De Nieuwe Stem. Jaargang 11

(1956)– [tijdschrift] Nieuwe Stem, De– rechtenstatus



[pagina 3]
J.C. van Schagen De opstandige grootvader voor Njanja
I. Boutade Sénile Ik heb de handle op de tien gezet, ja op de tien, wou je soms zien? je gelooft het nog niet zo misschien? ja man ik vind het ook beroerd benepen maar 'k heb mijn les nu wel begrepen van knijpen komt begrijpen als je voelt wat ik bedoel ik heb de handle nu maar op de tien gezet 't is krap genoeg, toch kan 't maar nèt. Ik heb de handle op de tien gezet, zo ga ik juist nog niet kapot 't is maximaal al is het rot je zei? of dit nu de limiet...? nee 't is niet veel meer maar ja wat doe je eran? ik ben ook niet zo héél meer 't kon nog een massa maller... onderhand... je pad wòrdt smaller ik heb me handle dan maar op de tien gezet 't is machtig wijs indeed en 't is ook pèt. Ik heb de handle op de tien gezet, ja wéét ik wel jìj kan dat doen ik weet het ook nog best van toen toen jij en ik nog zeiden WIJ toen waren daar nog zo geen tientjes bij, toen reed je minstens vijf en tachtig o man zwijgstil, het was moorddadig prachtig beneden zestig was toen pestig... enfin ik heb 'em nou dan maar 'es op de tien gezet dat is zoveel als tussen stoel en bed. Ik heb de handle nu 'es op de tien gezet nee niet voorgoed, dat heb ik in de gaten
[pagina 4]
het smalste pad wordt je nog niet gelaten daar is een beest dat alsmaar knaagt en knibbelt dat aan je body, aan je ziel en aan je vonder snibbelt ten slotte blijft er nog een dunne spriet... erg best in sprietjelopen ben ik niet en dan blijft ook die spriet nog niet, maar goed het ding staat nu dan maar op tien hoe lang dat blijft moet ik nog zien. Maar dit staat vast: dat ééns ik het verdom dan moet er maar van komen wat er komm' dan zet ik rats de naald precies op honderd en moet de afgrond dan maar ingedonderd want nul en honderd dat is identiek alwéér zo'n prachtig staaltje symboliek als dat soms het moraaltje was, mijn compliment en 't rijmt op plas toch houd ik 't nog maar even op die dooie tien je wil per slot nog wel eens éven... zien.

[pagina 5]
II. Cardo Nu alle meisjes dood zijn nu het zout smakeloos is geworden in zichzelf en alle dingen zo onzegbaar gaan vervelen nu het Hoofd is leeggelopen en het hart geen vraag meer weet nu is de invasie der cijfers begonnen het laatste stadium. Milliarden cijfers passeren het Hoofd dag en nacht en zonder ophouden passeren ze horden en vlagen en zwermen van cijfers kosmische stormen van cijfers die passeren en maar passeren en je begrijpt nu wel waarom al die oude mannetjes en vrouwtjes daar aan de speeltafel zitten in Monte Carlo en je begrijpt de beurskoersen en hoe de eeuwen als leeuwen geeuwen van de dodendans der cijfers je begrijpt nu dat atoom en heelal allebei nul zijn cijfers en alles is niets en niets is alles en is dat dan nu het hele Spel? zo hebben wij gevraagd is dat dan nu de val die ons zal vangen broeder Ik?
[pagina 6]
Of keren we den zandloper om en zetten we den dolk recht in 't hart van deze grondeloze verveling? zetten wij den dolk recht in den zinnelozen stoet één dolkpunt vertikaal in de woestijnen? Eén punt méér is ons niet besteld welnu dan, in dit éne punt, het kruispunt van het kruis waar horizont en loodlijn snijden waar niets en alles kruisen en hetzelfde zijn en eeuwig duurt hun strijd hier is het dat wij staan. Branden moet dit, eeuwig branden dit punt dat wij in beide reeksen dan bestaan alle cijfers zal het opzuigen en iedere doodsgeeuw sterft erin dit brandpunt dat nu komend is omdat wij het willen: een ster zijn.

