reeds sedert een voor haar ontelbaar aantal dagen liep ze mee achter een groep messenslijpers uit Turkestan, die hun slijpstenen op hun hoekige ruggen gebonden hadden om nog meer boetvaardigheid te doen. Opdat ze steeds in de nabijheid zou vertoeven van weerbare mannen, die niet te snel doorliepen. Want ze wist dat afgezonderde pelgrims altijd blootgesteld waren aan goddeloze rovers op bliksemsnelle paarden, die soms bij verrassing van achter de rotsen opdoken en niet aarzelden om eenzame lieden voor een handvol rijst de nek af te snijden.

[p. 35]

Ze liet zich langzaam uithollen door de honger, omdat ze spaarzaam gebruik maakte van de rijst en het vlees. Hetgeen wellicht haar dood in Mekka zou bespoedigen, terwijl ze nog voldoende zou kunnen nalaten voor de jongen om na haar einde nog een tijdje voort te kunnen.

Verder maakte ze zich helemaal geen zorgen om hem. Want ze wist dat hij een pientere knaap was, pezig en sterk, en bovendien met een helder verstand begaafd.

Kon hij niet even snel als de geleerdste imam gedurende uren en uren voorlezen uit het Heilige Boek? En wist ze niet met zekerheid dat hij tijdens haar laatste dagen geen vin van haar zijde zou wijken?

En achter haar dode ogen stelde ze zich voor hoe ze samen neergehurkt zouden zitten op de warme stenen rondom de Kaaba. En hoe zij uit zijn heldere stem de woorden van het Heilig Boek zou horen opklinken, boven het eeuwigdurend jammeren en weeklagen der andere pelgrims.

De oude vrouw hoorde hoe men halt hield om te bidden. Ze wierp haar zak neer en boog al knielend diep het hoofd tot in het zand. En na haar gewone gebeden smeekte ze God dat ze met de jongen nog gaaf en gezond de Berg van Barmhartigheid zou bereiken. Dat het haar gegeven zou zijn in de vlakte van 'Arafa een geit te slachten. En dat achteraf een dompelaar een deel van het offer zou willen aanvaarden. Dat het haar zou gegund zijn op haar blote voeten het inwendige van de Kaaba te betreden. Enzovoort. Enzovoort.

Wanneer de pelgrims zich weer oprichtten om hun weg te vervolgen, voelde de oude vrouw hoe zij slechts moeizaam weer te been geraakte.

Terwijl zij de zak over haar schouder hees en het zachte geluid van de stappen der messenslijpers trachtte te volgen, putte zij nieuwe krachten uit de verbeelding dat het misschien zou regenen als ze de Kaaba naderde. En dat ze uit een waterspouw van het huis van God enkele gulpen hemels water in haar kruik zou kunnen opvangen. En dat er geen groter zegen kon bestaan, dan te sterven in de Heilige Stad en de jongen het Heilig Boek en de kruik na te laten.

Aan de horizon kwamen lange zwarte strepen in de rozige natrilling van de gezonken zon. En hoog boven de hoofden van de pelgrims verschenen de eerste sterrenspikkelingen in de ijle blauwte van de nieuwe nacht.

Als in een droom vernam de oude blinde vrouw plots het zachte ruisen van palmbomen en het onwezenlijke klateren van een bron.

[p. 36]

Men had de laatste oase voor 'Arafa en Mekka bereikt en de pelgrims maakten zich klaar om de nacht door te brengen.

En ook de oude vrouw en de jongen strekten zich uit op de grond. Ze beschutten zich met een dunne deken en lagen te wachten tot de slaap hen zou overvallen, terwijl ze het vage gemurmel van talrijke stemmen aanhoorden.

De blinde vrouw begon reeds weg te zinken in een vredige slaap, toen ze plots opschrikte door het verrassend luid knallend lawaai van een sterke motor. En onrustig greep ze met beide handen naar de jongen, die zich ook opgericht had en gespannen naar het rode monster keek dat vlak bij hen ronkend bleef staan met de snuit naar de vlakte van 'Arafa gericht.

