De Nieuwe Stem. Jaargang 10

[p. 667]

Kort bestek

Voze vruchten van de doorbraak

Enige tijd geleden heeft de gemeenteraad van Bussum besloten een subsidie te verstrekken op de kerkbouw die 25% van de bouwkosten zal bedragen tot een maximum van f 50 000. -. Een Roomse, Hervormde en Gereformeerde kerk kwamen al meteen voor dat maximum in aanmerking, terwijl de Remonstrantse kerkbouw met de helft zal worden gesubsidieerd.

‘De Vrijdenker’ heeft terecht volgens ons gewezen op het bedenkelijke van dit besluit, dat met de stemmen van de P.v.d.A. vóór, met de stemmen van de V.V.D. tegen, is aangenomen. Dat de confessionele stemmen vóór waren, was nog niet zo vanzelfsprekend, omdat er bij de kerken die subsidie voor hun kerkbouw accepteerden, ook zijn die tot heden van overheidssubsidie afkerig waren....

De motivering van de P.v.d.A. is daarom zonderling, omdat zij gebaseerd is op de overweging dat de kerken zoveel bijdragen tot de geestelijke volksgezondheid en daarom evenveel recht hebben op subsidie als andere verenigingen, terwijl bij andere gelegenheden de kerken tegen gelijkstelling met andere verenigingen heftig protesteren. Langs deze weg is de scheiding van kerk en staat weer ongedaan gemaakt. Het is op deze grond, dat de V.V.D. zich principieel tegen de toekenning van de subsidie keerde, waarmee zij, evenals inzake de crematie toonde een consequent standpunt in te nemen. Anders dan de doorbraakpartij de P.v.d.A. die, naar de woorden van ‘De Vrijdenker’, onder verdraagzaamheid gaat verstaan een onverschilligheid, als het niet om materiële zaken gaat. In feite betekent zulk een verdraagzaamheid niet anders dan een toegeven aan de steeds toenemende verlangens van kerkelijke zijde, een prijsgeven van elk geestelijk beginsel. Toch moeten er in de P.v.d.A. (ook, of moeten wij zeggen, juist, onder de doorgebrokenen?) zijn, die zich van de doorbraak iets anders hadden voorgesteld dan een beginselloos geschipper.

In memoriam H.J. Pos

Onder de vele artikelen in dag- en weekbladen aan onze oud-redacteur Pos bij diens overlijden gewijd, zijn er ons tot dusver twee opgevallen, die blijk gaven van begrip voor zijn grootheid.

Het ene was van prof. Mönnich in ‘De Groene’ van 1 October, het andere stond in ‘In de Waagschaal’ van 9 October en was van de hand van ds. Buskes. Beiden hadden de titel kunnen dragen van het eerste ‘Vriend en Tegenstander’.

[p. 668]

Voor het eerste hebben wij niets dan lof. Tegen het tweede willen wij hier, juist omdat wij het in zijn geheel even hoog waarderen, als wij het de figuur van de schrijver doen, een tweetal bezwaren uiten.

Het woord ‘ressentiment’, dat ds. Buskes in verband met Pos' houding tegenover kerk en godsdienst herhaaldelijk gebruikt, achten wij ronduit gezegd misplaatst. Dat immers veronderstelt persoonlijke wrok. En nu was Pos de laatste zowel om zijn houding, tegenover wat ook, door persoonlijke motieven te laten bepalen als ook, tegenover wie of wat ook, wrok te koesteren.

Ons tweede bezwaar is, dat het voorkomen van bijbelcitaten in Pos' geschriften o.i. niet als argument kan worden gebruikt ten betoge van het feit, dat hij van de Bijbel nooit zou zijn losgekomen. De Bijbel is nu eenmaal een grondboek van de Westerse cultuur. Citeren daaruit betekent daarom zelfs nog geen kennen daarvan - al ontkennen wij in dit geval uiteraard die kennis niet - laat staan ‘er niet los van zijn’.

Wij meenden in Pos' geest te handelen met deze bezwaren niet terug te houden. Wij zijn er zeker van, het óók te doen, wanneer wij er aan toevoegen, dat wij zowel ds. Buskes als prof. Mönnich dankbaar zijn voor hun bijdragen.

Onverwacht en Onverdacht

In het orgaan van de r.k. standsorganisatie ‘St. Adelbert’ heeft een artikel gestaan van mr. dr. R.J.C. Cornegoor, dat de aandacht verdiend heeft die de N.R.C. er in zijn nummer van 4 October in het ‘Critisch Commentaar’ aan wijdde.

Wij willen het voorbeeld van de N.R.C. volgen - maar in omgekeerde richting. De schrijver van het Critisch Commentaar immers heeft voor het bedoelde betoog geen goed woord over. Hij heeft het ‘met klimmende verbazing’ gelezen; hij spreekt over ‘dit fraais’; hij verwijt de heer Cornegoor onkundig te zijn zowel van ons strafrecht als van de sociale geschiedenis als tenslotte ook nog van de wijze waarop een wet eventueel herzien moet worden.