[pagina 7]
III. Afrekening 1 Wat zouden we nu nog langer jenken en literair doen over het zwarte gat? je weet wel dat zwarte gat onder ons leven dat we zo gewichtig vinden dat weten we nu heus allemaal wel laten we het liever negéren laten we het tarten en een kleinen tuin arrangeren een kleinen hof van zomaar een paar aardige dingen we hoeven hier waarachtig niet sentimenteel over te doen maar we kennen allemaal die dingen wel waar het hart naar hongert gut het is niets bijzonders, het zijn maar doodeenvoudige dingen maar er is geen hart dat er niet om schreeuwt wèl dan, waarom zouden we dan zo'n drukte maken en niet eenvoudig een beetje goed voor mekaar zijn? waarom zouden we niet een beetje spelen? wat raakt ons dat oneindig geeuwen daaronder? wat raakt ons dat oneindig schouderophalen? dat straks met één lusteloze stommiteit wellicht ons ganse kaartenhuis in elkaar laat storten? wat raakt het ons? of het komt? ja natuurlijk komt het, periodiek komt dat maar wat raakt het ons? wij halen onze schouders nog véél hoger op en met méér recht omdat wij de weerlozen zijn wij betalen verachting met verachting verrèk zegt de weerloze en hij begint een nieuw tuintje een eindje verderop.
[pagina 8]
2 Maar je moet niet luisteren naar de kleine kwakzalvers allemaal hebben ze een patent-remedie van de Grote Tovenaar en ze zijn er gewichtig mee en het gat blijft het gat maar dat is het ergste niet dat weten we allemaal wel het ergste is dat ze je tuintje verknoeien als je ze binnenlaat dit moet eruit en dat moet erin dit mag beslist niet en dat moet beslist wel hun stupide bemoeien heeft geen einde het ergste is dat ze je die aardige dingen willen afstelen die paar aardige dingen waar we allemaal blij mee zijn zomaar doodgewoon maar dat willen ze niet je mag alleen maar krampachtig doen vanwege die Grote Tovenaar waarvan nog niemand ooit iets gemerkt heeft de stumper ze willen je het hart afstelen, de kleine tovenaars, en ze stelen je het hart uit je tuintje daarom sluiten we ze buiten, de gewichtige kleine wauwelaars we hebben geen leugens nodig waarom zouden we niet vanzelf een beetje goed zijn voor mekaar en voor onszelf? waarom moeten we de paljassen zijn van de kleine tovenaars? laten ze aan hun eigen touwtjes trekken laten ze hun angsten zelf opeten waarom zouden we niet zelf lachen en zelf de schouders ophalen? waarom zouden we niet zelf leven en zelf sterven? waarom zouden we altijd een ander moeten wezen? als er getoverd moet worden dan zullen we dat zelf wel doen.
[pagina 9]
3 Want je moet je niet laten inmetselen door de dreigementen van de kleine wauwelaars de dreigementen van dood en pijn die kennen we wel maar wat zou je je gevangen geven aan hun bête angst? aan de angst van het zwarte gat voor zichzelf? laat de doden de doden begraven kun je een gat met een gat stoppen? wat zou je je dan laten inmetselen? wat is er machtelozer, wat is er smakelozer dan de dood? wat afgezaagder farce? wat stompzinniger leugen? wat is er trotser adelsteken dan de pijn? wèl dan, waar is onze deemoed? bent U zoiets bijzonders? ben ik zoiets bijzonders? wat komen U en ik erop aan? voor ons een ander wèl dan, waar is onze trots? dat de bange slaven hun eigen beulen zoeken wij zullen heus wel breken als het tijd is maar we pingelen niet welkom dood dan! als het zaad niet scheurt waar zal het leven dàn uit opstaan? welkom pijn dan! de weerlozen groeten U en maak je maar niet ongerust we zullen heus wel kapot gaan - óók een triomf! maar gecapituleerd zullen we hebben nièt want uit de gronden van ons aller pijnen zal het grote mededogen opstaan dat reëler is dan alle toverkunsten en het is misschien het enige dat er op aankomt want zó toveren wìj en ik zeg het U nog eens: wij toveren zelf en wat ons ook wordt afgenomen: dit niet want er ìs geen toveren dan wijzelf en daarom doet al de rest er geen bliksem toe de stupide dood niet en de goedkope pijn niet en de kleine tovenaars niet en de Grote...? Och arme! Eéns misschien ja, aan het einde der tijden, zal die Grote Tovenaar dan opstaan uit ONS hart waar wou hij anders vandaan komen?
[pagina 10]
4 De wind is west de zon schijnt vandaag komt het nog niet laten we dan een blokje om wandelen met ons kindje, stevig klemt haar kleine handje om je vinger vast.