Maar de knaap stelde haar gerust en zegde dat het een wagen was, waarmee zieke en vermoeide pelgrims vlugger de heilige plaatsen konden bereiken.

Maar niemand klom in de bus, want de muezzins en de imams lieten rondvertellen, dat de karavaan zonder haast in de loop van de volgende dag het gebied van 'Arafa zou bereiken. En dat Gods bijzondere genade zou te beurt vallen aan de pelgrims die helemaal te voet tot aan de Berg van Barmhartigheid zouden gaan.

De oude vrouw wist niet of het de opgestapelde vermoeienissen van de dag waren die haar gemakkelijker konden overmeesteren terwijl ze uitgestrekt neerlag. Of dat haar hart omkneld werd door een vreemde angst bij het plots aanhoren van het onverwacht geluid der bus. Maar ze voelde zich ziek en erg zwak. En terwijl zij een bevende hand aan haar voorhoofd bracht, laaide snel als een bliksemschicht de verlammende vrees in haar op dat ze misschien nooit 'Arafa en Mekka zou bereiken.

Gedurende gans haar leven hadden de kommer en de zorg om anderen, ellende, armoede, natuurrampen en oorlog haar van de heilige tocht weerhouden. En nu ze nog een dagreis van haar doel verwijderd was, voelde ze plots haar krachten wegsijpelen als water door het zand.

De gebeden in 'Arafa, het slachten van de geit, het opvangen van het hemelse water, de rondgang om de Kaaba, de dood op de warme stenen nabij de bron van Zemzem. Een luchtspiegeling in de verhitte geest van een arme oude vrouw, dacht ze weemoedig.

Met treurnis in het hart scharrelde ze recht en vroeg aan de knaap haar tot de bus te leiden. En aan de mannen te vragen wat de prijs was. En toen ze wist dat er nog wel genoeg zou overblijven om een offergeit te kopen en bij de Kaaba een voorbidder te huren, klom ze in de wagen.

[p. 37]

En wat later kwamen ook enkele messenslijpers mee, die beweerden dat hun schouders helemaal gekneusd en gekwetst waren door de eindeloze reis met de slijpstenen en dat ze kracht genoeg wilden behouden om met de stenen de Berg van Barmhartigheid te beklimmen en de Heilige Weg van 'Arafa naar Mekka te voet af te leggen.

Ook anderen volgden na enig aarzelen hun voorbeeld, zodat de bus even later gans volzet was.

Iemand blies op een hoorn. En de bus vertrok rammelend en krakend in de richting van 'Arafa. De oude vrouw voelde zich gelukkig nu ze niet meer op haar dikke stramme benen hoefde te lopen om de heilige plaatsen te bereiken. En heen en weer schuddend met de bewegingen van het voertuig gleed ze weg in een lichte droomslaap, die fel gekleurd werd door hetgeen ze zich uit verhalen voorstelde van de Heilige Stad.

Er werd een hele tijd doorgereden zonder dat de lome pelgrims enig begrip van plaats en tijd konden vormen in hun grotendeels verdoofde geest.

Maar plots reed de bus in een kuil en de oude vrouw schoot met een schok wakker. Een ogenblik tastte ze verdwaasd rondom zich heen en toen ze de jongen vlak tegenover zich gewaar werd en het knallend geluid van de motor herkende, werd ze dadelijk weer rustig.

Ze herinnerde zich in een flits de lange tocht door de woestijn, het gebed bij zonsondergang, de rustpoos in de oase en het vertrek met de bus.

Ze tastte naar haar geld en het flesje reukwater op haar borst. Dan scharrelde ze in haar zak en haalde het Heilig Boek te voorschijn. En vroeg aan de knaap dat hij haar verzen zou voorlezen uit het Heilig Boek.