Vanwaar die toorn? Het wordt duidelijk wanneer men kennis neemt van dr. Cornegoors mening. Die neemt het namelijk voor de stakers onder het Amsterdamse gemeente-personeel op. Hij zegt dat sinds de oorlog het stakingsrecht toch wel algemeen erkend is, noemt de uitspraak van het scheidsgerecht gevaarlijk en onrechtvaardig, acht de samenstelling ervan onjuist omdat het z.i. onder invloed van de bitterste tegenstanders van deze arbeiders: de besturen der vakbonden is samengesteld en pleit er tenslotte voor, dat in het vervolg dergelijke

[p. 669]

geschillen voor de gewone rechter gebracht zullen worden.

Zonder het bewuste artikel geheel voor onze rekening te nemen, wat wij al daarom niet kunnen doen omdat wij het alleen in de weergave uit de N.R.C. kennen, zijn wij het met de strekking ervan even eens als wij het oneens zijn met de afwijzing ervan door de N.R.C.

Wij zijn integendeel dankbaar voor de hulp die onze eigen opvatting van even onverwachte als onverdachte zijde is komen versterken.

De sociaal-historische kern van dit geval is geraakt. Die kern is geen andere dan dat door de loop die de geschiedenis in onze Westerse maatschappij genomen heeft, er zich situaties kunnen voordoen en, als in dit geval, inderdaad voorgedaan hebben, waarin de erkende vakorganisaties, deel geworden van het officiële maatschappelijk bestel, dat bestel, zelfs ongewild en onverhoopt, verdedigen ook dan, wanneer die verdediging indruist tegen de belangen van de arbeiders of althans van een deel hunner die zij vertegenwoordigen.

Daar gaat het om. En het verheugt ons dat een jurist zijn ogen open genoeg heeft gehouden om die zienswijze te delen.

Wij zijn daarvan onder de indruk. Wij zijn daarentegen helemaal niet onder de indruk van de N.R.C., die zich ten opzichte van de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep op de vlakte had gehouden onder het beroemde motto dat de zaak in het tweede stadium ‘sub judice’ is. Dat is maar een van die toverwoorden - en daarom onvertaald gelaten - die de goegemeente er toe brengen moeten haar mond te houden, ook als zij onrecht vreest.

De ware democratie verstaan wij anders.

Amsterdam die grote stad....

In de raadsvergaderingen van 21 September en 5 October heeft Jacques Bot een weldoortimmerd betoog gehouden en verdedigd voor de bouw van een nieuwe Universiteit. Dat was naar zijn mening en die van vele betrokkenen een betere en bovendien uiteindelijk ook een voordeliger oplossing dan het oplappen van de oude.

Niemand van onze vroede vaderen zou het hem hebben kunnen verbeteren, wat geen wonder is, want hij is, zelf architect, even bedachtzaam als deskundig. Het diende bovendien ter ondersteuning van een adres van een zestal andere architecten, mede ondertekend door o.a. een tweetal emeriti.

Gebaat heeft het een noch het ander. Wij betreuren dat en betreuren het te meer, omdat wij er niet zeker van zijn, dat geen bij-overwegingen de negatieve uitslag mede hebben beïnvloed.

[p. 670]

De heer Bot is namelijk, behalve architect, ook communist en het zou de eerste keer niet zijn dat voorstellen van die zijde anders beoordeeld worden dan zij beoordeeld zouden zijn, indien zij van een andere zijde waren gekomen.

Dat was de ene reden, de tweede, o.i. al even bijkomstig, was dat het niet aanging, wethouder De Roos, die een verbouwing van de bestaande bepleitte een klap op zijn bewindshoofd te geven. Waarmee wij overigens niet willen zeggen noch dat wij mr. De Roos' verdiensten in het bijzonder voor de Universiteit ontkennen, noch ook dat hij en anderen niet te goeder trouw tegen het plan van Bot gekant waren. Wel echter dat zou kunnen blijken dat zij in dezen te goeder trouw hebben gefaald.

Gewone mensen in elk geval begrijpen dit alles niet zo best. Zij weten wel dat er wel een nieuwe Vrije Universiteit in Amsterdam, een medische Hogeschool of zelfs ook een Universiteit in Rotterdam en een tweede Technisch Hogeschool in Eindhoven komt. Het moet wel aan hun kortzichtigheid liggen, dat zij in deze gang van zaken een nieuw symptoom zien van dat er ‘iets rots is in de staat van Amsterdam’. Dat wordt wel telkens tegengesproken, zo onlangs nog door wethouder Van 't Hull, maar dat belet toch niet dat deze mening zich handhaaft ‘intra et extra muros’.

Geen nieuwe Universiteit, geen nieuw Raadhuis, geen nieuwe Opera. Alleen de vertraagde film van een IJ-tunnel. Men moet al een twintig jaar teruggaan om het laatste grootse initiatief van het gemeentebestuur te betrappen in de schepping van het Amsterdamse Bos.

Wij hebben dat bos altijd als onvolprezen geprezen. Maar gaan nu aarzelen. Is het misschien destijds de bedoeling geweest, niet de natuur bij de Amsterdammers, gelijk wij dachten, maar de Amsterdammers tot de natuur terug te brengen, tot die staat waarin er noch aan een Universiteit, noch aan een Stadhuis noch aan een Opera meer behoefte bestaat?

Amsterdam die grote stad die is gebouwd op plannen. Als het nageslacht daar op de duur maar niet van hoeft te getuigen dat zij òf goed waren, doch onuitgevoerd bleven, òf dat zij weliswaar uitgevoerd werden, maar niet goed waren.