[pagina 11]
IV. Histoire d'une nativité Voor Edgar Tytgat (Adagio orizzontale) In lange reven zweven neven zeven neven zwevend schreven een levensweven in brede breven STOP HO! waar is die éne neef gebleven? hij is toch nergens blijven kleven? vermoedelijk is hij afgedreven opgeslokt door de Zwarte Vrouw R.I.P. (Allegretto verticale) Twintig nichtjes met witte gezichtjes neepjesdichtjes verrichten ze plichtjes spitse gezichtjes als stille lichtjes in bidgestichtjes BENG HAI! wat heeft die éne nicht verricht? ze heeft een blosje op 't gezicht ze is waarschijnlijk opgelicht platgeplet door de Zwarte Man R.I.P.
[pagina 12]
(Marcia trionfale in croce) De horizont is opgestaan de loodlijn is naar bed gegaan daar gaan ze nu een kruisje slaan bij 't milde licht der zoete maan alleluïa! kyrieleis! komt zingen wij een nieuwe wijs! twee koperen centen is de prijs hèb je al ons kleine kind gezien? 't ìs het allerliefste kind misschien! dat hebben deze neef en nicht zomaar spontaan op 't eerst gezicht tot heil van iedereen verricht volkomen gratis onverplicht zo zijn wij dan weer zeer gesticht pax nobiscum omnibus.

[pagina 13]
VI. Afscheid Het valse heeft wel méér een kus gegeven waarom niet? het ging hier juist nog langs er hangt nog iets tussen de huizen een duur parfum wel moet waarheid nu altijd stinken? weetjewat? weetjewat ik ga wandelen ik ga weg helemaal weg dag liegluchtje dag stinkwaarheid dag rommeltje dag soepje dag molensteen dag ministertje kiele kiele dag mooie generaal dag allemaal ik ga weg naar twee ogen en een kleinkindersmoeltje

[pagina 14]
V. Revanche Plakkerdeplakkerdeplak daar komt het kindje Njanja aangekropen... ijverig pletteren de handjes op het verto naar je toe twee lustige krentoogjes zien vol verwachting vóóruit want ze weet precies wat er komt terwijl neuriet ze een hoopvol wauweltje dan trekt het zich met felle klauwtjes op aan je broek ze staat! twee grote donkere ogen de dikke armpjes zwijgend omhoog en dan begint ze een diep gegrom opdat het moeizame nu gebeuren zal het zware dat eindigt daarboven op de knie waar het grote bureauvlak is, de schrijfbloc en het rode krijt... Foster Dulles heeft een schone zakdoek genomen de atomen krijgen straks allemaal explosieve staartjes en er is nu een machien dat psychologisch kotsen kan. Maar wìj gaan samen een 0 schrijven.

[pagina 15]
VII. Rachmaninoff prélude De oude man van den berg heeft in duizend jaar niet gesproken ijzergrauw is de oude man hij is harder dan de rotsen. Toen zijn Moeder stierf bewoog hij niet hij ziet over bossen en rivieren en over de grote steppe scherper dan een arend zien de ogen van den ouden man over de grote steppe hij heeft zijn honderd zonen zien sterven zijn vrouwen verwaaiden zoals dorrend blad verwaait hij beweegt niet bossen vallen, zeeën verdrogen, volkeren trekken voorbij over verre woestijnen ziet hij zijn enige dochter is met vreemden meegegaan hij beweegt niet in de grote steden fluistert men van het eeuwig ijs dat hem tot mantel dient de sterren zoeken zijn ogen in den nacht maar zijn lichte ogen zien naar binnen hij beweegt niet kijk daar is het kleine kindje van zijn dochter het kan maar nauwelijks lopen nog, het doet maar wat stapjes dan gaat het zitten en het speelt met een leeg busje nu beweegt de oude man hij zingt zachtjes zingt hij: li ljoeli! li ljoeli! ei zie hoe het jonge berkeboompje bloeit op de steppe! li ljoeli! li ljoeli! een rivier ontspringt.

Vorige Volgende

De Nieuwe Stem. Jaargang 11

J.C. van Schagen
De opstandige grootvader

I. Boutade Sénile

II. Cardo

III. Afrekening

IV. Histoire d'une nativité

VI. Afscheid

V. Revanche

VII. Rachmaninoff prélude

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

J.C. van Schagen De opstandige grootvader

I. Boutade Sénile

II. Cardo

III. Afrekening

IV. Histoire d'une nativité

VI. Afscheid

V. Revanche

VII. Rachmaninoff prélude

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

J.C. van Schagen
De opstandige grootvader