De jongen zei dat hij graag wat uit het boek wilde lezen. Maar dat hij niet kon, omdat er geen licht was in de bus. Maar dat hij toch hier en daar enkele verzen uit het hoofd kon voordragen.

Het was drukkend warm in de bus en al de pelgrims lagen als verlamd in de muffe ruimte.

Maar de messenslijpers uit Turkestan richtten zich plots geprikkeld op, toen de oude vrouw luidop boven het geronk van de motor begon te schreeuwen dat het een ware schande was. Want terwijl ze naar haar geld gegrepen had, vreesde ze plots dat ze misschien toch niet genoeg zou overhouden om de offergeit en de voorbidder te betalen. En ze hoopte dat een voorlezing uit het Heilig Boek haar oplaaiende vertwijfeling zou kunnen verjagen.

[p. 38]

- Het is een schande. Het is een afschuwelijke schande, schreeuwde de blinde vrouw al maar door. Het is een schande dat er hier helemaal geen licht is.

De begeleider die het geld had opgehaald en nu voortdurend in het hokje naast de voerder sigaretten zat te roken, stond op en kwam zeggen dat de vrouw zich wat rustig moest houden.

Een man met een hoge tulband en een zwarte baard riep dat de begeleider een hondse kerel was en een vervloekt heiden. En dat hij zijn vieze muil moest houden want dat hij stonk naar sigaretten en sterke drank. En dat een Moslem zich zo niet aanstelde. Zeker niet op de negende dag van de maand Dhu'l-Hijja.

En enkelen van de messenslijpers, die in een opwelling van pijnlijke vermoeienis in de bus geklommen waren, betreurden opeens dat ze niet te voet met hun stenen tot in 'Arafa doorgelopen waren. En dat ze haast al hun muntstukken die ze nog bezaten voor de smerige busrit hadden betaald. Onverwachts vielen ze de begeleider die drukke gebaren stond te maken bovenop het lijf om hem zijn geldtas af te nemen.

Maar de man rukte zich wid los, vluchtte dadelijk als een bange geit in het hokje van de voerder en sloot haastig de ijzeren deur achter zich.

- En dan nog zo'n helse warmte in die smerige kist, zegden de mannen die de begeleider hadden aangevallen. Het stinkt als de rotte pest.

Toen stond een man als een boom helemaal rechtop. Hij trok zijn lang mes en begon een groot stuk uit het linnen dak te snijden.

De pelgrims voelden de nachtelijke koelte langs hun hete slapen stromen. En dan sprongen nog anderen recht om de rest van het dak weg te hakken en buiten te werpen. En na korte tijd zagen ze allen de heldere spikkeling van de sterren in de donkere blauwheid van de ruimteloze hemel.

Iemand zei dat hij zich nu helemaal opgefrist voelde en dat hij weer zijn steen op zijn rug wilde nemen. En toen iemand ontwoordde dat daar geen ruimte voor was, begonnen enkele mannen de banken uit te breken en door het open dak te werpen.

Terwijl de messenslijpers opnieuw de stenen op hun schoft hingen, werden haast alle ruiten verbrijzeld. En in het gejoel en het gerinkel hoorde de oude blinde vrouw de geluiden van de Heilige Stad. Als in een visioen zag ze de vlakte van 'Arafa en de hoogte van de Profeet, de Kaaba, de Zemzem, de bonte wemeling van de talloze pelgrims die uit alle hoeken van de wereld naar de heilige plaatsen stroomden tijdens de maand Dhu'l-Hijja.

[p. 39]

Maar niemand in de bus had er op gelet dat de voerder zijn lichtbundels heel snel aan en uit deed knipperen. De pelgrims hadden een heilige zang aangeheven. En onverwachts werden ze allemaal door mekaar geworpen, toen de bus met een korte schok stil hield.

Dan zagen ze matte rode lichten langs de weg en soldaten met lange geweren op de rug en met pistolen die bloot tussen hun gordel staken.

De hoofdman riep met schorre stem dat iedereen uit de wagen moest. En langs de weg met de armen omhoog gaan staan.

Deemoedig en mak als een kudde schapen volgden de pelgrims het bevel van de hoofdman op. Ze stonden bevend in de heldere nacht te kijken naar de gehavende bus.

De oude vrouw stond in het midden. Ze hield de jongen dicht tegen zich aan gedrukt en ze schreeuwde dat het een schande was. Dat ze naar de vlakte van 'Arafa moest en dat ze de Berg van Barmhartigheid wilde beklimmen. Dat ze de negende dag van de maand Dhu'l-Hijja een offerlam zou slachten. En dat ze met haar achterkleinzoon de rondgang om de Kaaba wilde doen. Enzovoort. Enzovoort.

Toen riep de hoofdman van de soldaten met zijn hese stem:

- Stilte. Dit is opstand. Wie is de aanstichter? Of alleman gaat er achter.

De reusachtige messenslijper, die het eerst begonnen was met een stuk uit het dak te snijden, trad naar voren en zei:

- Het blind wijf heeft ons opgehitst.

- Schande. Leugenaar, gilde de oude vrouw. Leugenaar. Leugenaar. Schande.

Maar de soldaten grepen haar stevig vast en dreven haar huilend door de enge deur van een lemen wachthuisje. De jongen sprong als een panter op het lijf van de hoofdman, maar iemand gaf hem een klap tegen het hoofd en sleurde hem ook mee in het huisje. De jongen verzette zich heftig. Hij stampte, krabde en beet. Tot een soldaat hem met de kolf van zijn pistool tegen de schedel sloeg. En hij weerloos in mekaar stortte.

In het rode licht zagen de mannen uit Turkestan hoe donker bloed uit zijn oren en zijn mond begon te vloeien. De drie kerels die de begeleider hadden aangevallen, konden zich niet meer beheersen. Ze wierpen hun stenen weg, grepen naar hun messen en wilden de hoofdman en de soldaten te lijf gaan.

Maar er kwamen nog meer mannen met bruine vesten en lederen laarzen uit het huisje gelopen. En weldra lagen de opstandelingen gekneveld aan hun voeten.

[p. 40]

Toen liep de hoofdman langs de rij pelgrims, terwijl de soldaten hun geweer in aanslag op de mannen gericht hielden. Ieder die geen zuiver lemmet kon tonen, stootte hij met een trap onder het achterste in de richting van de deur, langswaar hij binngeduwd werd door zwijgende soldaten. Er waren wel een vijftal mannen die geen mes zonder verf of krassen konden tonen.

En de overigen werden teruggestuurd. Oostwaarts. Begeleid door enkele soldaten die volgden met een pistool in de hand in een roestbruine hoekige wagen.

Zó vatten de pelgrims de terugweg aan. Moeizaam en gelaten. Hun zware stenen lieten ze onverschillig aan de kant van de weg liggen.

Aan de horizon verscheen de eerste roze rilling van de nieuwe dag. Niemand sprak.

Even later scheen het of de wassende dageraad terug zou moeten wijken voor de stuggere nacht. Toen begon het zachtjes te regenen. Nauwelijks hoorbaar vielen de druppels op de dorre bodem.

De pelgrims voelden het nat als een balsem op hun kloppende slapen en hun pijnlijke ruggen. In het groeiende licht zagen ze de voetstappen van hun voorgangers, scherp gedrukt in het vochtige zand. Oostwaarts. In de richting van de rijzende zon.

En tussen hen ontstond een sterk gemeenschapsgevoel van dankbaarheid tegenover de barmhartige God, die hun eindeloze terugtocht met een verkwikkende regenbui wilde zegenen. En allen tegelijk, als door een hogere macht bevolen, hieven ze de lofzang van de heilige regen aan.